Milli Mücadele kahramanı, Atatürk'ü Samsun'da karşılayan tek kadın (D. 1896, Erzurum İspir ilçesine bağlı Baksır-Kındız köyü [nüfusta Samsun] –Ö. 1976, İzmir). Babası Erzurumlu Hasan Reis. Samsun’da eşraftan Ömerzadelerin yanında takada çalışıyordu.
Romanya’-Köstence’den
Samsun’a petrol taşıyorlardı. Erzurum'da yaşayan Sakine Hanım, 1911 veya
1912'de Muhsin Bey'le ile evlendi. Bu evlilikten 1913 yılında 'Lütfü' adında
bir oğlu oldu. Ancak çocuğun ayakları 90 derece içe doğru dönük dünyaya geldi.
Bu arada, Sakine Hanım'ın eşi Muhsin Bey, Yemen Harbi'nde askerde kaldı.
Yaşadığı köye Ermeni çetelerinin saldırıları üzerine Sakine Hanım, oğlunu da
alarak, çalışmak üzere Samsun'da bulunan babası Hasan Reis'in yanına geldi.
Burada babasının yanında çalıştığı Samsun'da, eşraftan Ömerzadeler'in
girişimiyle engelli oğlunu tedavi için kentteki hastaneye yatırdı. Sakine
Hanım, oğlunun tedavisi için sürekli hastanede kaldı, bu sırada diğer hastalara
da yardım etti. Ardından hastanede hasta bakıcı olarak çalışmaya başladı.
Sakine Hanım bu sırada hastanede görevli Amerikalı bir doktordan İngilizce ve
Latin alfabesi öğrendi.
Mustafa Kemal
Atatürk'ü Karşılayan Tek Kadın
Samsun'a
Mustafa Kemal Atatürk'ün geleceğini öğrenen Sakine Hanım, 19 Mayıs 1919 günü o
zamanki adıyla Reji İskelesi'ne gitti. Sakine Hanım, burada Atatürk'ü
karşılayanlar arasında tek kadın olarak yer aldı. Sakine Hanım, Kurtuluş Savaşı
süresince Samsun'daki kadınları da örgütledi. Beraberindeki kadınlarla
birlikte, toplanan yünlerle cephedeki askerler için çamaşır dokudu.
İlk
eşi Yemen Harbi'nde ölen Sakine Hanım, Kurtuluş Savaşı'nın sona ermesinin
ardından, aynı hastanede görev yapan hasta bakıcı Abdullah Bey ile ikinci
evliliğini yaptı. Daha sonra eşi ile birlikte Samsun'dan ayrılarak İzmir'in
Torbalı İlçesi'ne yerleşti. İkinci evliliğinden 2 çocuğu daha olan Sakine Hanım
soyadı kanunu ile birlikte 'Baturay' soy ismini aldı. 1976 yılında hayatını
kaybeden Sakine Baturay, bu süre zarfında çocuklarına ve yaşadığı yerdeki
yakınlarına 19 Mayıs 1919'da Atatürk'ü Samsun'da karşılayanlar arasında
olduğunu ve tek kadın olarak yer aldığını anlattı.
Oğlu
Orhan Baturay halen İzmirTorbalı’da yaşamaktadır.
Bir Sohbet
Sırasında Ortaya Çıktı
Araştırmacı-yazar,
tarih öğretmeni Necat Çetin 29 Haziran 2008 günü Torbalı Parkı'nda Orhan
Baturay ile bir topluluk içinde sohbet ederken, annesi Sakine Baturay'ın
hikayesini kendisine anlattığını belirtti. Çetin, şöyle konuştu:
"Orhan
Bey bir ara sohbet sırasında annesi Sakine Hanım'ın kendilerine hayatı boyunca
'Ben Mustafa Kemal Paşa'yı Samsun'da 19 Mayıs 1919 günü iskelede karşılayan tek
kadındım' diye gurur duyduğunu anlatınca, bu konuyu araştırayım dedim. Sakine
Hanım tüm hayatı boyunca, bu ana tanıklık eden tek kadın olmanın gururunu
çocuklarına hep anlatır. Sırf çocuklarına değil, etraftaki kişiler de. Ben bu
araştırma sırasında yakında bulunmuş kişilerden aynı yönde bilgiyi teyit ettim.
Örneğin; Torbalı'da yaşayan eski ev sahibi ve komşunun oğlu Hasan Varlık Bey'e
konuyu açtığımda, o da bana aynı bilgiyi kendisinden duyduğunu söyledi. Yine
komşularının oğlu olan, bugün Torbalı'da yaşayan Çetin Çorapçıoğlu da aynı
yönde bilgi verdi. Her ne kadar bu küçük ayrıntı o gün için önemsiz olsa dahi,
bugün için bilinmesi açısından bence önemli. Bu da bana nasip oldu. Bu bilgiyi
yazılı olarak teyit etme şansı şu an için ne yazık ki yok. Ama ileride ortaya
çıkabilecek bir belge veya anı defteri veya günlük veya bir fotoğraf bu
bilginin güçlenmesini sağlayacaktır."
