Sinema oyuncusu, senaryo yazarı, yazar (D. 13 Aralık 1949, İstanbul - Ö.
16 Eylül 2016, İstanbul). Asıl adı Tahsin Tarık Üregil. İstanbul’da bir abla ve
bir ağabeyden sonra üçüncü çocuk olarak dünyaya geldi. Babasının memurluğu nedeniyle Anadolu‘da büyüdü. Denizi ilk
kez on altı yaşında gördü. Albay
rütbesinde bir subay olan babası Yaşar Bey’in görevi nedeniyle Erzurum
Dumlupınar İlkokulu’nda başladığı ilkokulu Kayseri’de tamamladı ve babasının
emekliliğinden sonra ailesiyle İstanbul Bakırköy’de yaşamaya başladı. Gündüzleri
kâğıt işportacılığı yaparak geceleri Yıldız
Teknik Üniversitesi Makine Yüksek Mühendisliğinde okumaya başladı.
Sinemaya geçmeden önce bir süre düğün
salonlarında müdürlük; Ataköy Plajında cankurtaranlık, sandal kiraya verme,
bilet karaborsacılığı ve işportacılık yaptı.
Akan, 1970 yılında Ses
dergisinin artist yarışmasına‚ üçüncü bile gelsem beş bin lira alırım
umuduyla girdi, ama birinci oldu. Bu
yarışmayı kazanınca Makine mühendisliğini bıraktı. Gazetecilik Yüksek
Okuluna girdi. 1971’de ilk filmi olan ‘Solan Bir Yaprak
Gibi’yle kamera karşısına geçti ve Tarık Akan adını aldı.
1979 yılında zorunlu askerlik görevini yedek subay olarak Denizli’de
tamamlayan Akan, 1970-1975 arası yılda 12 filmde rol alarak Yeşilçam’ın en
parlak günlerinde yer aldı. Emel Sayın’la ”Mavi Boncuk”ta Hülya Koçyiğit’le
”Sev Kardeşim”de, Hale Soygazi ile ”Gece Kuşu Zehra”da oynadı ve ”Hababam
Sınıfı” ile Türk sinemasının unutulmazları arasına girdi. Akan, daha sonra
”değişirken yok olmayı” göze aldı ve mesajı olan filmler yapmaya karar verdi.
Bu kararın ilk ürünü “Nehir”i Cüneyt Arkın’la birlikte oynadığı ”Maden”,
”Sürü”, ”Yol”, ”Kanal” gibi politik filmler takip etti.
1986 yılında Yasemin Erkut ile evlenen oyuncunun aynı yıl Barış Zeki Eregül
adlı oğlu, iki yıl sonra, 1988 yılında Yaşar Özgür Eregül ve Özlem Eregül
adındaki ikiz çocukları dünyaya geldi.
Oyuncu, evlendikten dört yıl sonra 1989 yılında boşandı Akan’ın, ilk
çocuğu olan Barış Zeki Eregül 2009 yılında Tarık Akan’ın da oynadığı “Deli Deli
Olma” adlı filmde babasının gençliğini oynayarak oyunculuk hayatına atıldı.
Tarık Akan, 12 Eylül askeri darbesinin hemen ardından, 1981 başlarında,
Almanya’da yaptığı bir konuşma yüzünden yurda dönüşünde tutuklandı.
Tutuklanmanın nedeni, bir gazetenin manşete çıkardığı yanlı ve yalan haberdi.
Böylece 12 yıl hapis istemiyle uzun bir yargılanma süreci başladı ve 2,5 ay
hücre hapsi cezası aldı.
2002 yılında hapishane günlerini ve darbe sürecini “Anne Kafamda Bit Var” isimli kitabında anlatan Akan, yazarlık
deneyiminin yanında 1991 yılında daha önceleri kendisinin de okuduğu Taş Özel
İlkokulu’nu yap-işlet-devret sistemi ile alarak Özel Taş Koleji’ni kurdu ve
eğitim sektörüne de giriş yaptı.
