Şair ve yazar; tiyatro, sinema ve dizi
oyuncusu, yönetmen (D. 25 Mart 1943, Sarız / Kayseri - Ö. 14 Eylül 2016,
İstanbul). Kabardey (Çerkes) kökenli olan Öner, Adıgelerin Ğogul ailesine
mensuptur. Çocukluğu Binboğa eteklerinde ve Çukurova’da geçti. İlk ve ortaöğrenimini Kayseri’de tamamladı. Ankara
İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Banka İşletmesi Bölümü’nden mezun olduktan
sonra bir süre Kayseri ve Ankara’daki spor kulüplerinde futbol oynadı
(1960-62). Çeşitli işlerde çalıştı; teknik ressamlık (1962), muhasebecilik
(1963) yaptı.
1963 yılında Ankara Sanat Tiyatrosu’na (AST)
girdi. Burada, 40’tan fazla oyunda oyunculuk ve yönetmenlik (1972) yaptı. 1973
yılında Ankara Sanat Tiyatrosu’nda (AST) sanat yönetmenliği görevinden
ayrılarak, TRT’de prodüktör olarak göreve başladı. Burada yapımcı, yönetmen,
senaryo yazarı ve oyuncu olarak TRT’de çalıştı. TRT’nin ilk yerli televizyon
dizisi olan, Aziz Nesin’in yazdığı “Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz”ı yönetti. Birçok
televizyon oyununda oynadı. Ayrıca Güz Güneşi, Bir Ceza Avukatının Anıları,
72. Koğuş, Yorgun Savaşçı, Can Şenliği ve Gülibik gibi yapımlarında
görev aldı, belgeseller hazırladı. Çocuk öykülerinden Gülibik, bölücülük
iddiasıyla toplatıldı, 1982’de aklandı; Kömürcü Çocuk’un 1995’te
yakıldığı iddia edildi. TRT’nin değişik bölge kuruluşlarında görev yaptı. Bir
dönem Edebiyatçılar Derneğinin başkanlık görevini yürüttü. Çalışmalarını
Ankara’da sürdürdü.
İlk öyküsü “Keklik”, 1972’de Yeni
a dergisinde, diğer ürünleri Türkiye Yazıları, Milliyet Sanat, Varlık,
Gösteri dergileriyle Barış, Olay, Milliyet ve Cumhuriyet
gazetelerinde yayımlandı. 1972-1973 yılları arasında Milliyet Gazetesi’nin
Sanat Dergisi Ankara Temsilciliği’ni yürüttü. “Gülibik”, T. C. Kültür Bakanlığı
ve “Verlag An Der Ruhr” Yayınevi’nce prestij kitabı olarak yeniden basıldı. Bu
oyun, Jurgen Hasse adlı yönetmen tarafından (1984) filme alındı. Gülibik
ile CIFEJ (Berlin), 2000 Film Arasında En İyi 10 Çocuk Filmi (ABD), En İyi
Çocuk Filmi (Yugoslavya, İspanya) ödüllerini; Dağlara Yazılıdır ile 1995
İsveç Hümanist Enternasyonal Ödülünü aldı. 1981 yılında Radyo TV Muhabirleri
Derneği’nce Yılın TV yıldızı, 1982 yılında Çağdaş Gazeteciler Derneği
tarafından Yılın Yayıncısı seçildi. En İyi Yardımcı Oyuncu dalında "Altın
Portakal" ödülü de vardır.TRT televizyonunda, Ö.Lütfü Akad’ın yönetiminde
ve senaristliğinde gerçekleştirilen "Bir Ceza Avukatı’nın Anıları” dizisinde,
idam cezası ve mahkum üzerine odaklı bölümde sergilediği muhteşem oyunculuk
performansı unutulmazlar arasında kabul edilir.
3 yıl boyunca Tiyatro İşçileri Sendikası
(TİSEN) Ankara Şube Başkanlığı görevinde bulundu. Türkiye Yazarlar Sendikası,
Edebiyatçılar Derneği, TÜRSAK, Televizyon ve Radyo Yazarları Derneği üyesi,
Radyo Televizyon Yayıncıları Derneği Başkanı’dır.
ESERLERİ
(Kitap):
ÇOCUK ÖYKÜSÜ: Gülibik (1975,
Anrich, Almanya: Verlag der Ruhr adıyla, Almanca, 1997), Mavi Kuşu Gören Var
mı? (1977), Binboğa’dan Gelen Çocuk (1979), Portakal (1991), Kargalar
Kara Değildi (1991), Kömürcü Çocuk (1995).
ROMAN: Dağlara Yazılıdır (1984).
