19. Yüzyılın büyük
velîlerinden. İsmi Abdurrahmân olup Tâgî, Tâhî ve Nurşînî nisbeleriyle bilinir.
Üstâd-ı A'zam ve Seydâ lakaplarıyla meşhûr olmuştur. Seyyid Sibğetullahil
Arvasi hazretlerinin halifesidir.
Abdurrahmân Tâgî,
birçok talebe yetiştirdi. Halifelerinin en meşhurları şunlardır: Fethullah
Verkânîsî, Abdurrahmân Nurşînî, Molla Reşid Nurşînî, Allâme Molla Halil
Siirdî'nin torunu Abdülkahhâr, Abdülkâdir Hizânî, Seyyid İbrâhim Es'irdî,
Abdülhakîm Fersâfî, İbrâhim Ninkî, Tâhir Âbirî, Abdülhâdî, Abdullah Hurûsî,
İbrâhim Çuhrûşî (Çukrûşî), Halil Çuhrûşî, Ahmed Taşkesânî, Muhammed Sâmî
Erzincânî, Abdullah Subaşı, Halife Mustafa Bitlisî, Hacı Süleymân Bitlisî, Hacı
Yûsuf Bitlisî, Hacı Yûsuf Köşkî'dir.
Şeyhin vefatından
sonra makama Fethullah Verkânîsî geçmiştir. O da şeyh Muhammed Ziyaüddin'i
yetiştirmiştir. Muhammed Ziyâüddîn Nurşînî, Abdurrahmân Tâgî'nin oğludur.
Abdurrahmân Tâgî'nin sözlerini halîfelerinden İbrâhim Çukrûşî toplayarak İşârât ismini vermiştir. Bu kitap çok
kıymetlidir. Abdurrahmân Tâgî'nin oğlu Muhammed Ziyâüddîn Nurşînî, Adıyamanlı
Abdülhakîm Hüseynî Efendi'nin hocasıdır.
Şeyh Muhammed
Ziyaüddin, 1853 te doğmuş 1923 te vefat etmiştir. Ziyâeddîn Nurşînî hazretleri
pekçok talebe yetiştirip, İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlatmakla
vazîfelendirdi. Bunlar; “Molla Muhammed Emîn, El-Hâc Abdülkerîm, Şeyh Ahmed
el-Haznevî, Şeyh Mehmed Karaköy, Şeyh Muhammed Selîm Hızânî, Şeyh Mahmûd
Zokaydî, hocası Fethullah Verkânisî’nin oğlu Şeyh Alâeddîn, Tili Şeyh
Şahâbeddîn, Tili Molla Abdullah, Molla Halil Kavakî, Molla Yûsuf Hurtî, Molla
Abdurrahmân Çokreşî, Şeyh İbrâhim Abrî gibi zâtlardır.
Şeyh Ziyauddin
Efendi Hazretleri ve benzerleri Rus ve Ermenilere karşı yapılan savaşta sağ
kolunu kaybetmiş, yüzlerce müridi ve kardeşi de başta olmak üzere yakın
akrabalarını şehit vermiştir. Norşin Ekolü'nün Diyarbakır’da binlerce müridi
bulunmaktadır. (Yrd.
Doç. Dr. Murat ÖZAYDIN)
SEÇİLMİŞ KAYNAKÇA: TDV İslâm Ansiklopedisi (c. IV, s. 458),
Mehmet Zahid Kotku / Tasavvufî Ahlak (c. II, s. 190, 1991), Mustafa Kara /
Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi (s. 295), Şevket Beysanoğlu / Diyarbakırlı Fikir
ve sanat Adamları, I, s.
145, 232-233, 1957), M. Şefik Korkusuz / Tezkire-i Meşâyihi Amid
(Diyarbakır Velileri, s. 37, 27, 37, 69, 88, 207 İstanbul 1997), Evliyalar
Ansiklopedisi (Türkiye gazetesi, 271-274), Abdülmecid Hâni /
el-Hadâiku’l-Verdiyye (s.107-108), Kâtip Çelebi / Fezleke (c. II, s. 213),
Naîmâ / Târih (c. III, s. 385), Sadık Albayrak / Son Devir
Osmanlı Uleması (c. III, s. 63),Peçevî Tarihi, c. II, s. 463), Mehmet Süreyya Sicilli Osmani, c. III, s.
919, 1996), Ali Emîrî Efendi / Tezkire-i Şuarâ-yı Âmid (c. I, 1328, s.
20-21), Şeyhi Mehmed Efendi / Şakâyik-i
Nu’maniyye (c.III, s. 375-376), Murat Özaydın / Şeyh Abdurrahman Aktepe,
Hayatı, Eserleri, tasavvufî Görüşleri, Yayınlanmış Doktora Tezi, İstanbul
2009).
