ELİF
NACİ
Ressam, gazeteci-yazar (D. 1898, Gelibolu / Çanakkale – Ö.
1987, İstanbul). Tam adı Elif Naci Kalpakçıoğlu. İlköğrenimini, çocukluğunun
geçtiği Edirne’de tamamladı. Sekiz yaşındayken geldiği İstanbul’da Ayasofya
Rüştiyesi (Ortaokulu) ile Vefa Sultanisini (Lisesini) bitirdi. Sanayi-i Nefise
Mekteb-i Âlisi’nin Resim Bölümüne girerek İbrahim Çallı’nın öğrencisi oldu
(1913). Birkaç ay sonra Birinci Dünya Savaşı çıktı ve askere alındığı için dört
yıl aradan sonra eğitimine devam edebildi. Öğrenciliği sırasında geçinebilmek
için arşiv memuru olarak gazeteciliğe başladı. Çeşitli sanat yazıları yazarak
polemist oldu. İleri, İkdam, İfham, Milliyet, Tan, Son Telgraf ve Cumhuriyet
gazetelerinde çalıştı.
Akademiden mezun oluşunun ardından Türk ve İslâm Eserleri
Müzesine önce müdür yardımcısı, sonra müdür oldu. Ressam olarak ilk kişisel
sergisini Alay Köşkü’nde açtı (1930). Sanat hayatına asıl girişi 1933’te
açılan, kurucuları arasında bulunduğu, D Grubunun ilk sergisiyle oldu. Bu
grubun içinde yurtdışında da çeşitli karma sergilere katıldı. İkinci kişisel
sergisini Eminönü Halkevi’nde (1947), üçüncüsünü ise retrospektif olarak
Galatasaray Lisesi girişinde açtı (1951). Aynı dönemde Paul Klee,
George Braque gibi çağdaş ressamlardan ve Hafız Osman, Mehmet Esat gibi
hat sanatçılarından etkilendiği söylenebilir. 1940'lardan sonra batı
sanatının etkisinden sıyrılıp doğuya yönelerek hat sanatı soyutlamalarıyla
ilgilendi. 1937’de Türk ve İslâm Eserleri Müzesi’nde, iki yıl sonra Topkapı
Sarayı Müzesi’nde müdür yardımcılığı yaptı. 13 Temmuz 1963’te emekli oldu.
Müzecilik hayatının bir bölümünde, basında da görev yaptı.
60. sanat yılında kendisine bir jübile düzenlendi. Hakkında
yazılanlar Elif’in 60 Yılı adlı kitapta toplandı. 1982’de kendisine
Devlet Onur Plaketi verildi. 1984’te İstanbul Gazeteciler Cemiyetinden Bir
Ömür, TGS’den Emek Şükranı ve Basın Yayın Genel Müdürlüğünden Hizmet Belgesi
ödüllerini aldı. Gazeteciliğini Cumhuriyet gazetesinin arşiv memuru
olarak hayatının son yıllarına kadar sürdürdü.
Elif Naci, 1940 yıllarda CHP'nin görevlendirdiği
ressamlardan biri olarak Balıkesir'de görev yapmış; Balıkesir Postası ve
Balıkesir Halkevi'nin dergisi Kaynak'ta yazıları yer almış; Kaynak'ta (
19.11.1942, sayı:118) "Resim ve Halk" adlı bir yazı ve Balıkesir
Postası gazetesinde “Dağ Yürümez ise…”
ve “Sanat ve Hürriyet” adlı iki yazı yayımlamıştır.
KİTAPLARI:
Araştırma: On Yılda
Resim 1923-1933 (1933), Şarkta Resim (1943), Elif’in 60 Yılı
Resimde ve Basında (1976).
Anı: Anılardan
Damlalar (1981).
KAYNAKÇA: Türkiye Ansiklopedisi (c. 2, s. 528-529, 1974), Erhan
Karaesmen / Elif Naci (Gösteri Dergisi, 1981), Yurt Ansiklopedisi (c. I, 1982),
Zahir Güvemli / TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 11, sayfa: 38-39, 1995), Şükran
Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (6. bas. 1999), İhsan Işık / Resimli ve
Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006,
2007) - Ünlü Sanatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 5, 2013) -
Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Mehmet Nuri Yardım / Edebiyatımızın
Güleryüzü (2002), İbrahim Oluklu (12.05.2020).
