Asker, devlet adamı, vali, sadrazam,
bakan (D. 1859/60, İstanbul - Ö. Eylül1932).
Harbiye’yi (Harp Okulu) bitirdikten (1886)
Öğretmen yardımcılığıyla Harbiye’de kaldı. Uzmanlık eğitimi için Almanya’ya
gönderildi (1887). Dönüşünde Erkânı harbiye Mektebi’nde harp tarihi okuttu.
Havran’daki Manastır Rus konsolosunun öldürülmesi olayı üzerine Trablusgarb’a
sürüldü Yemen ayaklanmasını bastırmakla görevlendirildi (1905). Bu görevi
sırasında müşirliğe yükseldi. Ordunun çeşitli kademelerinde görev yaptıktan
sonra, Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Dairesi (Genelkurmay başkanlığı,1898), Üsküp
ve Manastır valiliği ve komutanlığı (1903) görevlerinde bulundu. 1908'de
Harbiye Nazırlığına (Savunma Bakanlığı) ve Âyân Meclisi (Senato) üyeliğine
getirildi. Hüseyin Hilmi Paşa'nın Sadrazam (Başbakan) olduğu döneminde Harbiye
Nazırlığı (Savunma Bakanı), Balkan Savaşı'nda Garp Ordusu Başkomutanlığı yaptı.
Ali Rıza Paşa, Sultan VI. Mehmed (Vahdeddin)
tarafından 2 Ekim 1919 tarihinde Sadrazamlığa (Başbakan) getirildi. Anadolu'da
gelişen Kuvay-ı Milliye hereketiyle anlaşmanın kaçınılmaz olduğunu görerek,
Heyeti Temsiliye ile ilişki kurdu ve Salih Paşa'yı Mustafa Kemal'le görüşmek
üzere Amasya'ya gönderip anlaşma yolları aradı; kuracağı hükümette, Heyeti
Temsiliyenin isteklerini dikkate alacağına söz verdi. Ancak, Kuvay-ı Milliye’nin
yönetim gücünü eline geçirmeye ve Heyet-i Temsiliye’yi kaldırma
çabalarına da girişti. Müttefik Devletlerin baskısı karşısında istifa etmek
zorunda kaldı (1920). Son Osmanlı kabinesinde Nafıa (Bayındırlık) ve Dahiliye
(İşişleri) Bakanlığı (1922) görevlerinde bulundu. Kabine ile
birlikte görevden çekildikten (Aralık 1922) sonra emekliye ayrıldı. 1933
Eylülünde öldü.
KAYNAK:
İbrahim Alâedin Gövsa / Türk Meşhurları (1946), Milliyet Büyük Larousse Sözlük
ve Ansiklopedisi 1. cilt, 1968), Türkiye Ansiklopedisi 3 (1974).