İslâm bilgini (D. 1840,
Debbâğhâne / Trabzon – Ö. 23 Temmuz 1909, İstanbul). Annesinin ölümü üzerine
babasıyla birlikte İstanbul’a gitti. Önce Sıbyan Mektebinde okudu. Dârü’l
Mâ’ârif’te (Valide Rüştiyesi) öğrenimini tamamlayarak 1857’de diplomasını aldı.
1859’da Şehzâde Camiinde önce Hoca Ahmed Efendi’nin, sonra Rizeli Sinanzâde
Seyyid Osman Azmi Efendi’nin derslerine devam etti. Onların ölümünden sonra,
ilerde şeyhülislâm olacak Bodrumî Ömer Lütfi Efendi’nin derslerinde bulunarak
Haziran 1878’de icâzetnâme aldı. Rüus imtihanına girerek kazandı ve mezun oldu.
Ekim 1879 tarihinde Süleymaniye Camiinde Emsileden derse başladı. Aralık
1894’te aynı camide öğrencilerine icâzet verdi. Birkaç yıl Fetvâhâneye daha
sonra Meşihat Mektubî Kalemine devam etti. Galatasaray Sultânisi ve Mercan
İdâdisi Farsça öğretmenliğinde bulundu. Özel olarak Bâyezid, Şehzâde ve Fatih
Camiilerinde ders verdi. Son zamanlarında yalnız Buhâri okuttu. Mekke (1904),
Kudüs ve Şam’da bulunan mübarek yerleri ziyaret etti. Şeyh Şetvan Efendi’den
Hadis-i Şerif okuyarak icâzetnâme aldı. Medine’de bulunduğu sırada ünlü hadis
alimlerinden Şeyh Zâhir’den Hadis-i Şerif okutması için icâzet aldı. Arap dili
ve edebiyatı ile ilgili ilimleri 1886’da İstanbul’da bulunan Şeyh Mahmud
eş-Şınkıti’den öğrendi. İranlı edebiyatçılarla görüşerek Fars dili ve
edebiyatının inceliklerini öğrendi. On yıl boyunca süren zihinsel rahatsızlık
geçirdi, yıllarca böbrek ve mesane hastalığı ile yaşadı. Vasiyeti gereği,
Eyüp’teki Hâtuniye Dergâhı haziresinde Mesnevihân Hoca Hüsâmüddin Efendi’nin
türbesinin yanına gömüldü.
“Hüsni Efendi merhum, hayatını, okumaya ve okutmaya vakf
eden ahyar-ı ümmetten (müslüman ümmetin hayırlılarından) idi. Gençliğinde ilim
ile gece gündüz uğraşmakdan ve bir rivayete göre, aşk saikasıyla şuurı müşevveş
olarak hayatı bir müddet buhran içinde geçmişti. Öyle olmasaydı zekâsı
nisbetindeki mesaisi, kendini ilim sahasında pek âli mertebelere îsâl ederdi. (…)
“Merhum, cidden ilmiyle âmil bir merd-i kâmil idi. Efkâr ve
güftârında bazı garâib göze çarpardı. Fakat netice, selâbet ve gayret-i
diniyyesine müncer olurdu.” (İbnülemin
Mahmud Kemal İnal)
ESERLERİ:
Hüsn-i Eser, Kaside-i Tevhid Şerhi, Bâğban (Şeyh Sadi Gülistan’ına şerh), Galatât, Divan, Kur’ân-ı Kerim’in
Faziletleri Hakkında Manzume.
HAKKINDA:
Bursalı Mehmed Tahir / Osmanlı Müellifleri (1914), Hamamizâde İhsan / Hamsinâme
(1928), İbnü’l Emin Mahmud Kemal İnal / Son Asır Türk Şairleri (1969), Mahmud
Goloğlu / Trabzon Tarihi (1975), Murat Yüksel / Türk Edebiyatında Hamsi (1989)
- Trabzon’da Türk-İslâm Eserleri ve Kitabeler (1991), Murat Yüksel / Geçmişten
Günümüze Trabzon Şairleri 1-Osmanlı Dönemi (1993).