16. yüzyıl Osmanlı dönemi devlet adamı, Diyarbekir valilerinden (D. 1529, Diyarbakır – Ö. 1592/93, İstanbul). İskender Paşa’nın üç oğlundan ikincisidir. O da diğer kardeşleri gibi, ünlü bilgin Muslihiddin Larî’den özel dersler alarak yetiştirildi. Çok yetenekli, zeki ve cesur bir kişiliğe sahipti... Derviş Paşa, babasının 1566'da Bağdat valiliğine atanması üzerine o da öteki kardeşleriyle birlikte bu yolculuğa katıldı. Galyanoğlu (kimi kaynaklarda Ulyanoğlu) ayaklanmasının bastırılmasında Basra, Necid ve Müntefik’in fethinde gösterdiği kahramanlıklar nedeniyle kimi sancak beyliklerine atanarak taltif edildi.
Babası 1569'da Mısır Valiliğine atandığında Derviş Paşa yine onunla birlikte gitti. Babasının bir süre sonra bu görevden ayrılarak İstanbul’a dönmesi üzerine, o da Paşalığa terfi ettirilerek Kudüs'e atandı. Gerek bu görevde, gerekse bundan sonra atandığı bütün görevlerde önemi ve hizmetlerde bulundu. Derviş Paşa atandığı Beyliklerde kıdem kazanarak 1568/69’da Şam, 1570/ 71’de Halep Beylerbeyi (vali) ve 1575./ 76’da Diyarbekir (Diyarbakır) valisi olduysa da 1577’de görevden alınmasının ardından öldü ve Eyüp’te toprağa verildi.
Derviş Paşa, babası ve ağabeyi gibi çok yiğit ve atak mizaca sahip bir insandı. Cömert, alçak gönüllü ve hatırşinas bir kişiliği vardı. Kendisinin de şair ve musikişinas olması nedeniyle, sık sık bilginler, ozanlar ve müzik adamlarıyla toplantılar yapar; onları ağırlayarak ikramda bulunur, onları korurdu. Zamanın tanınmış şair ve musikişinaslarından Ahmet İstanbullu ile Zihni-i Bağdadî'yi hiç yanından ayırmazdı.
KAYNAKÇA: Şevket Beysanoğlu / Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları (c. 1, s. 106, 2. Bas. 1996), Mehmed Süreyya / Sicill-i Osmanî (II. 328).
