Şair ve Yazar, Düşünür, Vatan ve Hürriyet Cemiyeti ile İttihat ve Terakki Cemiyeti kurucularından (D. 1879, Bursa – Ö. 1942?). Harbiye Mektebi mezunu. Halide Edip Adıvar’a göre İttihat ve Terakki’nin kurucuları arasında idi. Hacı Baha’nın oğlu, Mehmet ve Muhittin Baha’nın kardeşidir.
Pars
kardeşlerden ortanca kardeş Hakkı Baha, Selanik'te Atatürk'ün sınıf arkadaşı,
İttihat ve Terakki'nin askeri kanadının altı numaralı kurucusu ve Mustafa
Kemal'i cemiyete alan kişisidir.
Vatan
ve Hürriyet Cemiyeti’nin Selânik Şubesini Kurarken Mustafa Kemal, Suriye’den
gizlice Selânik’e gelmiş ve güvendiği arkadaşları ile Askerî Rüştiye
öğretmenlerinden Hakkı Baha (Pars)’nın evinde toplanmışlardır.
1912
seçimleriyle oluşan Osmanlı Meclisi Mebusan'ına Ertuğrul (Bilecik) mebusu
olarak katılmış, Kuvayi Milliye döneminde etkin çalışmalarda bulunmuş, daha
sonra aktif siyasi yaşamdan çekilerek bilim ve felsefe ile uğraşmış, eğitimci
yönüyle tanınmıştır.
Kurtuluş Savaşı
sırasında Ankara’da İlim, Fen ve Felsefe adıyla büyük bir dergi çıkarmaya
başlamıştır. Bu dergiye; o devrin ünlü simaları olan Ziya Gökalp, S. Ağaoğlu,
Y. Akçuraoğlu gibi yazarlar yazı yazmaktaydı. Daha sonra öğretmen olarak görev
yapan Pars; Charl Giles Klaparet, Kuc, Kovel, Ribo gibi yazarların kitaplarını
çevirdi. 1908 yıllarında, Selanik’te Füzüyat adlı bir derginin sorumlu
müdürlüğünü yapmıştır. Maarif Müfettişi olup, 1942 yılında ölmüştür.
Cumhuriyet’in
ilk devir edebiyatçılarındandır. Yayınlanmış veya yayınlanmamış 20 kadar kitabı
vardır. Kızı Vedide de çevirmen ve yazar idi. Ömrünün son yıllarına kadar
İzmir’de öğretmenlik yaptı.
Basılı eserleri
dışında 1895 tarihli Fevaid dergisinde şiirleri vardır. “Örnek Hayatlar” adlı bir
kitapta yaşamı ve makaleleri de yayınlanmıştır ( İst. 1962)
Muhiddin
Baha Pars, bir nedenle Cumhuriyet Halk Partisi Bursa il başkanlığına yazdığı
bir mektupta, Pars ailesiyle ilgili şu bilgileri vermektedir: "Bursa 'da
Şehreküstü mahallesinde kendisine mahsus bir türbede yatan dedem Pars Beyden
başlayarak ecdadım ve ailem 600 küsur seneden beri Bursa'dadır. Vakfettiği Gemlik
zeytin âşânile, oranın ve türbesinin bulunduğu mahallenin tapu harçlarını
vaktiyle kendisine Orhan Gazi tarafından verilmiş olması, Pars Bey'in bir
kumandan olarak Bursa nın fethinde yararlıklar gösterdiğine delâlet eder. Dedem
Pars Beyin, babam Şeyh Hacı Baha Efendinin, onun babası Şeyh Hafız Ahmet
Efendinin fukaralar ve çocuklar için yapılmış vakıfları ve hayırları vardır.
Babanım, Orhan Camii karşısında, hasılatı fakir çocuklara vakfedilmek üzere
yaptırdığı büyük çarşı yanmış, arsası belediye tarafından gasp
edilmiştir..."
Kitapları:
Sefahat-ı Hayat
(Bursa 1326/1909) , Tasarruf-ı Mecburi Müesses-i Maliye ve İktisadiyesi (Bursa
1341/1922), Usul-u Tenkid (İst. 1327/1911), Genç Şiirleri ve Gençlik Şiirleri (1941).
KAYNAK: Örnek
Hayatlar (1962), (Kütük II. s. 161; N. Karatay, Hakkı Baha Pars Faniler
Arasından Çekildi, Uludağ. S. S. ; Halide Edip (Adıvar), Hakkı Baha Pars,
Uludağ s. 44-47; Vedide Baha Pars, Hakkı Baha Pars, İzmir Halkevi yayını no.24,
İzmir 1934), Hakkı Baha Pars (bursa.com,
14.08.2020), Pars Kardeşler - Bursa'nın Simgeleşmiş İsimleri (bursadakultur.com,
14.08.2020), Hakkı Baha Pars kitapları (nadirkitap.com, 14.08.2020).