ARAŞTIRMA: Şu Bizim Çerkesler (2000).
ŞİİR: Dünyanın
Bütün Kedileri.
Rol Aldığı Tiyatro Oyunları:
Eskici Dükkanı (Orhan Kemal) – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1968
Simavnalı Şeyh Bedreddin (Orhan Asena) – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1968
Heykel (Layd.Augusta Gregory) – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1968
Durand Bulvarı (Armand Salcrou) – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1967
Mayın (Fikret Otyam) – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1967
Sarıpınar 1914 : (R.Nuri Güntekin) – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1967
Müfettiş : (Nikolai Gogol) – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1967
Zenginin Maceraları : (Tunca Yönder ve Birkan Özdemir) – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1966
Küçük Burjuvalar : (Maksim Gorki) – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1966
72.Koğuş : (Orhan Kemal) – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1966
Pazar Gezintisi : (George Mitchele) – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1966
Keloğlan : Birkan Özdemir – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1965
Arturo-Ui’nin Önlenebilir Tırmanışı : Bertolt Brecht – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1965
Saf Adam ve Kundakçılar : Max Frisch) – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1965
Ayak Bacak Fabrikası : Sermet Çağan – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1964
Cehennem Dansı : August Strindberg – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1964
Ayak Bacak Fabrikası : Sermet Çağan – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1964
Sultan Gelin : Çahit Atay – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1964
Godt’u Beklerken : Samuel Becket – Ankara Sanat Tiyatrosu – 1963
Sinema Yönetmeni Olduğu Yapım:
Güz Rüzgarı (TV Filmi, 1997)
Yönetmen Yardımcısı Olduğu Dizi:
Bir Ceza Avukatının Anıları: Emekli Başkan (Yönetmen Yardımcısı,TV Dizisi, 1979)
Senaryoları:
Can Şenliği (TV Dizisi, 1989)
72. Koğuş (Sinema Filmi, 1987)
Dikenli Yol (Sinema Filmi, 1986)
Gülibik (Sinema Filmi, 1984)
Bir Ceza Avukatının Anıları: Emekli Başkan (TV Dizisi, 1979)
Yapımcısı Olduğu Dizi ve Filmler:
Can Şenliği (TV Dizisi, 1989)
Hakkari'de Bir Mevsim (Yapım Koordinatörü, Sinema Filmi, 1982)
Bir Ceza Avukatının Anıları: Emekli Başkan (TV Dizisi, 1979)
Oyuncu Olduğu Film ve Diziler:
Kod Adı Kaos (Vecdi Keskinok, TV Dizisi, 2007)
Kod Adı (Vecdi Keskinok, TV Dizisi, 2006)
Janjan (Murtaza Kıvılcım, Sinema Filmi, 2006)
Esir Şehrin İnsanları (TV Dizisi, 2003)
Abdülhamit Düşerken (Abdülhamit, Sinema Filmi, 2002)
Köroğlu (Seyis Yusuf, TV Dizisi, 1991)
Can Şenliği (Hüseyin Ağa, TV Dizisi, 1989)
Gömlek (Sinema Filmi, 1988)
72. Koğuş (Sinema Filmi, 1987)
Ölmez Ağacı (Kemal, Sinema Filmi, 1984)
Yorgun Savaşçı (Ödemişli Teğmen Recep, TV Dizisi, Bölüm oyuncusu, 1979)
Bir Ceza Avukatının Anıları: Isı (İdam Mahkumu, TV Dizisi, 1979)
Bir Ceza Avukatının Anıları: Emekli Başkan (TV Dizisi, 1979)
KAYNAKÇA: Pınar Göksan
Aker / Çetin Öner’den Kafkasya Üzerine Bir Güzelleme: Şu Bizim Çerkesler
(Cumhuriyet Kitap, 27.7.2000), Tahsin Özgüç / Türk Filmleri Sözlüğü (c. II,
1997-98), TBE Ansiklopedisi (c. 2, 2001), İhsan Işık / Resimli ve
Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas.,
2009), Çetin Öner, hayatını kaybetti (web.archive.org, 14 Eylül 2016), Çetin Öner Hakk'a Yürüdü - İsmi Dağlara ve Yüreklere
Yazılıdır… (ajanskafkas.com, 15 Eylül 2016), Hıncal Uluç / ..Ve Çetin Öner!..
(sabah.com.tr, 20 Eylül 2016), Çetin Öner Vefat Etti (infocherkessia.com,
erişim 20.09.2016), Çetin Öner (sinematurk.com, 20.09.2016).
