Behçet Kemal Çağlar

Şair ve yazar. (D. 23 Temmuz 1908, Erzincan - Ö. 24 Ekim 1969, İstanbul). Bazı şiirlerinde Ankaralı Aşık Ömer, Âşık Ömer, Behçet Fuat, Erdoğan imzalarını da kullandı. Bürüngüz oymağına mensup Kayseri kökenli bir ailedendir. İlk ve ortaöğrenimini Bolu, Konya ve Kayseri’de yaptı. Halkalı Ziraat Mektebi ve Zonguldak Yüksek Maden Mühendis Mektebini (1929) bitirdikten sonra Fransa’da staj yaptı.

1932-33’te Türk Dil Kurumunun yazmanlığını üstlendi. Görmeye Geldim adlı şiirini beğenen Atatürk’ten geniş himaye gördü. Faruk Nafiz Çamlıbel’le birlikte 10. Yıl Marşı şairi olan Behçet Kemal Çağlar, Atatürk’ü abartılı biçimde öven şiirler de yazdı. İktisat Bakanlığı merkez teşkilatında maden mühendisi olarak çalıştı,

Halkevlerinde müfettişlik (1935-40) yaptı. Atatürk’ün isteği üzerine 1934-36 yıllarında İngiltere’de Cambridge Üniversitesinde İngiliz edebiyatı üzerine incelemelerde bulundu. Erzincan milletvekili olarak (1941-47) TBMM’ye girdi. 1948’de Atatürk devrimlerinden ödün verdiği gerekçesiyle milletvekilliğinden ve partisinden (CHP) istifa etti.

1 Nisan -25 Kasım 1949 tarihleri arasında haftalık sanat dergisi Şadırvan’ı (35 sayı) yayımladı. Daha sonra İstanbul Radyosunda edebi müşavir olarak çalıştı ve “Şiir Dünyamız” adlı bir program hazırladı.

Robert Kolejde edebiyat öğretmenliği (1950-59) yaptı. 27 Mayıs (1960) askerî darbesiyle işbaşına gelen askeri yönetimin seçtiği kurucu meclis üyeleri arasında yer aldı. Daha sonra TRT Yönetim Kurulu başkanlığı, Akbank’ta Neşriyat müdürlüğü, TRT program uzmanlığı görevlerinde bulundu. İstanbul’da Zincirlikuyu Mezarlığında toprağa verildi.

Edebiyat Çalışmaları:

 Şiirleri, kendi çıkardığı Şadırvan (1949) ile Hayat, Muhit, Varlık, Ülkü, İnkilapçı Gençlik, Türk Dili (1928-68) dergilerinde yer aldı. Hece ölçüsüyle, Atatürk’ü ve devrimlerini öven, ulusal duyguları ve ülke sorunlarını yansıtan, yurt sevgisini dile getiren, âşık geleneğiyle beslenen şiirler yazdı.

Her şeyden önce “devrim şairi” olarak ve özellikle, Faruk Nafiz’le birlikte yazdıkları ve Cemal Reşit (Rey) tarafından bestelenen Onuncu Yıl Marşı ile ünlendi. Şiirin yanı sıra manzum oyunlar, incelemeler de yazdı. Hür Mavilikte adlı kitapta gezi notlarını derledi, Dolmabahçe’den Anıtkabir’e Kadar’da gözlemlerini aktardı.

Kardeşi Fikret Çağlar tarafından Behçet Kemal Çağlar’ın anısına kurulan Behçet Kemal Çağlar Armağanı yalnızca 1970’te Sakarya Meydan Savaşı adlı şiir kitabıyla Ceyhun Atuf Kansu’ya verildi.

Eserlerinden uyarlanan Destan Destan İçinde (yön. S. Havaeri, 1952) ve Ezo Gelin (yön. O. Elmas, 1955 ve 1968) filmleri çekildi.

ESERLERİ:

Şiir: Erciyas’ten Kopan Çığ (1932), Burda Bir Kalp Çarpıyor (1933), Atatürk’e Şiirler (1965), Benden İçeri (bütün şiirleri, 1966), Kur’an-ı Kerim’den İlhamlar (1966), Behçet Kemal Çağlar: Son Şiirleri (der. F. Çağlar, 1970).

Destan: Ankaralı Âşık Ömer’in Cumhuriyet Destanı (1930?), Cumhuriyetimizin On Yedinci Yılında Âşık Ömer’den Destanlar, Türküler (1940), İlköğretim Destanı (1945), Battal Gazi Destanı (1968), Malazgirt Zaferinden İstanbul Fethine (dört destan, 1971), Destanlar (haz. Selcan Teoman, 1997).

Oyun: Çoban (1932), Attila (1935), Göklerin Fethi (1937), Timur ve Yıldırım Operası (Basılmadı).

İnceleme: Halkevleri (1935), Hasan-Âli Yücel: Hayatı ve Eserleri (1937), Namık Kemal (1954).

Gezi-İzlenim: Hür Mavilikte (1947), Dolmahahçe’den Anıtkabir’e (1955), Bitmez Tükenmez Anadolu (1994).

Antoloji-Derleme: Mütarekeden Sonrakiler (O. Burian ve H. Y. Şehsuvaroğlu ile, 1938), Türk ve Dünya Edebiyatından Derlenmiş Şiirler (N. Evliyagil ile, 1959), Dünyadan Kırk Büyük (1961), Dünyadan Kırk Anıt (1962), Dünyadan Kırk Olay (1964), Atatürk Denizinden Damlalar (düzyazı seçki-derleme, 1967), Türk Şiirinde Aşk (B. S. Ediboğlu ile, 1968), Bugünün Diliyle Atatürk’ün Söylevleri (Atatürk’ün 1919-28 arasında yaptığı konuşmalardan seçmeler, 1968).

KAYNAKÇA: Behçet Kemal Çağlar / Gürtel'den Güzel Sesler 1 (Balıkesir Postası gazetesi, 30 Mart 1943 - İbrahim Oluklu / Geçmiş de Konuşur, 1998), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (1960), Abdullah Satoğlu / Kayseri Şairleri - Başlangıçtan Bugüne Kadar (1962), Enver Naci Gökşen / Behçet Kemal Çağlar (1970), Mehmet Kaplan / Cumhuriyet Devri Türk Şiiri (1973, s. 399-403), Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1977), Türker Acaroğlu / Ozanlar ve Yazarlar (1981), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) - Ünlü Edebiyatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 4, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Agâh Özgüç / Türk Filmleri Sözlüğü I-II (1997-98), Adile Ayda / Bir Demet Edebiyat (1998), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), Mehmet Behçet Yazar / Edebiyatçılar Alemi - Edebiyatımızın Unutulan Simaları (yay. haz. Mustafa Everdi, 1999) - Yazar Olacak Çocuklar (2004), A. Dinç / İstanbul Radyosu: Antlar - Yaşantılar (2000), TBE Ansiklopedisi I (2001), Mehmet Nuri Yardım / Edebiyatımızın Güleryüzü (2002), Birsen Pekçolak - Zeki Büyüktanır / Homeros’tan Günümüze Anadolu Destanları (2002), Halil Soyuer / Şair Dostlarım (2004), Mehmet Atilla Maraş / Şair Milletvekilleri 1: 22. Dönem 1920-2005 (2005).