Halk arasında Şeyh Yûsuf el-Hemedânî adı ile bilinen türbe, merkez Sur ilçesi, Melikahmet Mahallesi Kesmeli Sokakta, Şeyh Yusuf (Tabakhane) Camii'nin avlusunda bulunmaktadır. 1316/1898 tarihli Salnâme-i Diyarbekir'de, eizze-i kiramdan Şeyh Yusuf el-Hemedânî'nin Diyarbakır'da cami-i şerifi haziresinde medfûn olduğu belirtilmektedir. Ancak burada medfûn olan Şeyh Yûsuf, Ahmed Yesevî'nin hocası ünlü mutasavıf Şeyh Yûsuf el-Hemedânî ile karıştırılmamalıdır. Çünkü bu ünlü mutasavvıfın türbesi bugün Türkmenistan'ın Merv şehrindedir.
Bu durumda, burada medfûn olan Şeyh Yusuf el-Hemedânî'nin Akkoyunlu döneminde yaşamış ve İran'daki Hemedân (Hemezân)'dan şehrimize gelip yerleşmiş bir şeyh olabilir. Bilindiği gibi Diyarbakır ile Hemedan arasındaki bağlar eskilere dayanmaktadır.
KAYNAK: Ali
Melek – Abdullah Demir / Dini Değerleriyle Diyarbakır (Diyarbakır İl Müftülüğü,
2009, Ankara).
Kare
planlı türbelerin başka bir örneği de Şeyh Yusuf Hemedani Türbesi, Merkez Sur İlçesi, Melik Ahmet
Mahallesi Kesmeli Sokakta, Şeyh Yusuf (Tabakhane) Camii’nin avlusunda
bulunmaktadır. 1316 (H) / 1898 (M) tarihli Diyarbakır Salnamesi’nde E’izze-i
Kiramdan Şeyh Yusuf el-Hemedani’nin Diyarbakır’da aynı adla anılan cami-i şerif
haziresinde meftun olduğu belirtilmektedir. Şeyh Yusuf Camii, 28 Eylül 1468
tarihli vakfiyesine göre Diyarbakırlı Hacekiye ayanından Kavvasoğlu diye meşhur
Hacı Ahmed tarafından inşa edilmiştir.
Caminin
vakfı 1468 tarihinde tescil edildiğine göre yapı bu tarihten önce inşa edilmiş
olmalıdır. Türbenin de camiyle aynı tarihte inşa edildiği tahmin edilmektedir.
Eser, içten ve dıştan kare planlıdır. Kare planlı yapı içten pandantif geçişli
kubbe dıştan piramidal bir külahla örtülüdür. Piramidal külah oldukça yüksek
tutulmuştur. Yapı tamamen siyah renkli düzgün kesme taş malzemeden inşa
edilmiştir.
