Ziyad Ebüzziya

Gazeteci-yazar, siyasetçi (D. 6 Eylül 1911, İstanbul - Ö. 26 Mayıs 1994, İstanbul). Tanzimat dönemi­nin önde gelen gazeteci-yazarların­dan Ebüzziyâ Mehmed Tevfik'in torunu, gazeteci Talha Ebüzziya'nın oğludur. İlk ve ortaöğrenimini Galatasaray Lisesinde (1933), yükseköğrenimini İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde tamamladı (1936). Öğrencilik yıllarında çıkardığı Akademi (1930) dergisiyle başladığı gazeteciliğini, amcası Velid Ebüzziya’nın çıkardığı Zaman (1934) ve daha sonra Tasvîr-i Efkâr’da Velid Ebüzziya ile birlikte ça­lıştı (1940-45). Velid Bey'in ölümünden sonra Cihat Baban'la birlikte aynı ga­zeteyi Tasvir adıyla çıkardı (1945-49).  Bu dönemde kendi adının yanı sıra Zahit Turhan, Selim Sabit gibi imzalar da kullandı. 1933-47 yı­lları arasında hissedarı olduğu Matbaa-i Ebüzziyâ'nın müdürlüğünü de yürüten Ziyad Ebüzziya, 1946-56 yıllan arasın­da akşamları yayımlanan Son Saat ga­zetesini kurarak idaresini üstlendi. Demokrat Parti (DP)’nin kurucuları arasında yer aldı, 1946 seçimlerinde Konya’dan milletvekili adayı oldu; ancak seçilemedi. 1950 seçimlerinde Konya’dan milletvekili seçilerek parlamentoya girdi. Milletvekil­liği 1954 döneminde de devam ederken "isbat hakkı" krizinde  “19’lar Hareketi”ne katılarak DP’den ayrılıp Hürriyet Partisinin kurucuları ve yönetim kurulu üyeleri arasında (1955-58) yer aldı.

Fransızca, Almanca ve Rumca bilen Ziyad Ebüzziya, öğrencilik yıllarında Tür­kiye İş Bankası ve Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nda görev aldı (1934-35). Robert Koleji’nde Türkçe, tarih, coğrafya öğretmenliği yaptı (1938-43). Orta Doğu Teknik Üniversitesi kurucu ve mütevelli heyeti üyeliği görevinde bulun­du (1955-60). Milletvekili olduğu 1950-57 yılları arasında Dünya Par­lamenterler Birliği, Avrupa Parlamenter­ler Birliği ve Avrupa Konseyi üyeliklerin­de bulundu. 1958-60 yılları arasında da Avrupa Konseyi Kalkınma Fonu'nda Türkiye temsilcisi olarak çalıştı. İstanbul Üniversitesi Ba­sın Yayın Yüksek Okulu'nda öğretim gö­revlisi olarak çalıştı (1979-85). Türk Kül­türüne Hizmet Vakfı'nın kurucuları ara­sında yer aldı. Beyoğlu GEN Kitap Sara­yı, GEN-AR Sanat Galerisi ve Kulübü'nün de kuruculuğunu ve idareciliğini yap­tı. Gazeteciliği fiilen bıraktıktan sonra haftalık Yeni Düşünce ve günlük Za­man gazetelerine (1988-89) fikrî ve siyasî yazılar, Türkiye Diyanet Vakfı İs­lâm Ansiklopedisi'ne basın tarihiyle il­gili maddeler yazdı. Vefatının ardından Zincirlikuyu Mezarlığı'na def­nedildi.

“Doğma büyüme İstanbullu olduğu halde çelebi makulesinden bir münevver olarak değil, akıcı ruha sahip bir mücadele adamı olarakl yetişmesinde amcası Velid Bey’in muhalif ve mücadeleci kişiliğinin birinci derecede rol oynadığı muhakkaktır.” (Beşir Ayvazoğlu)

ESERLERİ: Nasreddin Ho­ca Fıkraları (1943), Mussolini Kimdir? Faşizm Nedir? (1943), Rousseau Kimdir? Liberalizm Nedir? (1943), Salazar Kimdir? Korporatizm Nedir? (1944), Rooswelt Kimdir? New Deal Nedir? (1944), Machiavel Kimdir? Makya­velizm Nedir? (1944), Bektaşi Fıkraları (1944), Karanlıkta Bir Çığlık (roman, 1945), Yeni Osmanlılar Tarihi (Ebüzziya Tevfik’ten sadeleştirme, 3 cilt, 1975), Batı’nın Doğu Politikasının Ahlâken İflası (Ahmed Rıza’nın Fransızca eserinin çevirisi, 1982), Ansiklopedik Ebüzziya Duvar Takvimi (25 cilt, 1946-70), 1922-1933 Galatasaray Tarihçesi (1986), Galatasaray Şehitleri (1989), Dış Politika Yazıları (1994).

HAKKINDA: Türkiye Ansiklopedisi (c. 2, s. 652, 1974), Büyük Larousse (c. 6, s. 3505, 1986), H. Emin Öztürk - Coşkun Yılmaz / Ziyad Ebüzziyâ ile Bir Sohbet (İslâm, sy. 116, s. 48-50, Nisan 1993), Kemal Çapraz / Türk Basınının Üstadı Tarihçi Yazar ve Siyasetçi Ziyad Ebüz­ziya'nın Ardından (Yirminci Asrın Şahidi, s. 13, 5 Haziran 1994), İsmail Kara / Bir Kitap Okuma ve Kültür Aşığı Zi­yad Bey de Hakk'a Yürüdü (Zaman, s. 11, 20 Haziran 1994), Mustafa Uzun / TDV İslam Ansiklopedisi (C. 10, s. 373-374, 1994).

NOT: Ansiklopedimizdeki Ebüzziya ailesinden yazarlar hakkındaki bilgiler bizzat Ziyad Ebüzziya’dan alınmıştır (İ.I.).