ÜŞÜYORUM
ÇETİN ÖNER
Bir daha dünyaya gelseydim eğer
her şeye yeniden başlardım
dolaşırdım yeryüzünü adım adım
“ölü diller”i arardım,
dağlara taşlara saçılmış
eski sözcükleri toplardım.
boynumda hamayıl gibi “ha”
adım simurg,
soyadım anka.
gökyüzüne ağardım;
kafdağı’nın tepesine konar,
küllerimden doğardım.
kılavuzum olurdu
sosruko-sosrukua- nart.
yoldaşım, kanatlı bir at.
altımda karadeniz, akdeniz,
dicle, fırat, atlantis,
mu.
arardım kökenimi, soyumu
nereli
ve
kim olduğumu.
terkimde hatti, kucağımda hitit,
ne yitik zebur
ne ahdi atik
ne ahdi cedid
ne turu sina’da musa,
ne çarmıhta isa.
damgalar,
çivi yazıları,
kil tabletler…
ve
tabula rasa!
afrika’dan, asya’dan geçerdim.
soluklanırdım mezopotamya da
rastlardım nuh’a ağrı dağı’nda.
asma bahçelerinde babil’in
kan kırmızı şaraplar içerdim,
kan izlerini bulurdum kabil’in.
mısır’a sürerdim atımı sonra,
nil nehri’nde konuk olurdum firavunlara;
siris, osiris, ra!
seslerin resmini çizerdim duvarlara.
do, si, la, sol, fa, mi, re.
ve yeni anlamlar biçimlere,
üçgen, kare, daire.
mavi, sarı, kırmızı
vururdum tarihin yüreğine.
ah bir tek yitik sözcüğü bulsaydım eğer,
çözülürdü dilimdeki düğümler
şimdi ne yapsam
ne etsem
nafile!
yabancılaştım artık kendime bile
“anadili giysisiymiş insanın”
susa susa ben dilimi yitirdim
başka dillerden sözcükler giydim.
şimdi ben
kırk odalı bir handa
kırk yamalı bir yorgan
şimdi ben
arapça anlayan
latince yazıp, türkçe konuşan bir pagan:
anadilini unutup
yadırgı dillere tapan.
bağışla beni baba,
bağışla anayurdum!
adige gibi yaşamıyorum ama,
artık adigece düşünüyorum.
anadilimi örtün üstüme,
anadilimi örtün!
çıplağım;
üşüyorum.
KAYNAK: Çetin Öner Vefat Etti (infocherkessia.com, erişim 20.09.2016).
..VE ÇETİN ÖNER!..
HINCAL ULUÇ
Yılların dostu ama yıllardır doğru dürüst görüşemediğim, Öncü'den yakın arkadaşımSeçkin Selvi'nin pazar Milliyet'teki "O da bizi bırakıp gitti" başlıklı yazısı olmasa Çetin Öner'i de kaybettiğimizden haberim olmayacaktı.
Çetin Öner!.. Yaşı bana yakın olanlar hatırlar belki.. Onun ötesi için..
AST, Ankara'nın o müthiş Devlet Tiyatrosu'na kafa tutan, harika oyunlar, adı üstünde "Sanat" tiyatrosunu başkente getiren unutulmaz kurumdu..
Asaf Çiğiltepe tabii.. Onun oyunlarını bugün ödenekli tiyatrolar cesaret edip sahneleyemiyorlar.
Çetin AST kadrosundaydı, oyuncu ve yönetmen olarak..
Benim Çetin'i tanımam, 1973'te AST'ı bırakıp TRT Televizyonuna geçişi ile başladı.. Ben o yıllar, Cumhuriyet ve Tele Magazin dergilerinin Ankara TV muhabiriyim. Her hafta çarşamba günlerim TRT koridorlarında geçiyor. Haber için her odayı dolaşıyorum. O odalardan birinde işte bu neşe dolu, daima güler yüzlü tam kavruk bir Anadolu delikanlısı tipli Çetin oturuyordu işte.. Girdim mi o odaya, çıkmak gelmezdi içimden.. Çerkezmiş üstelik.
Hemşerim yani.
TRT'de yapımcı.. Diziler çekiyor. Efsane Yaşar Ne Yaşar, Ne Yaşamaz onun eseri.. Çocuk, eğitim, kültür, sanat programları yapıyor.. TRT bunların hepsini yapardı o zaman.. Hey TRT hey!.
Yazardı, yapardı, yönetirdi, oynardı, sunardı.
Nasıl, hem de nasıl yakın arkadaştık.. Sonra acımasız yerler ve yıllar girdi araya.. Görmeyi bırak, adını bile duymaz oldum..
KAYNAK: Hıncal Uluç / ..Ve Çetin Öner!.. (sabah.com.tr, 20 Eylül 2016).