Ebu Ma’şer El Belhî

Astrolog, Astronom

Doğum
10 Ağustos, 787
Ölüm
08 Mart, 886
Burç
Diğer İsimler
Ebu Ma’şer Ca’fer b. Muhammed b. Ömer el-Belhi

Astronom ve astrolog (D. 10 Ağustos 787?, Belh - Ö. 8 Mart 886, Vasıt / Bağdat). Tam adı Ebu Ma’şer Ca’fer b. Muhammed b. Ömer el-Belhi’dir. Kaynaklarda Horasan Türklerinden olduğu belirtilen Ebu Ma’şer, Batı bilim dünyasında Albumasar  olarak bilinir. Öğreniminin ilk yılları doğduğu yerde geçti. İlk bilimsel çalışmalarını İran tarihi konusunda ve Horasan’da konuşulan yerli diller ile Hint kültürü üzerinde yaptı. Muhtemelen Halife Me’mun döneminde (813-833) Bağdat’a giderek kırk yedi yaşına kadar hadis (Hz. Muhammed’in sözleri) bilimiyle meşgul oldu. Bir süre sonra Hadis ilminde büyük bilginler arasında yer aldı.

Hakkındaki kaynaklara göre, önce matematikle daha sonra da kendisini üne kavuşturan astronomi ve astrolojiye merak sarmış, bu iki bilim dalında meşhur olmuştur.

Bir hacc yolculuğu sırasında Bağdat’ın yakınında gördüğü Kerker’de Ali b. Yahya el-Müneccim’in kütüphanesinden etkilenerek astronomiye merak sardığı da belirtilmiştir. Abbasi Halifesi Mu’temid-Alellah’ın kardeşi ve ikinci veliahdı Muvaffak’ın hizmetine girdikten sonra yaptığı çalışmalarla çağının en büyük astronomi ve astroloji bilgini kabul edilmiştir.

İlk kez med-cezir olayını bulan Ebu Ma’şer, bunun mahiyetini ve ay ile olan ilgisini açıkladı. Bu bilgiler sonra Avrupa bilim çevrelerine yayıldı. Bilim tarihi araştırmacılarından Philip K. Hitti; “Gel-git olayının prensip ve kanunlarını Avrupa’ya öğreten, bu alandaki teoriyi ilk defa ortaya atan Ebu Ma’şer’dir.” demiştir.

Enlem derecelerinin uzunlukları hakkında da görüşler ortaya sürmüş olan Ebu Ma’şer, med-cezir ile ve enlem derecelerinin hesaplamaları konusunda verdiği bilgiler bilim çevrelerine yol gösterdi. Astronomi ve vakitlerin hesaplanmasına dair birçok eseri bulunan Ebû Ma’şer, Kindi’den başka Sind b. Ali ile Battani gibi o dönemin ünlü bilgin ve astronomları ile de yakın ilişki içindeydi. Tarih alanında ise siyasi tarihten çok bilim ve kültür tarihiyle ilgilendiği bilinmektedir.

Yıldızların, zamanı belirlediklerini ve mevsimlerin meydana gelmesini sağladıkları gibi, kişilerin ruhsal yapıları ve ahlakları üzerinde etkili olduğunu söyleyen Ebu Ma’şer’in eserleri, kendi döneminde ve daha sonra bilim çevreleri için başlıca kaynaklar arasında yer aldı. Saralı olduğu söylenen Ebû Ma’şer, 8 Mart 886’da, 100’lü yaşlarında iken Bağdat’ta vefat etti.    

ESERLERİ:

el-Medhalü'l-kebi'r ila ilmi ahkami'n-nücum (Atronomiye dair,  bir nüshası Süleymaniye Kütüphanesi'ndedir), el-Medha1ü's- Sağir (Gezegenler hk.), Kitabü'l-Kıranat (Latinceye çevrilmiş ve Avrupa’da baskıları yapılmıştır), Kitabü Tehavili sini'l- alem (Latinceye çevrilmiş ve Avrupa’da baskıları yapılmıştır),  Kitabü Tehavili sini'l-mevalid (Dokuz makaleden oluşan bir eserdir), Kitabü Asli'l-usul, Kitabü -Mevalidi's-sağir (Astroloji hk.), Müzakeratü Ebi Maşer fi esrari ilmi'n-nücüm. (Astroloji hk.), Kitabü's-Siham, Kitabü's İsbati ilmi'n - nücüm (Ali b. İsa el-Harrani'nin Risale ibtali sına"ati ahkami 'n - nücüm 'una şerh), Kitabü'l-Üluf (Astroloji hk.), Kitabü't- Taba'i i'l- kebir, Kitabü's -Sehmeyn ve amari'l-mülük ve'd-düvel, Kitabü'z Za'ircad ve'l - intiha'at ve'l - memerrat (Astroloji tarihi hk. ), Kitabü'l İktira'nin- nahseyn fi burci's –Seratan (Astroloji hk. Kitabü's - Suver ve'l - hükmi aleyha (hakkında bilgi yok), Zicü'l-hezarat, Kitabü'l Mizacat (Gezegenler hk.), Kitabü'l-Enva' (Yıldız takvimiyle ilgili), Kitabü'l - Mesa'il, Kitabü'l-Emtar ve'r-riyah ve tagayyüri'l – ehviye (Astroloji hk.), Kitabu Teba'i i'l - büldan ve tevellüdir-riyah (Astronomi ve astroloji hk), Kitabü'l-Meyl fi tahvili sini'l-mevalid (Hakkında bilgi yok), Kitabü'l-İhtiyarat ala menazili'l- kamer (Yıldızların insan üzerindeki etkileri hk.).

    HAKKINDA: Rehber Ansiklopedisi (1984), M. Ş. Günaltay / Tebliğ (Kayseri Zabıtları, s. 299), Mehmed Tahir Bursalı / Türklerin Ulûm ve Fünuna Hizmetleri (1327, s. 40), Corci Zeydan / Medeniyet-i İslâmiyet Tarihi (1329, s. 441), Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (c. 10, s. 182-184, 1994). 
FOTO GALERİ

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör