Ahmet Reşit Rey

Şair ve yazar, mütercim, bürokrat, vali, siyaset ve devlet adamı, milletvekili, nazır. (D. 1870, İstanbul – Ö. 14 Ağustos 1955, İstanbul). Bazı kaynaklarda ön adı Ahmed Reşid olarak da geçer. Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde üst düzey bürokratlık ve bakanlıklar yapmış bir devlet adamıdır. Türk Beşleri'nden besteci Cemal Reşit Rey'in ve tiyatro yazarı Ekrem Reşit Rey'in babasıdır.Soğukçeşme Rüştiyesinde orta, Mülkîye İdadîsinde lise tahsili gördü. 1888’de Mülkiye Mektebinin yüksek kısmını (Siyasal Bilgiler Fakültesi) bitirdikten sonra iki sene öğretmenlik yaptıktan sonra 1890'da Saray Mabeyin Katipliğine alındı ve 14 yıl süreyle II. Abdülhamit'e sarayda kâtiplik hizmeti verdi. İttihad ve Teraki Cemiyeti'nin en şiddetli muhaliflerinden olarak tanınmış, özellikle İttihad ve Terakki içindeki mason mensubiyetli kesimlere karşı sözünü sakınmamıştır.

1906'da Kudüs Mutasarrıflığı, 1907'de Manastır Valiliği, 1908'de Halep Valiliği, sonra Aydın Valiliği yapmıştır. 18 Ağustos 1912 tarihinden 17 Ekim 1912 tarihine kadar İzmir Valiliği'nde bulunmuş, bu görevden ayrıldıktan sonra Mehmet Kamil Paşa kabinesinde Dahiliye Nazırlığı'na getirilmiştir. 1913'te Kamil Paşa Kabinesi düşünce, önce Mısır'a, sonra Fransa'ya gitmiş, Mahmut Şevket Paşa olayından dolayı gıyabında mahkûm edilince bir süre Paris'te Birinci Dünya Savaşı yılları boyunca Cenevre'de yaşamıştır.

1919'da yurda döndüğünde Ahmet Tevfik Paşa ve Damat Mehmet Adil Ferit Paşa kabinelerinde tekrar Dahiliye Nazırlığına getirilmiştir. San Remo Konferansında alınan karar gereğince murahhas olarak Paris'e gitmiştir. Sevr Antlaşmasını imzalamayacağını bildirmiş, hem murahhaslık görevinden hem de Dahiliye Nazırlığından istifa etmiş, Galatasaray Lisesi'nde Edebiyat Öğretmenliği'ne tayin edilmiştir. TBMM 1.Dönem İzmir milletvekilliği yapmıştır.

Küçük yaşlarda şiirle uğraşmaya başlayan ve 1896'dan sonra Servet-i Fünûn şairleri arasına giren Ahmed Reşîd'in ilk şiirleri Gülşen dergisinde çıkmıştır (1885). Bu şiirlerinde, Recaîzâde Mahmut Ekrem'le Abdülhak Hamit Tarhan'ın etkisi büyüktür. Sonraları, yavaş yavaş, bu etkilerden sıyrılmıştır. Mekteb dergisinde (1895) ve Servet-i Fünûn'daki (1896) şiirlerinde, kendi kişiliğini bulmuştur. Bu sıralarda, H. Nâzım imzasını kullanmıştır. Batı edebiyatının bazı önemli eserlerini Türkçeye çevirdi. 1885’ten itibaren Gülşen, 1885’ten sonra Servet-i Fünûn dergisinde yayımladığı şiirlerini kitaplaştırmadı.

Edebiyat-ı Cedidenin başlıca temsilcilerindendir. Yazılarında H. Nâzım adını da kullandı. Yirmi bir yaşında Mülkiye Mektebi (Siyasal Bilgiler Fakültesi) öğrencisiyken Ali Kemal’in çıkardığı Gülşen dergisinde yazmaya başladı. Mekteb dergisinde yayımlanan şiirlerinde, örneğin "Bir Gece" parçasında, devrine göre bireysel hatta kendilerinden sonraki edebî topluluk olan Fecr-i Âtî'nin dil ve üslûbunu andıran, daha çekici ve açık bir ifâde tarzına sahipken, zamanla bu özelliğini terk ederek, Servet-i Fünûn şiirinin genel söyleyişine uymuştur. Bu bağlamda dili gittikçe ağırlaşmış, açıklığını yitirmiştir.

Şiirlerinin anlatımındaki bu değişim, içeriğe de yansımıştır. Bu doğrultuda, önceki şiirlerinde lirizmin daha bol olarak bulunduğu ve sonraları bunun da azalmış olduğu söylenebilir. Realist olmaya çalıştığı bazı tasvirlerinde, lirizm azlığı daha da belirgindir.

Şiirlerinde biçime, vezne, kelimelerin seçiminden doğan ahenge çok önem vermiştir. Bu nedenle şiirlerinde duygu, hayal ve lirik bir coşkunluk derinliği görülmez. Üslupta ve nazım tekniğinde titizlik gösterir.

ESERLERİ:

Edebî Bilgiler: Nazariyât-ı Edebiye (1912)

Çeviri: Racin Külliyâtı (1934), Eneid Tercümesi (Virgile’den, 1934), İlyada (Homeros’tan).

Anı: Gördüklerim Yaptıklarım (siyasal anılar, 1945).

KAYNAKÇA: Mücellidoğlu Ali Çankaya / Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (c. III, 1968), Hakkı Tarık Us / Elli Yıl Mecmuası (tsz. s. 62-63), TDE Ansiklopedisi (c. 7, 1976-98), “Ağralı, Sedat” (Büyük Larousse, 1986), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), TBE Ansiklopedisi (c.2, 2001), İbnülemin Mahmud Kemal İnal / Son Asır Türk Şairleri (c. IV, 2002), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009), Ahmed Reşîd Rey'in Hayatı (turkedebiyati.com, 13.08.2016).