Dilhayat Kalfa

Müzisyen

Doğum
-
Diğer İsimler
Dilhayat Kadın, Dilhayat Hanım

Türk Sanat Müziği Bestecisi (D. 1710? - Ö. 1780 ?, İstanbul). Klasik Türk Müziği literatüründe; Dilhayat Kalfa, Dilhayat Kadın, Dilhayat Hanım gibi adlarla anılan önemli bir hanım bestecidir.  Adından da anlaşılacağı gibi, sarayda yetişmiş ve “kalfa” (Osmanlı sarayında kadın hizmetlilere verilen sıfat) rütbesi kazanmıştır. Müziği de Harem’de değerli hocalardan öğrendiği ve iyi bir tamburî olduğu verdiği eserlerden bellidir. Müzik terbiyesini XVII. yüzyıldan sonra Harem’de bulunan meşkhanede (Osmanlı’da müzik eğitim kurumu) aldı. Reftar Kalfa ayrı tutulacak olursa, besteci hanımların belki ilki ve en büyüğüdür. Bir kadın olması, yetişmiş olduğu çağ ve çağın toplumsal anlayışı göz önünde tutulursa günümüzde bile ses sanatımızda müstesna bir yer alması, sanat içerisinde deha çizgisine yaklaşmasından ileri gelir. Müzik araştırmacısı M. Nazmi Özalp, Dilhayat Kalfa hakkında şu değerlendirmeyi yapmıştır:

    “Dilhayat Kalfa’nın hayat çizgisinin tahminleri, ‘Evcara’ makamının musikimizde kullanılmaya başladığı yıllara dayanıyor. Bugün birçok kaynak bu makamın Sultan III. Selim tarafından bulunduğunu öne sürüyor, bir eserde ölüm tarihi 1780 olarak gösteriliyor. Sultan III. Selim 1761 yılında doğduğuna göre, bestekârımızın ölüm tarihinde padişahın 19 yaşında olması lâzım gelir. Dilhayat Kalfa ölümsüz ve abidevi eserlerini herhalde ömrünün son yıllarında bestelemişti. Ondokuz yaşında bir delikanlının henüz yetişme dönemlerinde böyle bir makamı tertip etmesi zaten uzak bir ihtimaldir. Evcara makamını bu padişaha mal etmek ya da etmemek ne bu dahi insanın dehasını arttırır ne de sanatına gölge düşürür. Bu nedenle Dilhayat Kalfa’nın hayat süresini bu yıllara kadar uzatmakta bir yarar yoktur.”

Pek çok araştırmacının kanaatleri IV. Mehmet’in saltanatının son yıllarında doğduğu noktasında birleşiyor. Sultan III. Süleyman, Sultan II. Ahmet, Sultan II. Mustafa, Sultan III. Ahmet dönemlerini yaşadıktan sonra 1740 yıllarına yakın bir tarihte (28 Aralık 1739) İstanbul’da öldüğü sanılıyor. Ölüm tarihini 1740 ya da 1780 olarak gösterenler de vardır.

Bugün elde olan eserlerinden anlaşıldığına göre; bestekârımız eserlerini mükemmel bir teknik ve üstün bir estetikle bestelemiştir. Eserlerinde makam seyirleri ve prozodi mükemmeldir. Özellikle Evcara Peşrev ve Saz Semaîsi, dahi derecesine varan bir bestekârlık kudretinin ürünleridir.

Kalfa’nın; Büzürg Peşrevi, Evcara Peşrevi, Çifte Düyek Evcara Saz Semaîsi Sipihr Peşrevi, Muhammes Mahur Saz Semaîsi Hüseynî Peşrevi, Hüseynî Saz Semaîsi Neresin Peşrevi (Hezar-Dînar), Neresin Saz Semaîsi Müselles Peşrevi, Sakiyi Müselles Saz Semaîsi gibi saz eserleri vardır. Ayrıca; Mahur Beste (Devr-i Kebîr: “Ta-be-key-sînemde ca etmek cefa vü kîneye”), Saba Beste (Ağır Hafif: “Yek-be-yek gerçi ırmrad-ı dili takrir etdim”), Evç Beste (Ağır Remel: “Çok mu figanım ol gül-i zîba-hıram için), Rast Beste  (Ağır Hafif: “Nev-hıramım sana meyleyledi can bir, dil iki”) gibi sözlü eserleri de bulunmaktadır.

HAKKINDA: Büyük Larousse Ansiklkopedisi (1986), Ana Britannica Ansiklopesi (2005).

 
 

 

 

FOTO GALERİ

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör