Ali Nar

Ali Nar Hoca ile tanışmak benim için Allah’ın bir lutfu oldu. Şükren lillah bu mazhariyet, o’nun vefatına kadar elli sene (1965-2015) boyunca çoğalarak devam etti. Benim için iyi bir Müslüman/öğretmen’in örneği oldu. Sırf bu yüzden yüksek punalrıma rağmen öğretmenlik mesleğini seçtim. Diyarbakır İmam Hatip Okulu orta ikide öğrencisi olmaya başladım. Maaşının en azından bir bölümünü kitap satın alarak öğrencilere dağıttığına şahidim. Beni okumaya ve yazmaya o teşvik etti. İlk yazımı Diyarbakır Yeni Şark Postası gazetesinde (1965) o yayımladı. Bana ve diğer öğrencilere Muhammed Hamidullah, Seyyid Kutub, Necip Fazıl ve Sezai Karakoç başta olmak üzere çok sayıda yazarı o tanıttı, çok sayıda kitabı o okuttu. Sınıfta bize yönlendirici konuşmalar yapar ve şiirler okurdu. Çok da güzel okurdu. O kadar ki, bu şiirlerden bazıları hâlâ ezberimdedir. Diyarbakır İmam Hatip Okulunu Diyarbakır şehrinin en faal kültür-sanat merkezi haline getirmişti. Kurduğu Mesleki Tatbikat Kolu faaliyeti olarak il merkezi ve ilçelerindeki camilerde hutbe okur, vaaz verirdik. Diyarbakır’daki birçok okulun salonu ve tüm sinemaları onun döneminde bizim etkinliklerimizle dolup taşardı. Halkla ilişkileri çok güçlü idi. Şehir halkının çoğu onu tanır, çok sever ve çok saygı gösterirdi. Bundan tedirginlik duyan bir general (Faruk Güventürk) ile mücadeleden çekinmemişti.

Müesses batı uşağı sistem, Ali Nar’ın Diyarbakır’da İslama yaptığı kıymetli hizmetleri hazmedemedi, onu sürgünlere gönderdi. O devrimci bir Müslümandı, mert, cesur ve ataktı. Gördüğü zulümler onu yıldırmadı, sadece azmini ve direncini kamçıladı. Her yıl yeni hizmetler vermeye başladı. Telif ve tercüme eserleriyle, cemiyet hizmetleriyle bereketli bir ömür sürdü. Ben de ortaokulda öğrencisiyken ona verdiğim sözü tuttum. 1975’te çıkan ilk şiir kitabımı ona ithaf ettim. Hazırladığım tüm ansiklopedilerde (Türkçe-İngilizce) biyografisini en güzel şekilde yayımlamaya çalıştım. Allah’ın rahmeti üzerine olsun. Biz de ölene kadar duacısı olmaya devam edeceğiz.

Allah'ım

Bindokuzyüz otuzsekiz'in anlamlı bir gününde Erzurum Hasankale ilçesinde dünyaya gelen Alimlerin ve ebeveyninin dizinin dibinde Edebiyat ve ilim dersleriyle yetiştirilen İz, Nasuhi, Davutoğlu feyziyle geliştirilen Necip Fazıl üslup ufkuyla ufku pekiştirilen Fikriyatını anlamayanlarca çekiştirilen "İslami Edebiyat" aşkıyla bütünleştirilen Mütefekkir, muharrir ve şair Ali Nar kuluna Sağlık, sıhhat, afiyet yüklü bir ömür ver Ya Rabbi!

Allah'ım

"İmam Dede"nin torunu "Molla Baba"nın evladı Güllü ana'nın gülü, ondört kardeşin gönül tadı Zor dönemin meyvesi, eserleriyle yaşar adı Muallim iken talebe yetiştirmektir muradı Hakikat ilmine yelken açıp hakkı aradı Bir ömür boyu İslam'ın kaynaklarını taradı Mütefekkir, muharrir ve şair Ali Nar kuluna Sağlık, sıhhat, afiyet yüklü bir ömür ver Ya Rabbi!

Allah'ım

"Fetih", "Koro", "Hortlaklar", "Ezan Donanması" piyesi Şanlı "Muhtarname", "Kan Denizi", "Arılar Ülkesi" Nükte, mizah dolu sohbetiyle dinletir herkesi Dini, milli, edebi eserlerle donanımlı hayat hikayesi İman ve irfan güzelliği en güzel sermayesi Mütefekkir, muharrir ve şair Ali Nar kuluna Sağlık, sıhhat, afiyet yüklü bir ömür ver Ya Rabbi! 28.02.2015                                                                             Ahmet YÜTER

KAYNAK: İslami Edebiyat (Mart – Nisan – mayıs 2015, Sayı: 65).

Çocuklar da dahil herkesin rahatlıkla, zevkle ve ibretle okuyacağı bir romandan söz açalım bugün. Yazarın gazetelerdeki yazılarından da tanıyorsunuz. Bu defa bir romanıyla karşımıza çıkıyor. Zannederim Ali Nar'ın bu ilk romanı. Çok yönlü bir kitap: îsterseniz çocuklar için bir masal kitabı, dilerseniz bir edebiyat eseri, dilerseniz bir siyaset analizi.. deyin. Hepsini de karşılayabilecek bir çok yönlülüğe sahip.

Konusu üç cümle ile şöyle:

Çalışkan ve dürüst bir arı cemaatının yaşadığı bir küçük ülkeyi, civar ülkelerden birinde yaşayan yılanlar istila ediyor. Nice izdıraplardan ve maceralardan sonra arılar akıllarını başlarına topluyorlar ve ülkelerim kurtarıyorlar.

Konunun dikkat çeken en büyük özelliği, adı geçen istilanın kuvvet yoluyla değil, hileyle gerçekleştirilmiş olması. Yılanlar hile yapmakla kalmıyor, aynı zamanda arılar içinde kendilerini tasvip eden ve istilanın sürmesini temin eden arılar bulmayı ve bazı arıları zararlı fiillerine ve fîkirlerine imale etmeyi başarıyorlar.

Romancı böylece, "Çok özlü bir bilgiyi bütün Ortadoğu çocukları için hikayeleştirir." ve eseri "Çağımızdaki kendi öz kültüründen koparılan insanlara ithaf eder.