Eğitim konusunda da diğer işlerinde olduğu gibi başarılı oldu. Aziz
Nesin’in vefatından sonra görevini devir alan oğlu Ali Esin’den vakıf
başkanlığını devir alarak, 2005 yılında Nesin Vakfı’nın Yönetim Kurulu
Başkanlığı görevini yaptı.
111 sinema filmi ve 4 televizyon dizisinde rol alan ünlü oyuncu, 1985
yılında Berlin Uluslararası Film Festivali’nde “Pansiyon” filmi ile Gümüş Ayı
Mansiyon Ödülü’nü aldı ve 1982 yılında Cannes Film Festivali’nde “Yol” filmi
ile En İyi Erkek Oyuncu adayı oldu. 1973 – 2002 yılları arasında 12 ödüle layık
görüldü.
Tarın
Akan, 16 Eylül 2016 günü, 66 yaşında iken, akciğer kanseri sonucu yaşamını
yitirdi.
“Neredeyse
otuz beş, kırk yıldır bit görmeyen bir kişi olarak Anne Kafamda Bit Var’ı
zevkle, öte yandan anlattıkları nedeniyle de acıyla, içim burkularak okudum.
Tarık Akan, son derece yalın bir dille, hatta konuşur gibi, yaşadıklarını
anlatmış. Bir bakıma geç yayımlamış, belki de bu yüzden daha az duygusal, daha
dinlenmiş ve olabildiği kadar da nesnel bir kitap çıkarmış ortaya. Ancak kitap,
bir ’12 Eylül kitabı’ olarak da okunabilir. (Kemal
Gündüzalp).
Kitap:
Anne Kafamda Bit Var (2002)
Ödülleri:
En İyi Erkek Oyuncu (Gülüm) / 40. Antalya Film Şenliği 2003
En İyi Erkek Oyuncu (Karartma Geceleri) / 6. Adana Altın Koza Film
Şenliği 1992
En İyi Erkek Oyuncu (Üçüncü Göz) / 26. Antalya Film Şenliği 1989
En İyi Erkek Oyuncu (Pehlivan) / 21. Antalya Film Şenliği 1984
En İyi Erkek Oyuncu (Maden) / 15. Antalya Film Şenliği 1978
En İyi Erkek Oyuncu (Sürü) / 17. Antalya Film Şenliği 1980
En İyi Erkek Oyuncu (Suçlu) / 10. Antalya Film Şenliği 1973
Yaşam Boyu Onur Ödülü / 33. Antalya Film Şenliği 1996
Senaryo:
Çark (Sinema Filmi, 1987)
Yapımcı:
Üçüncü Göz (Sinema Filmi, 1988)
Danışman:
Bu Daha Başlangıç (Danışman, 2013)
Rol Aldığı Filmler:
Geç Gelen Ödüller (Kendisi, TV Filmi, 2013)
Karşıyaka Memleket (Nazım Hikmet Ran, Sinema Filmi, 2009)
Deli Deli Olma (Mişka, Sinema Filmi, 2009)
Ahh İstanbul (Marmara Eşref, TV Dizisi, 2006)
Gece Yürüyüşü (Sinan, TV Dizisi, 2004)
Vizontele Tuuba (Güner Sernikli, Sinema Filmi, 2003)
Koçum Benim (Basketbol Koçu Can, TV Dizisi, 2002)
Gülüm (Ali, Sinema Filmi, 2002)
Abdülhamit Düşerken (Mahmut Şevket Paşa, Sinema Filmi, 2002)
Hayal Kurma Oyunları (Baba, Sinema Filmi, 1999)
Eylül Fırtınası (Hüseyin Efe, Sinema Filmi, 1999)
Mektup (Ragıp, Sinema Filmi, 1997)
Antika Talanı (Anlatım, Sinema Filmi, 1997)
Aşk Üzerine Söylenmemiş Herşey (Sinema Filmi, 1995)
