Hattat (D. ?, Şam - Ö. 1879, Kahire / Mısır). Mescid'i Nebevî'nin yazılarını yazan Osmanlı hattatı. Sahâbeden Temîm ed-Dârî'nin soyundan geldiğini kabul eden, bunu bazan imzalannda da belirten Abdullah Zühdi Efendi, muhtemelen Şam' da doğdu: bir müddet Kütahya'da oturduktan sonar ailesiyle birlikte İstanbul'a geldi. Önce Eyüplü Râşid Efendi'den (ö. 1875) hat meşketti. Fakat asıl üstadı Kazasker Mustafa İzzet Efendi oldu. Zühdi Efendi ondan aldığı dersler sonunda sülüs-nesih yazılarını "Kazasker vadisinde" en mükemmel yazanlardan biri haline geldi. Nuruosmaniye Camii'ndeki yazı meşkhanesinde ve Mühendishâne-i Berrî-i Hümayun'da hat ve resim hocaIığı yaptı. Yazdığı celî hat numunesini diğer hattatlann yazıları arasından beğenen ve kendisi de hattat olan Sultan Abdülmecid. Abdullah Zühdi'yi Medine'de Mescid-i Nebevî'nin yazılarını yazmaya memur etti. Zühdi Efendi uzun yıllar Medine'de kalarak Mescid-i Nebevî'nin gerek kubbe kasnaklarına, gerekse duvarlarına kuşak halinde celî-sülüsle âyetler yazdı. Hala yerinde duran bu yazılar uzunluk ölçüsüne vurulursa, Zühdi Efendi kadar fazla celî-sülüs yazmış olan bir başka hattatın bulunmadığı görülür. Kendisi aynı zamanda ressam olduğundan 'celî-sülüsün girift istiflerine çok önem vermiş, böylece sanatkârane terkipler meydana getirmiştir.
Fakat istif endişesiyle harflerin teşrifatına (üstüste
bindirilmesindeki sıra) riayet etmediği için, yazdığı ayetler güçlükle
okunabilmektedir. Abdullah Zühdi Efendi daha sonar Mısır' a yerleşti ve
kendisine ‘'Mısır hattatı" unvanı verildi. Orada banknot klişelerinin
hatlarını, resmi daireler için değişik yazılar ve cami levhaları yazdı. Son
günlerini mekteplerdeki yazı derslerine nezaret etmekle geçirdi. Kahire'de
vefat eden Zühdi Efendi'nin XIX. yüzyılda hat sanatının Mısır'da yayılıp
sevilmesi hususunda büyük gayretleri olmuştur.
Medâris Dîvânı’nda müstahdem iken Mısır banknotlarını da
yazarak, H. 1 Şevvâl 1283/M. 6 Şubat 1867’de İsmâ‘il Paşa tarafından rütbe-i
sâniyye sınıf-ı sânîsi ile taltif olunan Abdullah Zühdî Efendi, H. 1296/M. 1879
yılında Mısır’da vefât etti. Türk hattatları arasında iştihar eden, ancak
“Mısır Hattatı” olarak vefat eden Zühdi Efendi Kahire’de, İmâm-ı Şâfi’î
Türbesi’nin yakınlarında medfundur.
Karakalem resim, litografi ve fotoğrafçılıkta da mâhir
olup hattın intizâm ve insicâmında ve bilhassa istifte mahâret-i kâmile ibrâz
eden bir üstâd-ı kâmil olan Abdullah Zühdî Efendi, aklâm-ı sitteyi evvelâ Eyüp
Sultan türbedârı Eyyubî Mehmed Râşid Efendi’den, daha sonra da bizzat Kazasker
Mustafa İzzet Efendi‘den ta’lim etmiştir.
KAYNAKÇA: İbnülemin Mahmud Kemal İnan / Son Hattatlar (1970, s. 15·19), M. Uğur
Derman / Hattat Necmeddin Okyay"ın neşre hazır Hâtırât'ı (İSAM, Uğur
Derman Özel Kütüphanesi), Abdullah Zühdî Efendi (ktsv.com.tr, 22.04.2020), Abdullah
Zühdî Efendi (hattatlarsofasi.com, 22.04.2020).