Arıların bir düzeni, bir nizamı, bir hayat anlayışları ve yaşayışları vardır. "Kavgasız sürtüşmeğiz, herkes dost, herkes ödevinde, herkes hayatmdan memnun ve içinde kin, husumet, nefret olmadan hep neşe, hep gayret ve her eylemden faydalı sonuçlar alarak" yaşamaktadırlar. "Dahilde emniyeti tam olan bu adaya taşradan da sızma olamıyor, huzur bozulmuyordu."

Ama zamanla bazı bidatlar ortaya çıkar. Yani bozulma başlar, işte bu bozulmalar arı topluluğunu zayıflatır, surlarda gedikler açılır ve işte o zayıf noktalardan düşman içeri sızar. Civarda bir iblis adaşı vardır. Burası yılanların ülkesidir. Ve bir gün arıların bu zayıf tarafından faydalanarak civardan gelen teknelerin kenarlanna tutunarak arıların yurduna ayak basar ve orayı istila ederler. Fakat bu istila kuvvet yoluyla olmaz. Yılanlar başlarına arı başları takarak, yani arılara arı gibi görünerek ve gittikçe sayılarını artırarak orayı egemenlikleri altına alır ve arıların nizamını yavaş yavaş diledikleri yönde değiştirerek meşum planlarını iyicene yerleştirmek aşamalarına gelirler. Niyetleri yan gelip yatmak ve anların ürettikleri balları bol bol yemektir.

Fakat arıların yaşlılarından alınan bilgileri değerlendiren bazı genç arılar sık sık durum muhasebesi yaparak meseleyi anlamaya başlarlar. Bu arada yılanlar da bazı açıklar verir. Ama yılanlar arıların çoğuna da sevimli görünmeyi başarmışlardır. Bu nedenle yılanları sevimli görenlerin bu gafletlerinden uyanmaları gerekmektedir. Bilinçli arılar buna gayret ederler. Bunda başarılı olmaları son derece zordur. Neticede yılanların bütün arıları yok etmek konusundaki planları ortaya çıkar da gafil arılar ancak o zaman ayılırlar.

Ve yılanların bütün arıları imha planları ile durumu anlayan arıların karşı tedbirleri günün birinde kesin hesaplaşma noktasına geliverir. Ve bütün arılar kahramanca savaşarak yılanlara saldınr, onları sokarak davul gibi şişirirler ve denize dökerler, îğnesini bir kere kullanan arı da yaşamadığı için bu harpte arılar da çok telef olur. Ama sonuçta ülke kurtulur ve her türlü mutlu yaşayışı ile birlikte yeniden arılar düzeni kurulur. Bu kitabı çocuklarınız için de alın. Kendiniz de okuyun, seveceğinizden emin olarak.

                                                             (Milli Gazete, 3 Mart 1980)

 Ali Nar’ın ilmi kişiliği 1950’lerden itibaren şekillenmeye başlar, 1960 sonrasındaysa öğretmenliği ve edebi kişiliği öne çıkar. Hayatının son dönemi bir bakıma Yüksek İslâm Enstitüsü yıllarında sahip olduğu İslâmî anlayışın müdafaası sayılmalıdır. Ebu’l-Hasen en-Nedvi’nin önerisiyle kurulan İslâmî Edebiyat dergisinin “Ali Nar Hoca”ya tahsis edilen 66. sayısı bütün bunları derli toplu bir biçimde sunuyor. “Hüzün sayısı” olarak da anılabilecek derginin bu sayısında sunuş yazısından itibaren siyasi erkânın cenaze namazına katılması üzerinden yapılan yorumlar da dikkat çekiyor

Merhum Ali Nar’ın şiirle başladığı edebiyat serüveni, tiyatro, gazete yazıları, gezi notları, eleştiri, deneme ve günlükle devam eder. Yazarlık serüveninin bihakkın anlaşılması bakımından 1960 sonrası hayati derecede önemdedir. Yaşıtlarının birçoğu gibi Ali Nar, yaşamak zorunda kaldığı çevreyi, ülkeyi, şartları değiştirmek isteyen bir yazardı. Bunun niteliği ve kurallarına dair farklı kanaatler ileri sürülebilir. Hayatı boyunca derdini koruyan, bu doğrultuda mücadele eden bir isimdi. Gençlik yıllarından vefatına kadar, Türkiye’nin İslâmî bir dönüşüme uğraması için gayret sarf etti. Mücadeleci ve öfkeli olmasının sebebi budur denilse abartılmış olmaz. Sosyal-siyasal içerikli bir roman olan Arılar Ülkesi(1980) Türk milletinin İslâmî direnişi yanında sömürgecilerden kurtulma mücadelesi veren toplumların son asırdaki macerasını anlatmaktadır. Yelpazesi oldukça geniş olan Cahit Zarifoğlu, bu roman hakkında şunları söyler:

“Çocuklar da dâhil herkesin rahatlıkla, zevkle ve ibretle okuyacağı bir romandan söz açalım bugün. Yazarını gazetelerdeki yazılarından da tanıyorsunuz. Bu defa bir romanıyla karşımıza çıkıyor. Zannederim Ali Nar’ın bu ilk romanı. Çok yönlü bir kitap: İsterseniz çocuklar için bir masal kitabı, dilerseniz bir edebiyat eseri, dilerseniz bir siyaset analizi deyin. Hepsini de karşılayabilecek birçok yönlülüğe sahip.Konusu üç cümle ile şöyle:Çalışkan ve dürüst bir arı cemaatinin yaşadığı bir küçük ülkeyi, civar ülkelerden birinde yaşan yılanlar istila ediyor. Nice ızdıraplardan ve maceralardan sonra arılar akıllarını başlarına topluyor ve ülkelerini kurtarıyorlar.”

Ali Nar’ın ilmi kişiliği 1950’lerden itibaren şekillenmeye başlar, 1960 sonrasındaysa öğretmenliği ve edebi kişiliği öne çıkar. Bu bakımdan iki Ali Nar’ın var olduğunu söyleyebiliriz. Edebiyatçı Ali Nar, tiyatro ve romanlarla uğraşıyor. Ütopik roman yazmaya başlıyor; dönemi için harika bir kitap çıkıyor. Ayşe Şasa’nın Şebek romanının tersi istikamette bir roman bu. Öteki Ali Nar ise dini görüşleriyle öne çıkıyor. Edebi kişiliğinden bahsedilirken Uzay Çiftçileri, Arılar Ülkesi daima öne çıkar. Tercüme serüveni konusunda ise bildiğim kadarıyla bir inceleme yapılmış değil. Bir yazar olarak tanınmaya başlaması İslâmcılığın bugünkü zeminini oluşturan 1970’lere rastlar. Hayatının son dönemi bir bakıma Yüksek İslâm Enstitüsü yıllarında sahip olduğu İslâmî anlayışın müdafaası sayılmalıdır. Onun hal ve tavırlarını herkes biliyordur herhalde. Şu anlamda: Bu okulda Ahmed Davudoğlu başta olmak üzere bazı isimlerin tecdit hareketinin etkilerini azaltamaya dönük bir dikkatle karşılaşırız. Bu yıllarda “gerçek İslâm”ın ne olduğuna ilişkin kendi iddiasını yeni eserlerle ve o eserlerin üzerinde ya da etrafında ortaya koyan manifestolar kaleme alınır. Genç kuşakların önde olduğu bu hareket, aynı zamanda, alanda o ana kadar geçerli olan görüşlerin meşruiyetini sarstığı için çok tepki çekmiştir Ali Nar’ın kendisinin son dönemde yazdığı kitaplar aynı zamanda, buna karşı çıkışın kanıtıdır.

1980’lerin sonundan itibaren kültürel dergiciliğin bir boyutunu yansıtan İslâmî Edebiyat dergisinin “Ali Nar Hoca”ya tahsis edilen 66. sayısı bütün bunları derli toplu bir biçimde sunuyor. Bu yazı, Ali Nar’ı bu özel sayıyı öne çıkararak, kendisinin fikri ve edebi yönelişinin nasıl anlamlandırıldığının izini sürmeyi amaçlıyor. Öncelikle derginin Ali Nar imgesi ve eserlerine dair değerlendirme yazıları açısından güçlü olmadığını belirtmek gerekiyor. Dar ve sıradan bir bakış açısına maruz kalmış yazar. Kanaatlerle anıları ilmikleyen yazılardan kurulmuş dergi. Bir yazı ise daha evvel Ay Vakti derginde yayımlanmıştı. Fakat burada yeniden yayımlanırken hiçbir hatırlatmada bulunulmamış olması bir eksiklik.

“Hüzün sayısı” olarak da anılabilecek derginin bu sayısında sunuş yazısından itibaren mevcut siyasi erkânın cenaze namazına katılması üzerinden yapılan yorumlar da dikkat çekiyor. Burada onun uzlaşımları ve kurumsallıkları reddederek, toplumsal mekânda hüküm süren ekonomik ve siyasal akıllar karşısında fikirlerinin kendine özgü mantığına bağlı kalarak, bunun çileciliğine talip olduğu da hatırlatılır. Hasan Akay bu noktada şunları hatırlatıyor:

“En çok tenkit ettiği devlet erkânının bu ateş tabiatlı ve fakat merhametli âlimin cenazesine sahip çıkması, cenazesini kaldıranların en başında Sayın Cumhurbaşkanının da bir ‘Üstad hayranı’ ve ideal istikameti gösteren celadetli şiirlerinin en iyi ‘okuyucu’larından biri olması oldukça anlamlıdır ve bu yüzden son derece mânâlı bir uğurlama olmuştur. Bu refakat, onun Hak uğruna keskinleşen dilindeki samimiyete inancın ve saygının da bir numunesidir.”

Bu bahsi noktalarken şunu belirtelim: Ali Nar’ın bireysel tecrübesi ile Türkiye’nin kolektif tecrübesi arasında belli noktalarda örtüşme belli noktalarda farklılaşmanın olduğu açıktır.

HADDİ AŞAN DEĞERLENDİRMELER

Pek çok yazarın Ali Nar hakkındaki kısa değerlendirmelerinin yer aldığı dergide ayrıca dinler arası diyalog ve tecdit düşüncesini öne çıkaran müellifler noktasında eleştirel bakışlar öne çıkıyor. Hemen her yazıda onun kısıtlı imkânlarına rağmen davasından taviz vermeksizin elinden geldiğince İslâm’a hizmet etmeye çalıştığı belirtiliyor. Siyami Akel, İslâmî Edebiyat kavramını Türkiye’de yaygınlaştıran Ali Nar’ın düşünce dünyasını anlamak için edebiyatın ve fikren beslendiği Necip Fazıl’ı bilmek gerektiğinin altını çiziyor. Akel, hem yazısında hem de derginin özel sayısının tanıtımı maksadıyla çıktığı televizyon programında dinler arası diyalog, mezhepsizlik ve Ehli Sünnet konularına temas ediyor. Özellikle Ali Nar’ın “CEMARR” kısaltmasıyla tanımladığı Cemaleddin Afgani, Muhammed Abduh ve Reşid Rıza’nın hem dinler arası diyalog hem de dinde reform fikrinin öncüsü olduklarına dikkat çekiyor. Ne yazık ki, Akel’in, bu bağlamda yazdıkları ve söyledikleri genellemenin ötesine geçmiyor. Zira ona bakılırsa paralel yapı olarak öne çıkan anlayışla bahsettiği isimlerin ve onlardan etkilenenlerin dini anlama ve yorumlama tarzları neredeyse tıpatıp aynı. Bu sebeple Ali Nar’a dair yapılan değerlendirmelerde bazı konuların birbirine karıştırıldığı son derece açıktır. Elbette Ali Nar’ın bahsettiğimiz dini anlayış ve yorumlara dair sert eleştirileri göz ardı edilemez. Fakat bu konuda yazdıklarının detaylı bir şekilde analize tabi tutulması da gerekmektedir. Sadece Akel değil, Mehmet Şevket Eygi, Enver Baytan, Nedim Urhan, Malatyalı Muhammed Reşad gibi isimler de bu konuya, gelenek, dinde reformizm, yenilikçilik ve Ehli Sünnet bağlamında hassaten dikkat çekmişler. Hatta bazı yazarların konuyu ele alışlarında, mesele tartışma olmaktan büsbütün çıkmış, İslâm dünyasındaki ve Türkiye’deki tecdit hareketinin öne çıkardığı isimler mesnetsiz bir biçimde yerilmiştir. Onun yazılarının sundukları bir yana yazarlar yatkınlıklarından dolayı böylesi bir tasvir üzerinden yol almayı kolay bulmuşlardır sanki. Doğru, pek çok yazısında/kitabında bahsettiğimiz müelliflerin din yorumuna isyan eden, onları yerden yere vuran yönleri olmuştur Ali Nar’ın. Ancak bunu bir sebep sonuç ilişkisi içinde anlatımı yapılmamıştır. Hem ayrıca bir gerekçelendirme sıkıntısı da var. Tek ayaküstünde durmuş gibi açıklanmaya çalışılmış mesele. Afgani, Abduh ve Hayrettin Karaman’ın mezhepsizlik çizgisini körükledikleri buna karşın Ali Nar’ın yıllar boyu tek başına mücadele verdiği belirtilmiş. Bunlar, yazarın kendisini ve dinini nasıl algıladığını, bize göstermek istediği öz-imgenin ne olduğunu kavramamızı sağlayacak ve zihniyetinin temel bileşenleri konusunda bize benzersiz içgörüler sunacaktır. Dahası İslâm’ın Protestan bir yorumunu öne çıkardıkları iddia edilmiş, Fethullah Gülen hareketiyle aynılaştırılmışlardır. Hangi saikle yapılmış olursa olsun bu doğru değildir. Öfkelenilip kin kusulmuş. Ali Nar’dan ya da hakkında yazılanlardan sayfalarca alıntı yapılabilir ama bir işe yarayacağından emin değilim. Geçmiş üzerine bugün ve şimdi yazmak farklı bir hal olsa gerek. Bu yazılarda dün yeniden yazılmıştır. Dünün hikâyesi şimdi ile geçmişin bitmez tükenmez kavgasının ortasında/n yazılmıştır. Eskiye dair olan ne varsa yavaş yavaş çağrılmıştır bu yazılarda. Anlaşılan o ki, 1960’ların ikinci yarısından itibaren kültürel dünyamıza belirgin bir biçimde dâhil olan bu defter hiçbir zaman kapanmayacak.

