Sadreddin Konevi

Mutasavvıf, İslam Bilgini (D. H. 605 – M. 1208, Malatya – Ö. H. 16 Muharrem 673 - M. 22 Temmuz 1274, Konya). Anadolu’da yetişen büyük mutasavvıflardandır. 2018 yılında Diriliş Ertuğrul dizisinde isminin geçmesi, dizide Moğolların kuracağı tuzağı öğrenen Ertuğrul'un "Sadrettin Konevi'nin hayatı tehlikede" ifadesi nedeniyle kamuoyunda yeniden ilgi odağı oldu ve hayatı hakkında bilgiler yeniden araştırılmaya başlandı.

Sadreddin Konevi’nin asıl adı Eb’ül Me’ali Muhammed bin İshak’tır. Dedesinin adını almıştır. Hicri 605 Miladi 1208 yılında Malatya’da doğdu. Babası İshak Efendi kendisi gibi büyük bir alim ve Anadolu Selçukluları nezdinde itibarlı ve mevki sahibi bir zattır. Aynı zamanda ünlü mutasavvıf Muhyiddin Arabi’nin de yakın dostudur. Şeyh Sadreddin-i Konevi babasını küçük yaşlarda kaybetti ve o yıllarda Konya’ya gelen Şeyh’ül-Ekber Muhyiddin-i Arabi Hazretleri, annesiyle evlendi. Küçük Sadreddin bundan sonra tamamen babalığının terbiye ve tedrisi altına girdi ve iyi bir tahsil gördü.

Muhyiddin-i Arabi ile birlikte Halep ve Şam’a gitti ve devamlı onun derslerini takip etti. Onun vefatından sonra büyük alim ve mutasavvıf Evhadüdin-i Kirmani’den feyz aldı. Daha sonra Mısır’a ve Haca gitti ve Hac dönüşü Konya’ya yerleşti.

 

Konya’da binlerce talebe yetiştirdi

 

Hadis ve tasavvufta ünü dünyaya yayılan Sadreddin-i Konevi, Konya’da Hoca Cihan’ın kendisine hediye ettiği konakta otururdu. Bu ev, Çeşme Kapısı denilen Konya sur kapılarının birinin dışında ve şimdiki türbesinin bulunduğu yerde idi. Konya’da binlerce talebe yanında pek çok da hikmet ve tasavvuf ehli kimseler yetiştirdi. Mevlana’nın da kendisinden feyz aldığı rivayet olunur.

Ahmet Eflaki, Menakıb’ül-Arifin isimli eserinde Mevlana ile aralarındaki münasebet ve dostluğa ait pek çok menkıbe nakleder. Ayrıca Mevlana, cenaze namazının Sadreddin-i Konevi tarafından kılınmasını vasiyet etmiştir.

 

Vefatı:

 

Sadreddin-i Konevi, Hicri 16 Muharrem 673 - Miladi 22 Temmuz 1274 tarihinde Konya’da vefat etti. Kabri Konya’dadır. Türbesi II. Abdülhamid Han zamanında ve onun direktifleri ile Konya Valisi Ferid Paşa tarafından, 1899 yılında yeniden imar ve ihya edilmiştir.

 

Sadreddin Konevi’nin kişiliği ve İslam dinine hizmeti hakkında bazı bilgiler:

 

Padişahlar gibi yaşayan, dergahı bir sarayı andıran, kapıcıları, perdedarları bulunan Sadreddin Konevi'nin yaşayışıyla, mütevaziane, dervişane bir hayat süren, tam bir halk adamı ve fakirlerin, yoksulların dostu olan Mevlânâ'nın yaşayışı arasında dağlar kadar fark olduğu halde bu iki mana sultanı, birbirlerini pek sayıyor ve seviyorlardı. Ne Mevlânâ, Sadreddin'in ihtişamlı hayatını kıskanıyor, ne de Sadreddin, Mevlânâ'nın dervişane hayatına yukardan bakıyordu. Aralarında meşreb ve yukarda arzedildiği gibi bazı konularda fikir ve görüş ayrılıkları vardı. Bu ayrılık, onları benlikle, kinle, nefretle birbirinden ayırmıyor, sevgi, müsamaha, hoşgörürlükle birbirine bağlıyordu. Bu iki sultan, ikisi de ayrı ayrı usul ile, ayrı ayrı yaşayış tarzı ile, fakat aynı gaye ile Allah yolunda yürüyerek insanları irşad ediyorlar, yol gösteriyorlardı.