KAYNAKÇA:
Yılmaz Özdil / Tarihten Pek Bilinmeyen Bir Anı (samsunozelhaber.com,
19.05.2013), Sakine Baturay (eksisozluk.com, 14 Aralık 2013), Atatürk'ü
Samsun'da karşılayan tek kadın: Sakine (samsunhaber.com, 18 Ağustos 2017),
Samsun'da Atatürk'ü karşılayan tek kadın (odatv.com,10.11.2017), Samsun'da
Atatürk'ü karşılayan tek kadın Sakine Baturay (posta.com.tr, 10 Kasım 2017),
İşte Atatürk'ü Samsun'da karşılayan tek kadın ve hayatı (samsungazetesi.com, 19
Mayıs 2019), Sakine Baturay (kiriminsesigazetesi.com, 19 Mayıs 2019).
Tarih……………..:
19 Mayıs 1919
Yer……………….:
Samsun Limanı
Gelen……………
: Bandırma Vapuru
Yolcu……………
: Mustafa Kemal Paşa
Yolcular
:………..: Refakatinde 19 yolcu
Karşılayanlar…..:
Devlet erkanından: “Hasta olan mutasarrıf evinden çıkmadığı için 9. Ordu
Müfettişini karşılamaya gelmedi. Belediye Reisi yok. Vekalet eden kişi de
Çarşamba’ da arazisinin bulunduğu köydedir. Belediye Meclisinden bir kişi, Hacı
Molla, Mustafa Kemal Paşa’ ya şehir namına ‘Hoş geldiniz’ der.
Ve
diğer karşılayanlar arasında bir de kadın vardı; SAKİNE BATURAY.
Sakine
Baturay?…hiç duymadım!…diyenler olacak aranızda. Bende duymamıştım. Çünkü o ağa
paşa kızı değildi. Yaşamın içerisinden gelen bir Anadolu kadınıydı Sakine
Baturay. Fazla da bir şey söylemek için gelmemişti. Tek isteği var dı; o da:
Mustafa Kemal paşayı görebilmek ve ona: HOŞ GELDİNİZ PAŞAM, SEFALAR
GETİRDİNİZ!..diyebilmek.
Peki;
kimdir bu Sakine? Tarihe bir göz atalım!
Sakine
Hanım, Erzurum İspir ilçesi Baksır-Kındız köyü doğumlu. Babası Hasan Reis.
Samsun’da eşraftan Ömer zadelerin yanında takada çalışıyor.
Romanya’-Köstence’den
Samsun’a petrol taşıyorlarmış. Yani her ne kadar Hasan Reis Erzurumlu ise de
gurbetçi. Sakine hanım 1896 doğumlu. Nüfus kağıdına göre Samsun doğumlu. Ancak
o kayıtta bir tutarsızlık olduğu bellidir.
Sakine
hanım 1911 veya 1912 de Muhsin adlı birisi ile evlenmiş. Bu evlilikten Lütfü
adında bir çocuk olmuş. Ancak çocuk ayakları içe doğru 90 derece dönük.. Yani
sakat. Bu arada kocası Muhsin bey Yemen harbinde askerde kalmış. Köy
Ermenilerin katliamına uğramış.
Sakine
hanım tek sakat çocukla kışın 2,5 ay süren bir yolculuktan sonra Samsun’a
babasına sığınmış. Ermeni mezalimini görmüş; özellikle kazığa oturtulmuş
Müslümanların nasılda öldürüldüğüne şahit olmuş Sakine hanım.
Samsun’a
varınca önce oğlunun düzgün yürüyebilmesi için devlet hastanesine yatırır.
Hastanede ortopedist Amerikalı doktorlar vardır. Amerikalı doktorlar oğlunu
tedavi ederken Sakine hanım diğer hastalarla da ilgilenir. Yani bir bakıma
gönüllü hasta bakıcıdır. Bu durum Amerikalı doktorların dikkatini çeker. Oğlu
Lütfü ameliyatla tedavi olur. Ama Sakine hanım hasta bakıcı olarak işe alınır.
Bu arada Amerikalı doktorlardan İngilizce ve Latin alfabesini öğrenir. Sakine
Hanım girişken, aktif ve zeki biridir. Hele hele konumu hastabakıcı da olsa
şehirde ne olup bittiğini saati saatine öğrenmektedir.
Şehre
Mustafa Kemal’in geleceği öğrenince eşraftaki kişilerle beraber tek kadın
olarak iskelede karşılar.
Neden
tarihin gölgesinde kalmıştır bu aydın Türk kadını? Neden diğer; haklı olarak…
tarih sahnesinde isimlerini duyduğumuz, okuduğumuzlar arasında yerini
bulamamıştır bu yarını görebilen aydın Türk kadını…SAKİNE?
Bence
SAKİNE ve daha binlerce SAKİNELER vardır tarihimizde. Gönül isterdi ki,
hepsinin adını altın harflerle yazabilseydik. Bu isimlere ulaşabilmek imkansız
olabilir, ancak bilinenleri anmak hepimizin tarihi görevidir.
19
Mayısın anısına ve SAKİNE ablalara şükran borçlu olmanın gururuyla…
KAYNAK:
Yılmaz Özdil / Tarihten Pek Bilinmeyen Bir Anı (samsunozelhaber.com,
19.05.2013),