Bu yüzden bir okuyucu olarak özel sayıyı yeniden 1960’lara dönmek zorunda kalarak tümüyle eleştirmek yerine daha ziyade Ali Nar’ın, edebiyat ve İslâmî Edebiyat bağlamındaki yerini belirgin kılan hususları ele almaktan yanayım. Yukarıda birkaçını saydığım yazarlar bir yana bırakılırsa Erol Erdoğan’ın “İlim ve Edebiyat İnsanı: Ali Nar” başlıklı yazısının son derece kuşatıcı ve “doğru yorum” adına doğramayan bir üsluba sahip olduğunu hatırlatmak gerekir. Ayrıca Arap dünyasından dergiye katkı veren isimlerin hiçbirinin bu konuya temas etmemesi de dikkatimi çekti. Abdulkuddüs Ebu Salih, Abdulbasid Bedr ve Hasan el- Emrani sadece edebiyat ve İslâmî edebiyat bağlamında görüşlerini ve şahitliklerini aktarmışlar. Bahsettiğim isimler, Ali Nar’ın, Ehli Sünnet konusundaki yaklaşımları yerine, Uzay Çiftçileri, Arılar Ülkesi romanları yanında Necip Fazıl’ın ve diğer edebiyatçıların mücadelelerini öne çıkarmayı tercih etmişler. Ali Nar’ın sanatını okumak isteyenler için bir rehber niteliği taşıyor bu kısa yazılar. Bahsettiğim romanları okumaya çalışırken onların ışığından yararlanmak gerekir.

Ali Nar, lise döneminde olsun sonraki yıllarda olsun Necip Fazıl’dan etkilendiğini açıkça ifade eder. Erken yaşta onun konferanslarıyla tanışmış, düşüncelerine ilgi duymuş, yazılar kaleme almaya başlamıştır. Sanatçı ve yazar çevrelerinden kişilerle arkadaşlık etmiş, dostluklar kurmuş, onların bulunduğu mekânlarda zaman geçirmiştir. Fakat sosyal sermayesini büyük ölçüde üstadı üzerinden sağlar. Sanırım Ali Nar’ın düşünce yapısını büyük bir açıklıkla sunan şu satırları alıntılamamak olmaz:

“Ali Nar Hoca’nın iki kanadı vardır: Birisi din, diğeri edebiyat. Bu iki kanadını İslâm için çırpmıştır; bıkmadan, usanmadan. Din kanadı Mustafa Sabri Efendi’ye benzer; Ehl-i Sünnet için didinen, uğraşan, mücadele eden, bedel ödeyen. Edebiyat kanadı ise fikren beslendiği ve etkilendiği Üstad Necip Fazıl’a. O’nun gibi dini savunurken edebiyatı kılıç gibi kullanan.”

ÖĞRENCİLİĞİ, ÖĞRETMENLİĞİ VE EDEBİYAT ANLAYIŞI

Ali Nar’ın ailesi, Sovyetlerin zulmüne maruz kalan Gürcülerden, bu yüzden göç etmek zorunda kalmışlar. İlkokul yıllarında edindiği not defterine ailesinin yazma geleneğinden dolayı günlükler tutan Ali Nar, Kayseri İmam Hatip yıllarında ve Yüksek İslam Enstitüsü’nde yazma alışkanlığını geliştirmiş, Hilâl dergisinde ilk şiiri ile kültürel üretim alanına dahil olmuştur. Yasin Hatiboğlu, Kayseri İmam Hatip’ten tanıdığı eski ahbabı, gençlik arkadaşı Ali Nar’la ilgili olarak son derece önemli anekdotlar aktarıyor. Ki bunlar aynı zamanda Ali Nar’ın Anadolu Günlüğü adıyla yayımlanan kitabını niçin “Anadolu Müslümanının Direniş Günlüğü”adıyla yayınlamayı tasarladığını ortaya koyar nitelikte:

“Ali ile Kayseri İmam Hatip’ten arkadaşız. Bizden bir iki sınıf sonraydı. Kardeşi Mehmet de vardı. Kavgacı Osman Efendi, Leblebici Ahmet Efendi, Camgöz Hacı Yusuf Efendi, Simitçi Halil Efendi, Saraçoğlu Abdullah Efendi bizim hocalarımızdı.

Gece saat 22: 00’den 23: 00’den sonra ara sokaklardan geçerek Çorakçızade (müftü) Hacı Hüseyin Efendi’nin evcine gider, Arapça dersi alır, sonra gece 1-2 gibi çıkar, yine tek tek birbirimizle buluşmadan ara sokaklardan kaldığımız köhne hücrelerimize dönerdik. Ali de bizden farklı değildi. O da bu şartlarda okudu ama maşallah çok başarılıydı; okulda kendisini gösterdi. İki iftihardan birisi Ali’nindi. Ali ve Mehmet kardeşlerin edebiyata karşı meyilleri de çok üstün derecedeydi.”

Tüm hayatında etkili olan ve kültürel sermayesini belirleyen Arapçayı çok iyi öğrenmiş olması bu eğitim sürecinin en önemli katkısıdır. Klasik İslâmî ilimlerin araçlarına sahip yordamlarına hâkim oluşu göz ardı edilemez. Ali Nar, edebiyat zevkini Yüksek İslâm Enstitüsü yıllarında Mahir İz’den almış, sonraki yıllarda Necip Fazıl’dan beslenerek büyütmüştür. Talebelik yıllarında bir kere gördüğü ve MTTB salonunda konferanslarını dinlediği Necip Fazıl’la 28 Haziran 1964 yılında öğretmenliğe başladığında tanışmış, öğretmenlik yıllarında kendisini Diyarbakır’a, Erzincan’a ve İzmit’e konferansa davet etmiştir. Büyük Doğu dergisinde yazıları yayımlanmıştır.

Dergide Ali Nar’ın öğretmenliğine temas eden yazılar da var. Kemal Kahraman başta olmak üzere pek çok isim onun üretken, pratik ve tıpkı Arılar Ülkesi romanında vasfettiği arı gibi çalışkan oluşuna dikkat çekmiş. Geride kalanlar, kendi dünyalarından hareketle onunla birlikte olabilmektedirler.

İhsan Işık, Diyarbakır İmam Hatip Okulu’nda kendisinin öğrencisi olmuştur. O yılları şöyle anlatıyor:

“Maaşının en azından bir bölümünü kitap satın alarak öğrencilere dağıttığına şahidim. Beni okumaya ve yazmaya o teşvik etti. İlk yazımı Diyarbakır Yeni Şark Postası gazetesinde (1965) o yayımladı. Bana ve diğer öğrencilere Muhammed Hamidullah, Seyyid Kutub, Necip Fazıl ve Sezai Karakoç başta olmak üzere çok sayıda yazarı o tanıttı, çok sayıda kitabı o okuttu. Sınıfta bize yönlendirici konuşmalar yapar ve şiirler okurdu. Çok da güzel okurdu. O kadar ki, şiirlerden bazıları hâlâ ezberimdedir. Diyarbakır İmam Hatip Okulunu Diyarbakır şehrinin en faal kültür-sanat merkezi haline getirmişti. Kurduğu Mesleki Tatbikat Kolu faaliyeti olarak il merkezi ve ilçelerdeki camilerde hutbe okur, vaaz verirdik. Diyarbakır’da birçok okulun salonu ve tüm sinemaları onun döneminde bizim etkinliklerimizle dolup taşardı. Halkla ilişkileri çok güçlü idi. Şehir halkının çoğu onu tanır, çok sever saygı gösterirdi. Bundan tedirginlik duyan bir General (Faruk Güventürk) ile mücadeleden çekinmemişti.

Müesses batı uşağı Kemalist sistem, Ali Nar’ın Diyarbakır’da İslâm’a yaptığı kıymetli hizmetleri hazmedemedi, onu sürgünlere gönderdi. O devrimci bir Müslümandı, mert, cesur ve ataktı. Gördüğü zulümler onu yıldırmadı. Her yıl yeni hizmetler vermeye başladı. Telif ve tercüme eserleriyle, cemiyet hizmetleriyle bereketli bir ömür sürdü.”

Ses getiren tiyatro, hikâye, roman ve denemelerinde doğrudan tebliğ değil telkin ön planda olmuştur. Siyami Akel onun edebiyatı dini savunmak için araç olarak gördüğünü belirtir. Kendisinin hem edebiyatı hem dini biliyor olmasının önemli bir avantaj olduğunun altını çiziyor. Keza Ali Nar yıllar evvel bu konudaki düşüncelerini şöyle ifade etmişti:

“Önce İslâmî edebiyat İslâmî duygu ve düşünceyle yapılan bir söz sanatıdır. İslâm’dan ve onun kutsallarından direk söz etmeseniz de onun ruhuna uygun olarak Müslüman ediplerin yaptığı edebî faaliyetlerin tümü İslâmî edebiyat kavramının içine girer. İslam’a aykırı olmayan ve İslam’ın kutsallarını rencide etmeyen eserleri bu kategoride değerlendirebiliriz. Özellikle altını çizmek gereken bir nokta genel ahlaka aykırı olamamaktır. Bizim geleneğimizde var olan münacat, naat, büyükleri medih ve kötülere yergi, ahlaki telkin taşıyan türler tepe noktasını tutar. Aslında bize göre ideal olan da budur.”

Ebu’l-Hasen en-Nedvi’nin önerisiyle kurulan İslâmî Edebiyat dergisinin adının, edebi üretim alanlarında meşru üretim ve değerlendirme ilkelerini değiştirmeye yönelik bir adlandırmayı barındırdığını da belirtelim. Edebi alanda çok belirgin bir hat oluşturamayan dergi adlandırmasından başlamak üzere 1960 sonrası edebiyat İslâmcılığından farklı bir yerde konumlanır. Fakat açmış olduğu tartışma alanıyla 1980’lerde bu minvalde pek çok metnin oluşmasına imkân tanımıştır.

Hiçbir şeyi atlamadan her ayrıntıyı anlatmak mümkün değil. Ama en azından dikkat çekmeye çalıştığım hususlar çerçevesinde derginin özel sayısının konumlandığı hat belirgin hale gelmiş oldu. İslâmî Edebiyat’ın bu sayısı, Ali Nar’ın ve dünyasının izini sürmek, ne yaptığını anlamak, geride bıraktıklarını takip etmek için dahası kitaplarını okuyacak kişiler için iyi bir başlangıç olabilir. Yazının girişinde bahsettiğimiz çapaklar hatırda tutulmak kaydıyla elbette.

KAYNAK: Asım Öz / Ali Nar özel sayısı üzerine (dunyabulteni.net, 25 Şubat 2016).

ALİ NAR ÜZERİNE İHSAN IŞIK'LA SÖYLEŞİ

SORU: Rahmetli Ali Nar’ın ilk öğrencilerinden birisiniz ve ondan etkilendiğinizi biliyorum. Daha çok edebiyatçı kimliğiyle bilinen Ali Nar’ın bir eğitimci olarak portresini çizer misiniz? Rahmetli Ali Nar Hocanın okula gelmesinden sonra okulda gözle görülür bir değişiklik olup olmadığını merak ediyorum. Çünkü bazen bir öğretmen bir okulun çehresini değiştirir. Benzer durum Ali Nar Hoca için de geçerli mi acaba?

İHSAN IŞIK - Merhum Ali Nar hocamızın Diyarbakır İmam Hatip Okulunda çizmeye başladığı örnek öğretmen imajı, aradan 51 sene geçmesine rağmen, hâlâ unutulmuş değil. Sadece biz öğrencileri değil Diyarbakır halkı da unutmuş değil. Bana göre bu işin sırrı yürekte bir sancının var olması ve aradan yıllar geçse de bu sancının hiç kaybolmayışıdır. Hasretini çekmeye başladığımız, şimdi benzerini bulmada zorluk çektiğimiz sancılı insanlardan biriydi Ali Nar Hoca. Bu sancıdan ne kastettiğimi şimdi makam, mevki, para ve kadına tapmaya başlayan Süslümanlar değil, ümmet bilinci olan, Üstad Necip Fazıl'ın "İdeolocya Örgüsü"ndeki "Divanelere Muhtacız" yazısında profilini çizdiği samimi (hasbî) Müslümanlar anlar ancak.

Çünkü, Türkiye'de pek çok kişi birkaç sene "İslam Davası" diye özetlenebilecek yüce ve kutsal ideale hizmet etmeye başlamış, daha sonra pragmatizm, konforizm  ve hedonizmin kucağına düşerek sonunda birer "Süslüman" tipe dönüşerek kendilerini heder etmişlerdir. Bu yozlaşma ve çürüme, oluşan yalaka çevreleri de etkilediğinden sonuçta İslama ve yüce idealimize zarar veren tuhaf yaratıklara dönüşmüşlerdir.

İşte Ali Nar, ta o zamanda başlayan bu çürüme sürecinde istikametini, yüreğindeki sancısını ve ümmet bilincini baki aleme göç edene kadar koruyabilen ender şahsiyetlerdendir.

Ne yaptı da Ali Nar, böylesine örnek bir eğitimci ve örnek Müslüman olarak gönüllere taht kurabildi? Genişliğine ve derinliğine incelenmesi gerekli bir konudur bu.

Kısaca özetleyecek olursak:

Ali Nar, İstanbul Yüksek İslam Enstitüsünü bitirdikten sonra, ilk görev yeri olarak 1965 yılında Diyarbakır İmam Hatip Okuluna meslek dersleri öğretmeni olarak geldi. Branşı meslek dersleri olmasına rağmen, aynı zamanda okulun gerçek edebiyat öğretmeni idi.

Siyer-i Nebi dersinde Hz. Peygamber'i (sav) öyle bir anlatışı vardı ki, biz öğrencileri, duygulanarak Asr-ı Saadet'i içimizde hissettiğimiz gibi, zihnimizde örnek İslam toplumunun ana çizgilerini de görmeye başlıyorduk. Resulullah (sav), Allah'ın elçisi, örnek devlet adamı, örnek öğretmen, güzel ahlakın en güzel özelliklerine sahip örnek Müslüman olarak zihnimize yerleşiyor, ancak onu örnek alarak iyi birer insan olabileceğimizi düşünmeye başlıyorduk.

O, öğrenmeye muhtaç olduğumuz hakikatleri sadece ders saatlerinde  anlatmıyor, maaşının önemli bölümünü kitap almaya ayırıyor ve bu kitapları biz öğrencilerine ücretsiz olarak hediye ediyordu. Kitapları hediye etmekle kalmıyor, her kitabın ön sayfasına bizi motive eden, okumaya ve düşünmeye teşvik eden, büyük düşler kurmamızı sağlayan çok güzel mektupcuklar yazıyordu. Bana hediye ettiği kitaplardan hatırladığım iki tanesi Muhamed Hamidullah'ın İslam Peygamberinin Savaşları ve İslam Peygamberi (2 cilt) adlı eserleriydi. Her iki kitaba benim için yazdığı teşvik edici o güzel sözler hâlâ ezberimdedir.

Özel bir ilgi gösterdiği öğrencilerinden hatırladığım Şaban Arslan, güzel sesi ve kendisini dinleten Kur'an tilavetiyle dikkat çekiyordu. İşadamı ve sosyal yönü çok güçlü İbrahim Halil Keresteci, şair ve yazar Celal Moray, yazar ve yayıncı (Beyan Yayınları sahibi) Ali Kemal Temizer, yazar Yüksel Kanar, sporcu ve öğretmen (şimdi merhum) Hatip Korkusuz, Dr. Bedri Mermutlu, Emir Eş (o dönem Diyarbakır'da görev yapan Selahaddin Eş'in kardeşi), Dr. Abdullah Baran, Prof. Dr. Sabri Orman, Prof. Dr. Sait Şimşek, Prof. Dr. Yasin Ceylan, Tarım Bakanlığı yapan Dr. Mehdi Eker, Mehdi Eker'in ağabeyi yazar ve çevirmen (şimdi merhum) Hamit Eker, Prof. Dr. İbrahim Sarmış, işadamı Ali Alabalık, Ak Parti kurucularından işadamı Muammer Kakı, akademisyen Dr. Şakir Diclehan, avukat ve milletvekili Cavit Torun, avukat Saffet Saygın, avukat Muhittin Doğrucu, öğretmen ve yazar Siraç Öztoprak, yazar Hüsamettin Aydın ve ağabeyi eski Mardin Müftüsü M. Sadık Aydın (Hamidî), yazar ve arşivci Şefik Korkusuz gibi şimdi bazılarını hatırlayamadığım pek çok değerli şahsiyet Ali Nar'ın öğrencilerindendir.

