Asker, devlet adamı, senatör, bakan, yazar
(D. 1854, Artvin – Ö. 1921, İstanbul). Gazi Cafer Paşa torunlarından Medet Bey’in
oğludur. Erzurum İdadisini bitirdikten sonra Mühendishane’den 1880’de Mülâzim
olarak çıktı, bir sene sonra Almanya’ya gönderildi. Almanya’da dört sene
tahsilden sonra dönüşünde Topçu Mektebine ve Hassa Ordusu Seyyar Topçu Alayına
muallim oldu. Muallimliği sırasında topçuluğa dair telif ve tercüme birçok eser
yazdı. 1896’da Yunan harbinde gösterdiği yararlık üzerine Ferikliğe
yükseltilerek kendisine kılıç verildi. Daha sonra Boğazların ve Çatalca’nın
tahkimine memur edildi ve topçuluk tecrübeleri için bir kaç defa Avrupa’ya
gönderildi. 1905’te Birinci Ferik oldu ve Karadeniz Boğazını tahkime memur
edildi. 1908 İnkılâbından sonra Tophane ve Askerî Mektepleri Nazırı olmuştu.
Bir aralık Harbiye Nezaretine vekâlet etti ve Âyan Azalığına tayin edildi. Bir
kaç defa Bahriye Nazırı oldu.
31 Mart ihtilâlinde Bahriye Nazırı iken
Meclis-i Mebusan binası önünde âsi askerler tarafından öldürülmek üzere iken
hafif bir yara ile kurtulmuştur. İtalya Harbinde Çanakkale Umum Kumandanı,
Balkan Harbinde de Çatalca Kumandanı idi. 1920’de Âyan Birinci Reis Vekili
oldu. Sevr muahedesinin kabulü için Altıncı Mehmet Vahideddin ve Damat Ferit
Paşa’nın sarayda topladıkları “Şûrayı Saltanat” ta çekimser kalmak cesaretini
göstermiş olması meşhurdur. Fatih Camii bahçesinde gömülüdür.
Yazarlık yönü de olan Topçu Ali Rıza
Paşa’nın; Topçu Hidemat-ı Dâhiliyesi,
Seferiyesi, Netayic-i Endaht, Endaht Kavanini, Nişancı Numara ve Efradının Usul-ü
Terbiyesi, Topçu Talimnamesi Tercümesi gibi kitapları vardır. Fransızca ve almanca
bilirdi.
KAYNAK:
İbrahim Alâettin Gövsa / Türk Meşhurları (1946).
