Mutasavvıf şair (D. 1543, Şereflikoçhisar /
Ankara - Ö. 1628, İstanbul). Asıl adı Aziz Mahmud’dur. Celvetiyye tarikatının
kurucusu. Edirne ve Bursa medreselerinde müderrislik, Şam ve Mısır’da
naipliklerde bulundu. Mısır’da iken Halvetiye tarikatına girdi. Bursa’da
gördüğü bir rüya üzerine Bayramilik şeyhlerinden Üftâde’ye bağlandı. Fatih
Camii’nde verdiği vaazlarla (1593-98) tanındı. Sultan I. Ahmet’in sevgi ve
saygısını kazandı.
Daha sonra Üsküdar’da yaptırdığı tekkede irşat
faaliyetlerinde bulundu. Üsküdar Mihrimah Sultan Camii’nde (İskele Camii)
sürekli, Sultanahmet Camii’nde haftalık vaazlarını sürdürdü. İlahilerinde Yunus
Emre etkisi görülen Aziz Mahmut Hüdâî Efendi’nin, aruz ve heceyle yazdığı
şiirlerinden oluşan Divan’ıyla birlikte, Arapça ve Türkçe yazdığı manzum
ve mensur otuz eseri vardır. İlahi ve nefeslerinin bir bölümü bestelendi.
BAŞLICA ESERLERİ:
Divan (bas. 1921), Külliyat-ı Hazret-i Hüdayî (Muhammediye,
Tarikatname, Necatü’l-Garik ve Divan’ı, Mehmet Gülşen tar. bas. 1919-21), Vaktat-ı
Üftâde (Şeyhi Üftâde’nin sözleri), Sohbetler (E’n Nesayih ve’l
Meraiz, sad. Safi Arpagur, 1995).
HAKKINDA: Mehmet Tahir Bursalı / Kibar ve
Meşâyih-i Aliyyeden On İki Zatın Terâcim-i Ahvâli (Şeyh Ekber, Sadreddin
Konevî, Abdurrahman Bistamî, Cemal-i Halvetî, Şeyh Bali-i Sofyaî, Aziz Mahmud
Hüdayi, Niyazi-i Mısrî, İsmail Hakkı, Karabaş Veli, Abdullah Salahî-i Uşşakî,
Seyyid Murtaza, Seyyid Kemaleddin Harirî, 1900), Bursalı Mehmed Tahir / Osmanlı
Müellifleri I (1972), Hasan Kâmil Yılmaz / Aziz Mahmud Hüdayi ve Celvetiyye
Tarikatı (1982), Hasan Kâmil Yılmaz / TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 4, 1991),
Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999).