Sırf örnek olsun diye söz edecek olursam; beni yazarlığa teşvik için zamanını fedakârca ayıran bir hocaydı Ali Nar. Diyarbakır İmam Hatip Okulunun tedrisata başladığı ilk bina TCDD'den tahsis edilmiş, küçük ama güzel bir bahçesi olan şirin bir binaydı. Bu binanın üst katında yatılı öğrencilerin odaları yanında müdür yardımcısı Hüseyin Tulpar ile Ali Nar'ın kaldığı odalar vardı. Biz yakın öğrencileri, kendilerini odalarına çıkarak da ziyaret eder, sorular sorarak kendimizi geliştirmeye çalışırdık. O dönemde Üstad Necip Fazıl'ın Büyük Doğu dergisi haftalık olarak yayımlanıyor ve Cuma günleri çıkıyordu. Ali Nar her hafta bana üç dergi parası verip Dörtyol'daki gazete bayiine gönderiyordu. Bu dergilerden biri benim, diğer ikisi Ali Nar Hoca ile Hüseyin Tulpar Hoca'nındı.

Bir gün, Siyer-i Nebi dersinde ders anlatışımı beğenen Ali Nar hocamız, beni öğretmenler odasına çağırdı, güzel sözler söyleyerek, bana "Temizlik" konusunda kendi yazdığı güzel bir yazıyı verdi ve bu yazıyı özetleyip kendisine getirmemi istedi. Ben önce bu hareketini anlayamadım ama, "Peki hocam" diyerek yazdığım özet metni ertesi günü kendisine götürdüm. İki gün sonra beni tekrar yanına çağırdı, masanın üzerindeki "Yeni Şark Postası" gazetesini verdi. "Aç, bak" dedi, "İçinde adın geçiyor". Açtım baktım, iç sayfalardan birinde "Temizlik" başlıklı bir yazı vardı ve bu yazı, hocanın yazısından benim özetlediğim yazıydı. Altında da benim adım yazıyordu. İşte o gün bugün ömrüm yazmakla geçiyor. Beni bu nezaketi ve teşvikiyle sürekli yazmaya teşvik eden Ali Nar Hoca olmuştu.

Örnek bir Müslüman aydın ve gerçekten idealist bir eğitimci olan, Ali Nar, girdiği derslerde sadece müfredat konuları ile sınırlı kalmaz, düşünce dünyamızı, vizyonumuzu geliştirecek birçok konuda bilgiler vermeyi, bize önemli yazarları tanıtmayı ihmal etmezdi. Biz bütün öğrenciler, başta Üstad Necip Fazıl ve Üstad Sezai Karakoç olmak üzere çok sayıda Müslüman şair ve yazarın adını ondan öğrendik. Hocanın bu yönlendirmesi sonucu arkadaşımız İbrahim Halil Keresteci, okulda bir kitap büfesi açtı ve Necip Fazıl, Sezai Karakoç, Seyyid Kutub, Muhammed Kutub, Mevdudi, Hamidullah, Abdurrahim Karakoç, Muhammed Ebu Zehra gibi o dönem daha çok gündemde olan yazarların kitaplarını getirdi. Getirdiği kitaplar büyük ilgi görüyor, kısa zamanda tükeniyordu. Okulumuz bir kültür ocağına dönüşmüştü.

Bize derslerde ezberinden çok sayıda şiir okurdu Ali Nar. Bunlardan Halim Yağcıoğlu'nun "Cehennem Bu Olacak" şiiri, Ayhan İnal'ın "Seni anlamış olmanın hazzı" dizesiyle başlayan "Esmer Meleğim" şiiri, Üstad Necip Fazıl'ın "Sakarya", "Muhasebe" şiirleri; Ali Nar hocadan birkaç defa sınıfta dinleyerek ezberimde kalmıştır. Hocanın konuşmaları ve şiir okumaları beni ve bazı arkadaşlarımı şiir ve yazı yazmaya başlattı. Kısa bir süre sonra ben, sınıf arkadaşım Emir Eş'le birlikte, adını "Özlem" koyduğum duvar gazetemizi çıkarmaya başladık. Bu gazetede birçok arkadaşımızın şiir ve yazı denemeleri yer alıyordu. Bize en çok yardım eden iki kişi, bizden iki sınıf geride olan Yüksel Kanar ile Muhittin Doğrucu isimli arkadaşlarımız idi. Bu arkadaşlar hem kendi yazdıklarını yayımlıyor, hem de güzel yazılarıyla bazı yazıları temize çekiyorlardı.

Ali Nar Hoca'nın bu faydalı hizmetleri elbette cezasız kalmadı. Hiç bir suçu ve uygunsuz davranış olmadığı  halde "Laikliğe aykırı faaliyetleri olduğu gerekçesiyle Diyarbakır'dan Erzincan'a sürgün edildi. Sürgün haberi şehirde büyük üzüntü yarattı, denilebilir ki Diyarbakır'ı adeta mâteme boğdu. Ama biz alacağımız almıştık, Hocamız hedefine ulaşmıştı. Bir yıl sonra, hocamızın teşviklerinin bir meyvesi olarak ben ve İbrahim Keresteci, "Özlem" adıyla bu defa matbaada basılıp bayilerde satılan aylık bir edebiyat ve düşünce gazetesi çıkardık. Ayrıntılarını yakında çıkacak bir kitabımda anlatacağım bu gazete, yurdumuzun bütün imam hatip okullarında okunuyordu.. Hoca'nın ayrılışından birkaç sene sonra Diyarbakır'da aylık Çile dergisini de çıkardım. Çile, edebiyat çevrelerinde, medyada ilgi gören, Türkiye'deki tüm gazete bayilerinde satılan, ünlü yazarların da yazı ve çevirilerini yayımlayan bir dergi oldu.