ELİF NACİ DE YAZDI (*)
İBRAHİM OLUKLU
Elif Naci’nin Balıkesir’de yayımlanan yazıları üzerine
birkaç söz etmeye, doğrusunu söylemek gerekirse, İlhan Selçuk’un (1) ve Selmi
Andak’ın (2) sözlerini okuduktan sonra karar verdim.
Balıkesir’in “basın tarihini , daha çok edebiyat
açısından, irdelemeye çalışırken de okumuştum Elif Naci’nin “Balıkesir
Postası”ndaki yazılarını. Adlarını andığım ustaların yazıları Elif Naci’nin
yazdıklarına yeniden dönmeme neden oldu.
Balıkesir’deki dergi ve gazete koleksiyonlarını şöyle bir taradığınızda, ulusal
düzeyde, hatta uluslararası düzeyde ürün veren birçok edebiyatçının
yazdıklarıyla da karşılaşıyorsunuz. Bunlarda bir bölümü; Sabahattin Ali, Orhan
Veli Kanık, Mustafa Seyit Sutüven , Sabri Altınel, Esat Âdil Müstecaplıoğlu, Attilâ
İlhan, Sabri Altınel, Fahri Erdinç, Mehmet Başaran, Bülent Ecevit, Mükerrem
Kâmil Su, Sıtkı Yırcalı, Hasan Basri Çantay gibileri, ilk ürünlerini
yayımlıyorlar Balıkesir’de. Bir bölümü ise; Falih Rıfkı Atay, Yahya Kemal
Beyatlı, Hüseyin Cahit Yalçın, İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Orhan Şaik Gökyay,
Abdülbâki Gölpınarlı, Reşat Nuri Güntekin, Fazıl Ahmet Aykaç, Rasim Adasal,
İbrahim Zeki Burdurlu, Arif Nihat Asya, Sunullah Arısoy, Edip Cansever, Tarık
Dursun K.,Behçet Kemal Çağlar, İsmail Habib Sevük, Mümtaz Zeki Taşkın gibileri,
olgunluk dönemlerinin ürünleri diyebileceğimiz ürünlerini yayımlıyorlar.
Elif Naci, yazdıklarıyla ikinci bölüme giren
sanatçılarımızdan biri.
Yaşamı hakkında bilgi veren kaynaklar tarandığında, Elif
Naci’nin Balıkesir’de hangi amaçla bulunduğuna hiç değinilmiyor. Elif Naci, o
yıllarda, CHP’nin sanatçıları ülkenin çeşitli illerinde görevlendirmesi
nedeniyle bulunuyor. Aynı zamanda Balıkesir Lisesi’nde resim derslerine de
giriyor. Balıkesir resimleri de yapıyor. Bu resimler yıllar içinde kayboluyor.
Bunun yanında, andığım yazarlar gibi Balıkesir’in kültür ortamını yazı ve
konuşmalarıyla da besliyor.
Aynı yıllarda Rasim Adasal, Sıtkı Yırcalı, Hasan Basri
Çantay, Mükerrem Kâmil Su gibi adlar da Balıkesir’de. 1925’ten beri yayınlanan
Türk Dili, daha sonra kurulan Balıkesir Postası, Halkevi’nin dergisi Kaynak (Üç
farklı yönetimde) yaşamaktadır. Elif Naci de Balıkesir Postası’nda bastırıyor
“Dağ Yürümez ise…” ve “Sanat ve Hürriyet” adlı yazılarını. Hatta yine aynı
gazetede “Karaboncuk” takma adıyla Ahmet Selami Karaboncuk, Elif Naci için şu
dizeleri yazıyor;
“Bay Elif Nacimizin sesi yumuşaksa da
Yazısı lâkatylere birer tüfek gibidir.”
1.
“Sen Çok Yaşa Elif
Naci!..”, Cumhuriyet, 14 Ağustos 1998.
2.
“Elif Naci ile Yaşamın Anlamı”, Cumhuriyet, 15
Ağustos 1998.
(*) Adam Sanat, sayı:159.