Adana - Paris (Kendisi, Sinema
Filmi, 1995)
Çözülmeler (Uğur, Sinema Filmi, 1994)
Yolcu (Makasçı, Sinema Filmi, 1994)
Taşların Sırrı (Kuray, TV Dizisi, 1992)
Uzun İnce Bir Yol (Müşfik, Sinema Filmi, 1991)
Siyabend-ü Xece (Siyabend, Sinema Filmi, 1991)
Bir Kadın Düşmanı (Ziya, Sinema Filmi, 1991)
Karartma Geceleri (Mustafa Ünal, Sinema Filmi, 1990)
Devlerin Ölümü (Yönetmen, Hoca, Dava Vekili, Ağa, Sinema Filmi, 1990)
Bir Küçük Bulut (Saycan, Sinema Filmi, 1990)
Berdel (Ömer, Sinema Filmi, 1990)
İsa, Musa, Meryem (Musa, Sinema Filmi, 1989)
İkili Oyunlar (Sinema Filmi, 1989)
Leyla İle Mecnun (Mecnun, Sinema Filmi, 1989)
Üçüncü Göz (Tunç, Sinema Filmi, 1988)
Kimlik (Hoca, Sinema Filmi, 1988)
El Kapıları (Zeynel, Sinema Filmi, 1988)
Dönüş (Berde, Sinema Filmi, 1988)
Çark (Rauf, Sinema Filmi, 1987)
Yağmur Kaçakları (Sinema Filmi, 1987)
Su da Yanar (Film Yönetmeni, Sinema Filmi, 1987)
Skandal (Çetin, Sinema Filmi, 1987)
Kızımın Kanı (Cemil, Sinema Filmi, 1987)
Ses (Adam, Sinema Filmi, 1986)
Kıskıvrak (Yılmaz, Sinema Filmi, 1986)
Halkalı Köle (Sinema Filmi, 1986)
Beyoğlu'nun Arka Yakası (Haydar Rıza, Sinema Filmi, 1986)
Adem İle Havva (Münir Kozan, Sinema Filmi, 1986)
Acı Dünya (Yusuf, Sinema Filmi, 1986)
Tele Kızlar (Komiser Şahin, Sinema Filmi, 1985)
Son Darbe (2) (Nazmi Yalçın, Sinema Filmi, 1985)
Paramparça (Tayfun, Sinema Filmi, 1985)
Kan (Haydar Ali / Seyit Ağa, Sinema Filmi, 1985)
Bir Avuç Cennet (Kamil, Sinema Filmi, 1985)
Yosma (Kerem, Sinema Filmi, 1984)
Pehlivan (Bilal, Sinema Filmi, 1984)
O'na Çirkin Kral Derlerdi (Sinema Filmi, 1984)
Kayıp Kızlar (Komiser Yılmaz, Sinema Filmi, 1984)
Damga (Cengiz, Sinema Filmi, 1984)
Alev Alev (Murat, Sinema Filmi, 1984)
Kuduz / Çocuklar Çiçektir (Topal Yakup, Sinema Filmi, 1983)
Gecenin Sonu (Kadir, Sinema Filmi, 1983)
Derman (Şehmuz, Sinema Filmi,1983)
Beyaz Ölüm (Komiser Yılmaz Gürel, Sinema Filmi, 1983
Kaçak (Habip, Sinema Filmi, 1982)
Arkadaşım (Ali, Sinema Filmi, 1982)
Yol (Seyit Ali, Sinema Filmi, 1981)
Herhangi Bir Kadın (Bozovalı Cemal, Sinema Filmi, 1981)
Deli Kan (Sefer, Sinema Filmi, 1981)
Demiryol (Bülent, Sinema Filmi, 1979)
Adak (Mümin, Sinema Filmi, 1979)
Sürü (Şivan, Sinema Filmi, 1978)
Seninle Son Defa (Uğur, Sinema Filmi, 1978)
Maden (Nurettin, Sinema Filmi, 1978)
Lekeli Melek (Salih, Sinema Filmi, 1978)
Kanal (Kaymakam, Sinema Filmi, 1978)
Şeref Sözü (Sedat, Sinema Filmi, 1977)
Sevgili Dayım (Tarık, Sinema Filmi, 1977)
Nehir (Sinan, Sinema Filmi, 1977)
Bizim Kız (Murat Boğa, Sinema Filmi, 1977)
Baraj (Orhan, Sinema Filmi, 1977)
Babanın Evlatları (Fırıldak Ömer, Sinema Filmi,1977)
Öyle Olsun (Ferit, Sinema Filmi, 1976)
Kader Bağlayınca (Murat, Sinema Filmi, 1976)
Gizli Kuvvet (Komiser Murat, Sinema Filmi, 1976)
Cani (Komiser Murat, Sinema Filmi, 1976)
Aşk Dediğin Laf Değildir (Yakup, Sinema Filmi, 1976)
Çapkın Hırsız (Sinema Filmi, 1975)
Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı (Damat Ferit, Sinema Filmi, 1975)
Hababam Sınıfı (Damat Ferit, Sinema Filmi, 1975)
Gece Kuşu Zehra (Ferit, Sinema Filmi, 1975)
Evcilik Oyunu (Adnan, Sinema Filmi, 1975)
Delisin (Ferit, Sinema Filmi, 1975)
Bizim Aile / Merhaba (Ferit, Sinema Filmi, 1975)
Ateş Böceği (Tarık, Sinema Filmi, 1975)
Ah Nerede (Ferit, Sinema Filmi, 1975)
Yaz Bekarı (Orhan Güven, Sinema Filmi, 1974)
Memleketim (Mehmet, Sinema Filmi, 1974)
Mavi Boncuk (Yakışıklı Necmi, Sinema Filmi, 1974)
Mahcup Delikanlı (Metin, Sinema Filmi, 1974)
Kanlı Deniz (Ahmet, Sinema Filmi, 1974)
Esir Hayat (Mühendis Aydın, Sinema Filmi, 1974)
Boşver Arkadaş (Ferit, Sinema Filmi, 1974)
Yeryüzünde Bir Melek (Ömer Mutlu, Sinema Filmi, 1973)
Yalancı Yarim (Ferdi, Sinema Filmi, 1973)
Umut Dünyası (Ahmet, Sinema Filmi, 1973)
Oh Olsun (Ferit Haznedar, Sinema Filmi, 1973)
Canım Kardeşim (Murat, Sinema Filmi, 1973)
Bebek Yüzlü (Sinema Filmi, 1973)
Üç Sevgili (Ali, Sinema Filmi, 1972)
Tatlı Dillim (Ferit, Sinema Filmi, 1972)
Suçlu (Hakan, Sinema Filmi, 1972)
Sisli Hatıralar (Hakan, Sinema Filmi, 1972
Sev Kardeşim (Ferit Çalışkan, Sinema Filmi, 1972)
Para (Murat, Sinema Filmi, 1972)
Kaderimin Oyunu (Bülent Akman, Sinema Filmi, 1972)
Feryat (Ferdi, Sinema Filmi, 1972)
Aşkların En Güzeli (Ali Yanyalı, Sinema Filmi,1972)
Azat Kuşu (Hakan, Sinema Filmi, 1972)
Vefasız (Halil, Sinema Filmi, 1971)
Solan Bir Yaprak Gibi (Murat Sayman, Sinema Filmi, 1971)
Melek mi Şeytan mı? / Asrın Kadını (Sedat, Sinema Filmi, 1971)
Emine (Metin, Sinema Filmi, 1971)
Beyoğlu Güzeli (Ferit Aker, Sinema Filmi, 1971)
KAYNAKÇA: Anne Kafamda Bit Var-Tarık Akan (Cumhuriyet Kitap, 11.4.2002), Mustafa Fırat / Anne Kafamda Bit Var (Cumhuriyet Kitap, 6.6.2002), Kemal Gündüzalp / Bir Tanıklık Kitabı: Tarık Akan’ın Bitleri (Virgül, sayı: 54, Eylül 2002), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, 2007), Tarık Akan (sinematurk.com,11.03.2014), Ünlü oyuncu Tarık Akan hayatını kaybetti! (habertam.com,16.09.2016).