SORU: Naif biri olan Ali Nar’ın aynı zamanda mücadeleci bir kişi olduğunu da biliyoruz. Kuruluşunda yer aldığı STK’lar ve yayıncılık faaliyetleri bunu bize göstermektedir. Onun inandıklarını hayata geçirmek için neleri göze aldığını, neler yaptığını anlatabilir misiniz bize?

İHSAN IŞIK - Evet örnek bir mücadeleci Müslümandı Ali Nar Hoca. Yavuz Sultan Selim'in "Ateş kesilir geçse saba gülşenimizden" dizesini sık sık tekrarlardı. Ben bir Müslümanın, öyle eline vur ekmeğini al, ümmetin başına galen her felakete sadece üzülen zavallı kişiler olmaması gerektiğini ondan öğrendim. Bunları bize sadece anlatmıyor, canlı örneğini kendisi veriyordu. Ali Nar Hoca'nın önderliğiyle Diyarbakır'da Komünizmle Mücadele Derneği, İlim Yayma Cemiyeti kurulduğu gibi, okulumuzda "Mesleki Tatbikat Kolu"nu kurarak biz öğrencileri her cuma - ilçeler dahil- Diyarbakır'daki camilere dağıtıyor, camilerde vaaz ve hutbe tecrübemizi, hitabetimizi arttırıyordu. Diyarbakırlılar da bu sayede hutbe ve vaazlarda sadece menkıbe dinlemekten kurtulup İslam dininin toplumsal yaşayışla ilgili özelliklerini dinlemiş oluyordu. Ali Nar Hoca'nın organizasyonu ile, sadece hutbe ve vaazla yetinmiyor, okulda sık sık kültürel etkinlikler düzenliyor, piyesler de oynuyorduk. Bu piyeslerin çoğu Mehmet Akif'in "Safahat"ından uyarlanan manzum metinlerdi. Piyeslerin en önde gelen ismi, merhum Hatip Korkusuz idi. Hatip, hem okul futbol takımızın kaptanı, hem de piyeslerin baş aktörüydü ve oyunculukta çok başarılıydı. Mizaha da çok yetenekliydi. Rahmetle ve muhabbetle anıyorum.

Ali Nar Hoca'nın organizatörlüğünde Diyarbakır İmam Hatip Okulu, Türkiye'deki pek çok imam hatip okulundan ilerde, tam anlamıyla bir kültür-sanat merkezine dönüşmüştü. Okulumuzda hemen her hafta düzenlediği kültür-sanat etkiliklerine Diyarbakır halkını da davet ediyor, onu çok seven halktan yüzlerce kişinin katılımıyla bu etkinlikler büyük bir izleyici topluğu önünde gerçekleşiyordu. Öyle ki, bir süre sonra okulumuzun yemekhanesi bu etkinliklere dar gelmeye başladı ve yakınımızdaki Mehmetçik İlkokulu ile Dağkapı'daki Öğretmen Okulunun salonlarını da kullanır hale geldik. Bu salonlarda gerçekleştirdiğimiz hitabet yarışmaları, anma günleri, tiyatro oyunları yine halkın katılımıyla gerçekleşiyordu. O dönemde yine Ali Nar'ın önderliğinde, DSİ Müdürü Recai Kutan, mühendislerden Fehim Adak ve Mehmet Helvacı, hem okulumuzda derslere giriyor, hem etkinliklere katkı sağlıyordu.

Elbette Ali Nar'ın bu hizmetleri, Diyarbakır'da İslami uyanışın yaygınlaşmasından rahatsızlık duyan bazı çevrelerin hiç hoşuna gitmiyordu. Birilerinin, özellikle derin çevrelerin endişeleri artıyordu. Yaygınlaşan İslami etkinliklerle, Kürtçülüğün ve Türkçülüğün önü tıkanıyordu. Kemalistlerin tuzakları bozuluyordu. Marksistler kızgınlık içindeydi. O dönemde Diyarbakır'da görev yapan General Faruk Güventürk, sinsi sinsi Ali Nar'a savaş açtı, onu şikayet etmeye başladı. Sonunda Milli Eğitim yetkilileri örnek öğretmen Ali Nar'ı cezalandırmaya, bir an önce Diyarbakır'dan uzaklaştırmaya karar verdi. Ali Nar, bu düşmanlıklar sonucu, çok sevdiği öğrencileri ve yüzlercesiyle dostluk oluşturduğu Diyarbakırlılardan ayrılma zorunda bırakılarak, Erzincan'a sürgün edildi.

Ali Nar Diyarbakır'dan gitmek zorunda kaldı ama, bize çizdiği yol hiçbir zaman takipsiz kalmadı. Bu izde yürüyüş hayatımız boyunca devam edecek, biiznillah.

SORU: Bildiğiniz kadarıyla, özellikle Ali Nar’ın etkisinde kalarak edebiyata yönelen arkadaşlarınız oldu mu hiç? Ben Ali Kemal Temizer ismini biliyorum mesela. Biraz da bu etkilenmeden bahsetseniz…

 İHSAN IŞIK - Ali Nar’ın etkisinde kalarak edebiyata yönelenler oldu tabii. Sadece edebiyata değil ilmî çalışmalara da.. Şair ve yazar Celal Moray, yazar ve yayıncı (Beyan Yayınları sahibi) Ali Kemal Temizer, yazar Yüksel Kanar, Emir Eş (o dönem Diyarbakır'da görev yapan Selahaddin Eş'in kardeşi), Dr. Abdullah Baran, Tarım Bakanlarından Mehdi Eker'in ağabeyi yazar ve çevirmen (şimdi merhum) Hamit Eker, şimdi hatırlayabildiklerimdir.

Ali Nar'ın öğrencisi olan ve ilmî çalışmalarda isim yapanlardan hatırladıklarım ise; Prof. Dr. Sabri Orman, Prof. Dr. Sait Şimşek, Prof. Dr. Yasin Ceylan, Dr. Bedri Mermutlu, Tarım Bakanlarından Dr. Mehdi Eker, Prof. Dr. İbrahim Sarmış, öğretmen ve yazar Siraç Öztoprak, yazar Hüsamettin Aydın ile yazar ve arşivci Şefik Korkusuz..

KAYNAK: Ali Nar okulumuzu kültür merkezine çevirmişti (Söyleşi - dunyabizim.com,  24 Tem 2016).