Bir gün Hazreti Mevlânâ, Sadreddin Konevi hazretlerini ziyarete gitmişti. Şeyh-i kebir, hadis dersi okutmakla meşguldü. Mevlânâ'nın geldiğini görünce edeben, onun yanında hocalık yapmaktan utandı. Hadis dersinin okutulmasını Mevlânâ'dan rica etti. Hadis dersini o gün Mevlânâ okuttu ve dinleyenleri hayretler içinde bıraktı. Hadislerin ışığında ne hakikatler söylendi, ne manevi zevklere varıldı, Hazreti Muhammed'in mübarek sözleri, Hak aşıkı Mevlânâ'nın gönlünde tesirini artırdı. Başka manevi bir hal aldı. Sanki o gün yüce peygamberimiz o dergaha geldi de sevdiği Mevlânâ'nın dili ile konuşmuş oldu.

Yine bir gün Sadreddin Konevi hazretlerine Mevlânâ'nın sireti, manevi ahlaki hakkında sorulduğunda, şeyh heyecana kapılarak:

"Eğer Bayezid'le Cüneyd bu devirde olsalardı, Allah erinin gaşiyesini (sınnalı at örtüsünü) omuzlarında taşır, bu hizmeti, canlarına minnet sayarlardı. Muhammed dininin fakirlik sofracısı odur. Biz, onun sofracısından manevi gıdalar almaktayız, bütün zevkimiz, şevkimiz onun kutlu ayağının bereketindendir."

Abdurrahman Cami hazretlerinin Nefehatü'l-Üns adlı meşhur kitabının 633. sahifesinde bulunan bir bölümü aynen almadan geçemeyeceğim: "Bir gün Sadreddin dergahında büyük bir toplantı vardı. Konya'nın en tanınmış şeyhleri, emirleri, beyleri, bilginleri hep orada idiler. Şeyh Sadreddin, toplantı odasında baş köşede bir seccade üzerinde oturmuş, konuşma yapıyordu. Ansızın Mevlânâ içeri girdi. Şeyh Sadreddin ve orada hazır bulunan bütün büyükler ayağa kalktılar, onu karşıladılar. Şeyh, oturduğu seccadeye Mevlânâ'nın oturmasını niyaz etti.

 

Diriliş Ertuğrul Dizisi ve Sadreddin Konevi:

 

Sadreddin Konevi Hazretleri, Anadolu’da yetişen büyük mutasavvıflardandır. Aynı zamanda büyük bir İslam bilginidir. 2018 yılında Diriliş Ertuğrul dizisinin 128. Bölümünde isminin geçmesi, dizide Moğolların kuracağı tuzağı öğrenen Ertuğrul'un "Sadrettin Konevi'nin hayatı tehlikede" ifadesi nedeniyle kamuoyunda yeniden ilgi odağı oldu ve hayatı hakkında bilgiler yeniden araştırılmaya başlanmıştır. Dizide Sadreddin Konevi’yi Korel Cezayirli canlandırmıştır.

 

Mevcudu Bulunan Kitapları:

 

İlahi Nefhalar - en-nefehâtü'l-ilâhiyye (Çev. Ekrem Demirli, 2000),

Fatiha Tefsiri ve Tasavvufi Hadis Şerhçiliği (2010),

Kırk Hadis Şerhi (Çev. Ekrem demirli, 2014),

Fatiha Suresi Tefsiri (Çev. Ekrem demirli, 2014),

Vahdet-i Vücud ve Esasları (Çev. Ekrem demirli, 2014),

Konevi ile Tusi Metafizik Üzerine Mektuplaşmalar (Çev. Ekrem demirli, 2014),

 

Diğer Bazı Eserleri:

 

Miftâhü’l-gayb; en-Nefehâtü’l-ilâhîyye; el-Fükûk fî-kelimâti müstenidâti fusûsi’l-hikem; el-Mürâselât/Yazışmalar;   en-Nusûs fi-tahkîki tavri’l-mahsûs; Kırk Hadis Şerhi; Şerhu Esmâillâhi’l-Hüsnâ;  Tebsiratü’l-mübtedî ve tezkiretü’l-müntehî, İ’câzü’l-beyân fî tefsîri Ümmi’l-Kur’ân/Fatiha Tefsiri.

HAKKINDA: Sadrettin Konevi Kimdir? (YouTube · Bilinsan, 26 Aralık 2018), Sadrettin Konevi kimdir? (hurriyet.com.tr, 19 Aralık 2018), Sadreddin Konevî Hazretleri (evliyalarimiz.com, 17.02.2021), Sadreddin Konevı İle Mevlana (dergipark.org.tr, 17.02.2021), Sadrettin Konevi kimdir? (yenisafak.com, 17.02.2021), Sadreddin Konevî - TDV İslâm Ansiklopedisi (islamansiklopedisi.org.tr, 17.02.2021), Sadreddin Konevî - Yazarın kitapları (iz.com.tr, idefix.com, kitapyurdu.com, 17.02.2021).

 

​