Emin Hilmi

Şair, siyaset adamı (D. 1831, Trabzon – Ö. 6 Ekim 1884, İstanbul). Asıl adı Mehmed Emin’dir. Şiirlerinde Hilmi mahlasını kullandı. Öğrenimini Trabzonlu alimlerden olan dayısı Hoca Pir Efendiden aldı. Trabzon Valisi Hayreddin Paşa’nın divan kâtibi olarak memurluk hayatına başladı (1849). 1856’da Trabzon Meclis-i Kebir âzalığı ile sandık Eminliğine, on yıl sonra Erzurum vilayeti Defterdar Muâvinliğine atandı ise de Erzurum’a gitmedi ve on beş ay açıkta kaldı. 1868’de Trabzon Vilâyeti Mektubî Mümeyizliğine atandı, ayrıca Trabzon Vilâyet Gazetesi yazarı oldu. Yarbay rütbesi aldı. 1876’da açılan ilk Osmanlı Meclisine Trabzon mebusu olarak katıldı. Meclisin tatilinden sonra İâne-i Muhâcirin Encümeni Kitabetiyle âzâlığına memur edilerek on ay ücretsiz olarak devam etti. Buna karşılık olmak üzere Mütemâyiz rütbesi (Albay) verildi. Batum ve havalisi göçmenlerinin iskânıyla görevlendirilerek Trabzon’a gönderildi. Bu görevde dört yıl hizmet ederek İstanbul’a döndü. 1882’de İdâre-i Mahsusa Vapurları muhasebeciliğine, bir süre sonra da Bahariye Nezâreti Mektubî Kalemi Müdürlüğü ile Matbaa-i Bahriyye Nezâretine atanarak, rütbesi Ûlâ Sınıf-ı Sanisi’ne (Tuğgeneral) yükseltildi.

Nakşibendi tarikatına mensuptu. Ölümünden bir gün önceki gece, son eseri olarak, Sultan II. Abdülhamid’e bir kaside yazdı. Bu kasidenin her mısraı, Hicri 1302 yılının girişi dolayısıyla, Ebced hesabıyla tarih düşülerek yazılmıştır. Trabzon’daki bazı mezar kitabelerinde ölüm tarihi düşürülmüş manzumelerine rastlanmaktadır. Trabzon’daki Askeri Hastahânenin kitabesini de o yazmıştı. Divan edebiyatının bütün inceliklerine vâkıf, mazmunları ve edebî sanatları ustalıkla kullanan bir şairdi. İsmail Safa’nın babası, Peyamî Safa’nın dedesi olan şairin Mehmed Behçet ve Ordulu Tıflî ile birlikte yazdıkları gazelleri vardır. Ayrıca Trabzon’da başta Askerî Hastane kitabesi olmak üzere, tarihî mezarlıklarda tarihî şahsiyetlere ait mezar kitabelerinde onun tarih manzumelerini görmek mümkündür. İstanbul’da Edirnekapı dışındaki mezarlığa gömüldü.

ESERLERİ:

Dîvân-ı Eş’âr ve Münşeât (1876), Paresiz Kasidesi Şerhi (Şair Âgâh Osman Paşa’nın “Paresiz” kasidesinin şerhi, 1907), Muhâkeme-i Ye’s ü Emel, İstiğfar-name-i Hilmi, Muhâkeme-i İdbâr ve İkbâl, Mevzun Durûb-ı Emsâl, Kaside-i Kur’âniyye, Eş’âr-ı Mütebâkiye-i Hilmi.

HAKKINDA: Bursalı Mehmed Tahir / Osmanlı Müellifleri (1914), İbnü’l Emin Mahmud Kemal İnal / Son Asır Türk Şairleri (1969), TDE Ansiklopedisi (c. 3, 1976), Murat Yüksel / Trabzonlu Şair Mehmed Behçet Hayatı ve Şiirleri (1990) - Trabzon’da Türk-İslâm Eserleri ve Kitabeler (1991) - Geçmişten Günümüze Trabzon Şairleri 1-Osmanlı Dönemi (1993), İbrahim Alaeddin Gövsa / Türk Meşhurları (tsz.), Mustafa Uzun / TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 11, sayfa: 115-116, 1995), İbnülemin Mahmud Kemal İnal / Son Asır Türk Şairleri (c. II, 2000), TDOE –TDE Ansiklopedisi (c. 5, 2004).