Tıp bilgini (D. ?, Merv - Ö. 247/861'den sonra). Tam
adı Ebü’l-Hasen Alî b. Sehl Rabben et-Taberî olup İbn-i Rabben Taberî ismiyle
tanındı. Doğum ve ölüm yılı kesin olarak bilinmezken Merv şehrinde doğduğu
bilinmektedir. Küçük yaşlarından itibaren kendisi gibi tıp âlimi olan babası
tarafından yetiştirildi. Yunanca, Süryanice, Arapça ve İbranice öğrendi.
Özellikle tıp ve fen bilimleriyle ilgilenen Ebü’l Hasan Ali, matematik, felsefe
ve astronomi dersleri de aldı. Öğrenimini tamamamladıktan sonra Merv’de
hekimlik yapmaya başladı. Bir süre ilim öğrenmek için Bağdat’ta bulundu. 839’da
Samarra’ya giderek Abbasi halifesinin himayesinde çalışmalarını sürdürdü. Ünlü
hekim, dinler üzerinde mukayeseli çalışma yapan ilk âlimlerden olan Taberî, tıp ve ecza alanında yaptığı
çalışmalarla sonraki nesiller için örnek teşkil etmiştir. Ebû Bekr Râzî, eserlerinde
onu hürmetle anmış, tıp ve eczâcılık konularında ondan nakiller yapmıştır.
“Ali b. Rabben asıl
şöhretine Halife Mütevekkil zamanında kavuşmuş, onun hekimi ve nedimi
olmuştu. Nihayet halifenin teşvik ve tavsiyesiyle müslüman olmuş ve Mütevekkil
ona "mevlâ emîrü'l- mü'minîn" unvanını vermiştir. Her ne kadar
İbnü'n-Nedîm onu Halife Mu'tasım'ın teşvikiyle Müslümanlığı kabul etmiş gösteriyorsa
da ed-Dîn ve'd-devle adlı eserinin
sonunda kendisi, hidayetine vesile olduğu için Mütevekkil'e dua etmektedir.
(...)
“ Kaynaklarda ölüm
tarihi hakkında herhangi bir bilgiye rastlamak mümkün olmamıştır. Ancak
Halife Mütevekkil zamanında (847-861) yetmiş yaşlarında müslüman olduğuna ve
ondan sonra bazı eserler kaleme aldığına göre 860 yılı civarında vefat ettiği
söylenebilir.” (Necip Taylan)
ESERLERİ:
Ed-Dîn ved-Devle (Kelâm ilmine dâir olup, eserde İslâmiyetin üstünlükleri anlatılır), Tuhfet-ül-Mülûk, Keraş-ül-Haşve, Kitâbu
Menâfi-il-Edviye (İlâçların tedkiki hakkındadır), Kitâbun fil-Emsâl vel-Edeb
alâ Mezheb-ir-Rûm vel-Arab, Kitâbu İrfâk-ul-Hayât, Kitâbu Hıfz-ıs-Sıhha
(Sıhhatin korunması usûlleri hakkındadır), Kitâbun
fil-Hacâmat (Kan aldırmanın sıhhat açısından faydaları ve tıbbî önemi ile
ilgilidir), Kitâbun fî Tertîb-il-Ağdiyâ
(Gıdaların hazırlanması ve kullanılışı ile ilgilidir), Firdevs-ül-Hikme (Genel halk sağlığı ve tabâbet sanatı
hakkındadır).
KAYNAKÇA: Muhammed Kürd Ali
/Ali b. Rabben (1947), Necip Taylan / TDV İslam Ansiklopedisi (c. 2, s.
434-436, 1989), İhsan Işık / Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi,
C. 2, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013).