Veysel Öngören

Şair ve yazar (D. 1931, Hacıkan (Uzundere) Köyü / Bismil / Diyarbakır – Ö. 30 Eylül 1998, Hacikan köyü / Bismil / Diyarbakır). Karikatürist-yazar Ferit Öngören ile yazar-yönetmen-oyuncu Vasıf Öngören’in ağabeyidir. 1934 yılında merkezi hükümetle Dersim aşiretleri arasındaki anlaşmazlıklar sonucu yaşanan olayların, Güneydoğu’ya doğru yayılması nedeniyle kimi Kürt Beyleri, çoğunluğu Batı Anadolu’ya olmak üzere, sürgüne gönderilirken, Hacikan Köyü’nün ağası Öngören ailesi de Kütahya’nın Tavşanlı ilçesine gönderildi. O nedenle Veysel Öngören ilköğrenimini Kütahya / Tavşanlı’da, ortaöğrenimini Afyon Lisesi’nde okudu.

Daha sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde Felsefe okudu. Vatan gazetesi ile TRT Dış Haberle Servisi’nde çalıştı; kardeşi Vasıf Öngören’in kurduğu Ankara Birliği Sahnesi’nin müdürlüğünü yaptı. Ömrünün son yıllarında Diyarbakır Belediyesi’nde tiyatro çalışmaları ve köyünde çiftçilik yaparak yaşadı.

Veysel Öngören’nin Yarın, Bilim ve Sanat, Ulus, Yeni Ufuklar, Türkiye Yazıları, Yeni Düşün gibi dergi ve gazetelerde edebiyat sorunlarına ilişkin yazıları; Dost, Ankara Birliği, Türk Dili, Sanat Rehberi, Su gibi dergilerde şiir ve denemeleri yayımlandı… Türkiye şiirin çok iyi biliyor ve şiir sanatı üzerin özgün yorumlar yapıyordu: “Şiirimizde yapı sorunlarıyla ilgili kimi çalışmalar görüldü. Uğraş, kuşkusuz, şiirin tekniğindeki olgunluktan kaynaklanıyordu. Şiir tekniğinin gelişmesi şairi tehdit etmeye, şairi tekniğiyle kendi arasında bir çözüm bulmaya zorladı. (…)  Şiirin teknik baskısı önünde duyulan çaresizlik, düşülen tembellik, 1960 ozanlarının açtığı yolda şiirin ve gerçekliğin önünü adım adım tıkıyor. Yeni ozanlarda görülen kıpırdanmanın verdiği umut, bu olguyu açığa vurmada, şiire ve gerçekliğe ait bir yararı düşündürüyor. Şiir ‘kuşakları ardından koşturan önce geyik’ ise, Marksist öğreti adına şiire uygulanan bu baskıyı kırma işi şiirin tekniğini yenerek onu kullanılabilir kılma noktasında yeni ozanlarca geliştirilmelidir.” Görüşündeydi. (Türkiye Yazıları, Mayıs 1978) Veysel Öngören, 2 Ekim 1998 yılında doğduğu köyde öldü ve orada toprağa verildi.

Veysel Öngören İçin Ne Dediler?

“Veysel Öngören bir güzel adamdı, hatta üç güzel kardeşti onlar: Veysel Öngören, Ferit Öngören, Vasıf Öngören. Bu üç güzel adam, nasıl oldu da Diyarbakır’ın Bismil ilçesinin Hacıkan köyünden Ankara’nın, İstanbul’un, Almanya’nın yüksek okullarına ulaştı; şiire, karikatüre, tiyatroya katkılarda bulundular? Bu oluşumun altında hazin bir öykü yatıyor, hazin olduğu kadar, sonuçları itibariyle sevindirici de!.. (...)

“Veysel Öngören bir güzel adamdı. Diyarbakırlı idi ama Ankara sokakları onun kahkahaları ile şenlendi yıllarca. O Ankara’yı çok sevmişti, Ankara da onu. Diyarbakır’da ‘ağaydı’, ‘şeyhti’ ama bunlar onun hiç mi hiç umurunda olmadı. O, Nusret Hızır’ın Dil Tarih’te öğrencisi olmaktan onur duyuyordu. Öncü geyiğin ardındaki şiir avcısı olmanın keyfini çıkarıyordu. Ve Ankara, onun için hep Dil Tarihli yıllarının Ankara’sıydı! Enver Gökçe kuşağından bir şiir tavrı olan Veysel Öngören’in ömrü, ‘Remtelebe’nin destanını yazmakla, ‘Koca Ülke’nin şiirine tutunmakla geçti.” (Hüseyin Atabaş)

ESERLERİ:

Şiir:

Remo ve Salo (1979), Vay Gözüm (1981), Remtelebe (1982), Koca Ülke (1983), Arif’in Kızı (1987).

Deneme – Eleştiri -Anı:

Şiir ve Yenilik (1997), Çetele (Hazırlayan İbrahim Oluklu, 2020).

KAYNAKÇA: Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (1971), M. Vural (Türkiye Yazıları, Nisan 1980), Yurt Ansiklopedisi (c. IV, 1982), TDE Ansiklopedisi (c. VII, 1990), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013) - Diyarbakır Ansiklopedisi (2013) - Geçmişten Günümüze Diyarbakırlı İlim Adamları Yazarlar ve Sanatçılar (2014), Şevket Beysanoğlu / Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları (c. 3, 1997, s. 331), Hüseyin Atabaş / Vay Kurban!.. (Damar, Kasım 1998), TBE Ansiklopedisi (c. 2, 2001), Tahir Abacı / Şiir Kitapları Sözlüğü 16: Arif’in Kızı (Yasakmeyve, Temmuz-Ağustos 2006), "Öncü Geyiğin Ardında Veysel Öngören" (Kıyı Dergisi, Temmuz-Ağustos 2015, sayı: 302), Öncü Geyiğin Ardından (Hazırlayan: İbrahim Oluklu, çok yazarlı, 2020).