Vedat Örfi Bengü

Senaryo Yazarı, Yönetmen, Oyuncu, Oyun Yazarı, Çevirmen, Öykü Yazarı

Doğum
14 Ekim, 1900
Ölüm
25 Mayıs, 1953
Burç

Sinema yönetmeni ve oyuncusu; oyun, öykü ve senaryo yazarı, çevirmen (D.14 Ekim 1900, Nişantaşı /  İstanbul - Ö. 25 Mayıs 1953, İstanbul). Sadrazam Halil  Rifat Paşa’nın torunu, Mehmet Ali Paşa’nın oğlu. Yazar-eleştirmen Memet Fuat’ın babası ve Nazım Hikmet’in eşlerinden Piraye Hanım’ın ilk kocasıdır. Türk sineması, tiyatrosu ve müziğinin tanınmış şahsiyetlerindendir.

Vedat Örfi Bengü, sanat hayatına 1917 yılında piyes yazarak başladı. On yedi yaşındayken yazdığı Bir Af, Bir Yemin adlı oyun göçmenler yararına oynandı. Genç yaşta yazdığı bir diğer sahne eseri Vefaen Ferağ, Darülbedayide sahneye kondu (1924). Oyunlarından Kanun Adamı ve Casus  ise halk evlerinde sahnelendi. Kendi bestelediği Balo Kaçakları opereti de Şehbal Tiyatrosunda 1925’te sahnelendi. Bazı piyeslerinde oyuncu olarak da sahneye çıkmıştır. Avrupa ve Mısır’da uzun yıllar kalmış, yabancı ülkelerde filmler çekmiş ilk Türk film rejisörüdür. Henüz yirmi yaşında iken Fransa’ya giderek Paris’te çeşitli filmlerde çalıştıktan sonra bir ara Mısır’a da gitti, orada yerli filmciliği kurdu. Fransa’da dokuz, Mısır’da on iki (Giovanni Scognamillo’ya göre 14), Türkiye’de de dokuz filmin rejisörlüğünü yaptı, çok sayıda senaryo yazdı.

İstanbul’da tanıştığı güzel Fransız oyuncu Blanche Montel’le gittiği Paris’te sekiz filmde oynadı. Bu filmlerden Malum Aşk adlı Fransız filminde başrol oynadı. Yurda dönünce bu kez Amerikalı Betty Blythe’ın çekim alanına girdi. Onunla, Edouard Jose’nin yönettiği La Puis de Jacop (Yakup’un Kuyusu) filminde rol aldı.

Sonra Mısır yollarına düştü. 1926’da Mısır’da Yusuf Vehbi - Ümmü Gülsüm ile “İsis Film Corporation” adlı film yapım şirketini kurdu. Mısır sinemacılığının temelini attı. İki yıl boyunca oyunculuk ve yöneticilik yaptığı Mısır’da Leyla, Çölde Bir Öpücük, Elhamra’da Bir Facia gibi oyunculuk da yaptığı on iki film çekti, 1929’da Paris’e geçip L’enfer des Sables (Kum Cehennemi) adlı sesli filmi yönetti.

Otuz bir yaşında İstanbul’da, Atıf Kaptan’la “Film Yıldızları” adlı gezici tiyatro topluluğunu kurdu, Bir Millet Uyanıyor’u sahneledi, Anadolu turnesine çıktı. Ama kamerasız yapamadı, 1948-53 arasında en ağdalı melodramlara imza attı. Yönettiği filmlerin senaryosunu yazdı, birçoğunu yönetti, bir bölümünde oynadı, çeviriler yaptı, gazete ve dergilerde tiyatro eleştirileri, söyleşiler yayımladı. Vedat Örfi Bengü, kısacık ömrünü sanata adamış ve sınırları kaldırarak sanatın evrensel olduğunu göstermiştir.

ESERLERİ:

OYUN: Bir Af, Bir Yemin (1917), Balo Kaçakları Opereti (1925), Kanun Adamı (1938), Bir Doktorun Ödevi (1939), Beyaz Baykuş (1940), Zavallı Necdet (1951), Hasta, Vicdan Hakkı.

ÖYKÜ: Atatürk (Onun Ölümü Karşısında Samsun, 1939),  Bir Yuva Böyle Yıkıldı (1943), Kuduran Canavarlar (1944), Akdeniz İncisi (1944), İskelet Yüzdeki Damga (1945), Ceymis Preen’in Zaferi (1945), Varşova Yanarken (1945), Kahire Batakhanelerinde (1946), Gülnihal Sultan Kitapları (1946), Bir Genç Kızın Çilesi, Seni Beklerken, Ökse.

ÇEVİRİ: Londra’daki Kan İzleri (1944), Rus İhtilalleri Arasında (1944), Sarı Odanın Esrarı (1944), Siyahlı Kadın (1944), Pireli Koltuk (1945), Krap Fabrikalarında Bir Fransız Casus (1945), Kızıl Gemi.

SENARYOSUNU YAZDIĞI, YÖNETTİĞİ ve OYNADIĞI FİLMLER: Yara (1947), Bağda Gül (senarist ve yönetmen, 1947), Kılıbıklar (senarist ve yönetmen, 1947), Canavar (yönetmen, 1948), Günahım (senarist ve yönetmen, 1948), Keloğlan (senarist ve yönetmen, 1948), Sızlayan Kalp (senarist ve yönetmen, 1948), Ayşe’nin Duası (senarist, yönetmen ve oyuncu, 1948), Vurun Kahpeye (oyuncu, 1948), Allah Kerim (oyuncu, 1948), Ateşten Gömlek (senarist, yönetmen ve oyuncu,1950), Bir Fırtına Gecesi (senarist, yönetmen ve oyuncu, 1950), Çıldıran Baba (senarist, yönetmen ve oyuncu, 1950), Estergon Kalesi (yönetmen, 1950), Harman Sonu Dönüşü (senarist ve yönetmen, 1950), Kapanan Gözler (yönetmen, 1950), Soysuz (senarist ve yönetmen, 1950), Cem Sultan (oyuncu, 1951), İstanbul’un Fethi (oyuncu, 1951), Kore’de Türk Süngüsü (senarist ve yönetmen, 1951), Vatan İçin (oyuncu, 1951), Allah’tan Bul (yönetmen, 1952), Dokunulmaz Bu Aslana (senarist, yönetmen ve oyuncu, 1952), Ebedi İstirahat (senarist ve yönetmen, 1952), Beyoğlu Güzeli (yönetmen, 1953), Bu Kadın Benimdir (senarist ve yönetmen, 1953).

HAKKINDA: Vedat Örfi Bengü (Bütün Dünya Yıllığı, 1957), Memet Fuat / Gölgede Kalan Yıllar (1997), TBE Ansiklopedisi c.1, 2001), Kemal Şahingözlü / Unutulan Sinemacı Vedat Örfi Bengü’nün Rişpen’den Mülhem Romanı: Ökse (Varlık dergisi, Ekim 2002), İhsan Işık / Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006).

 

FOTO GALERİ

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör