Müzeci, sanat tarihçisi, yazar. Sakıp Sabancı Müzesi Müdürü, Türk ve İslam Eserleri Müzesi eski Müdürü, akademisyen, öğretim üyesi.
Nazan
Ölçer, 1942 yılında İstanbul’da doğdu. Ortaokul ve lise öğrenimini Sankt Georg
Avusturya Kız Lisesi’nde; Etnoloji, İlkçağ Tarihi, Yakın Doğu Tarih ve
Kültürleri dallarındaki üniversite ve uzmanlık öğrenimlerini Federal
Almanya’daki Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi’nde yaptı.
Üniversite
öğrenimi sırasında Münih Üniversitesi Etnoloji Bölümü koleksiyonlarında
başladığı müzecilik çalışmalarını, öğrenim sonrası Münih ve Viyana Etnoloji
Müzeleri ile Berlin İslam Sanatı Müzesi’nde değişik yıl ve sürelerde sürdürdü. Anadolu’nun
çeşitli bölgelerinde sosyal ve kültürel değişimi kapsayan saha çalışması ve
araştırmalar; Kazı temsilcilikleri; Türkiye, Avusturya ve Alman Bilimsel Film
Arşivleri için geleneksel el sanatlarını belgeleyen film çalışmaları ile Yıldız
Üniversitesi Şehircilik Bölümü ile Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde uzun yıllar
lisansüstü öğretim üyeliği yaptı.
1972
yılında çalışmaya başladığı Türk ve İslam Eserleri Müzesinin 1978 yılından 2003
yılına kadar Müdürlüğünü yapmış, bu Müzeye ilk kez bir Türk Müzesine verilen
“Avrupa Konseyi” Yılın Müzesi ödülünü kazandırmış ve pek çok önemli sergiyi
Türkiye’ye getirmiştir. Uluslararası Müzeler Konseyi ICOM, Mimarlık ve Müze
Teknikleri Komitesi ICAMT ve Unesco Türkiye Milli Komisyonu Kültür Komitesi
üyesidir. Pek çok uluslararası bilim kurumu ve derneğe üye seçilmiştir.
Geleneksel
sanatlar, kültür değişimleri, Türk sanatının değişik dalları ve Müzecilik
konulu çeşitli dillerde yayınları bulunup, yurtiçi ve dışındaki pek çok
uluslararası serginin ve sempozyumun organizasyonunda yer almış, kataloglarını
yazmış ve yöneticiliğini yapmıştır.
2003
yılında İsviçre, Bern Üniversitesi tarafından “Kültürler arası diyalog
çalışmalarından ve uluslararası müzecilik alanındaki büyük hizmetlerinden
dolayı” Şeref Doktoru unvanı tevdi edilmiştir.
Dr.
Nazan Ölçer, Sakıp Sabancı Müzesi Müdürü olarak görev yapmaktadır.
Ödülleri:
1989
yılında Kültür Bakanlığı ödülünü almış; 1991 yılında Fransa Kültür Bakanlığı
tarafından Sanat ve Edebiyat dalında “Şövalyelik Nişanı” (Chevalier des Arts et
des Lettres), 1994 yılında Federal Almanya Cumhurbaşkanı tarafından 1. derece
“Liyakat Nişanı” (Bundesverdienstkreuz); Polonya Cumhurbaşkanı tarafından
“Beyaz Kartal Nişanı”, 1996 yılında, İtalya Cumhurbaşkanı tarafından
“Şövalyelik Nişanı” (Cavaliere del Ordine al Merito) vermiştir.
Kitapları:
Blind
Date Istanbul: İstanbul'da Habersiz Buluşma (Arianne Grigoteit ile, 2007), Louvre
Koleksiyonlarından Başyapıtlarla İslam Sanatının 3 Başkenti İstanbul, Isfahan,
Delhi (Selmin Kangal, Filiz Çağman ile, 2008; İngilizce versiyonu İstanbul,
Isfahan, Delhi 3 Capitals of Islamic Art Masterpieces From the Louvre
Collection, 2008), Kilimler Türk ve İslam Eserleri Müzesi (1988), Kilims Museum
Für Türkische und Islamische Kunst (1989), Kilims Museum of Turkish And Islamic
Arts (1989), Image Of The Turks in the 17 th Century Europe (2005), Anatolian
Carpets (Walter Denny ile, 2006).
KAYNAKÇA: İlber Ortaylı / Sarayın "kethüda hanımı" (milliyet.com.tr,
05.10.2003), İlber Ortaylı'dan Nazan Ölçer'e 'kızgın' cevap (m.radikal.com.tr,
3 Kasım 2009), Her işadamının bir sanat CEO'su olmalı (milliyet.com.tr, 13 Mayıs
2013), Cumhuriyetin 91’inci yılında 91 sembol kadın (hürriyet.com.tr, 29.10.2014), Sakıp Sabancı
Müzesi Müdürü Nazan Ölçer: Objeler değil ... (haberturk.com, 9 Ekim 2017), Nazan
Ölçer: Halka müze alışkanlığı kazandırdık (youtube.com, 29 Mayıs 2017), Dr. Nazan Ölçer
- Kültür Sanat Haritası (kultursanatharitasi.com, Browsing: Dr. Nazan Ölçer.
İstanbul. 26 Aralık 2018), Dr. Nazan Ölçer - “Rus Avangardı. Sanat ve Tasarımlar
(youtube.com, 18 Mart 2019), Nazan Ölçer (eksisozluk.com, 04.01.2020), Nazan
Ölçer Yazarına Ait Tüm Kitaplar (kitapyurdu.com,
04.01.2020), Nazan Ölçer (1000kitap.com, 04.01.2020), Nazan Ölçer Biyografisi -
Nazan Ölçer Kitapları – Kidega (kidega.com, 04.01.2020), Nazan Ölçer Kitapları (pegem.net,
04.01.2020), Nazan Ölçer Kitapları (tiyatrolar.com.tr, 04.01.2020), Yönetim
Kurulu | SSM (sakipsabancimuzesi.org, 04.01.2020).
Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi’nin karizmatik müdürü Dr. Nazan Ölçer, kendi alanında çıtayı hep biraz daha yukarıya koyan, aşılması zor bir öncü. Türkiye’de müzeciliğin kabuk değiştirdiği, özel müzelerin açıldığı 2000’lerde ülke çapında tanındı. Ama aslında müzecilik dünyasında 70’lerden bu yana çok iyi bilinen bir isimdi. Almanya’da aldığı eğitimin ardından 1972’de girdiği İslam Eserleri Müzesi’nin 1978’de müdürlüğünü üstlendi. 2003 yılında emekli oluncaya kadar bu müzeyi açtığı sergiler ve kurduğu işbirlikleri ile en başarılı kurumlardan biri haline getirdi. Devlet müzelerinin birikimini, özel müzecilik alanına taşıyan en önemli isim Nazan Ölçer oldu. Her zaman ‘ne istediğini ve istemediğini çok iyi bilen’ bir müze yöneticisi, sergi düzenleyicisi olarak Sabancı Müzesi’nde açılan Picasso, Dali, Miro, Rembrandt, Anish Kapoor sergilerinin her birine özgün bir tat kazandırmayı bildi. Uluslararası müzecilik ağına hâkim, korumayı da teşhir etmeyi de çok iyi bilen yani dört dörtlük bir müzeci. Çalışma arkadaşları için tatlı sert mükemmeliyetçi bir meslektaş. Kültür sanat dünyası içinse tatlı dilli, müthiş zeki ve sonsuz birikim sahibi bir dost.
KAYNAK:
Cumhuriyetin 91’inci yılında 91 sembol kadın
(hürriyet.com.tr, 29.10.2014).
Yoğun
emek harcayarak Türk-İslam Eserleri Müzesi'ni ayağa kaldıran Nazan Ölçer,
çalışmalarını artık başka yerlerde sürdürecek. Zekası ve bilgisiyle dikkat
çeken Ölçer, aynı zamanda çekirdekten yetişme bir halı uzmanı.
Hanımların
yaşı söylenmez derler ama 61 yaş kanunu yürürlüğe konduğu için bu yasa
kendiliğinden delindi. Geçen hükümetler 16 yıldır müzelerimize uzman adayı
asistan almamışlar; sınav açılıp kurslar tertiplenmemiş. Bu yüzden emeklilik
furyasından sonra dünyaca meşhur müzelerimizi kimin yöneteceği çok önemli bir
sorun olarak ortada. Bazılarının kolay tarafından; "Kendi adamlarını
yerleştirecekler" lafı sadece laf. Kimsenin yerleştirecek adam bile
bulamayacağı açık. İbrahim Paşa Sarayı da denen Türk-İslam Eserleri Müzesi'nde
geçen salı bir emeklilik resepsiyonu vardı. Müdürlerini uğurlayan personelin
kendileri de emeklilik sırasında. Türk-İslam Eserleri Müzesi'nin genç emekli müdürü
veda konuşması yaptı; "Yeni bir müzeye ve Sabancı Üniversitesi'ne
geçiyorum, projeler çok ve 61 yaş sınırını tanımıyorlar. Son sürat yola
devam" dedi. Allahtan Sadberk Hanım, Rahmi Koç, Sabancı gibi müzelerin
ortaya çıkması bu değerli uzmanların yola devamına yardım edecek.
Süleymaniye
Camii'nin külliyesinin imaret kısmında yer alan Evkaf-ı İslamiye Müzesi; İkinci
Meşrutiyet yıllarında Anadolu'dan ecnebilerin halı, minder, çini ve madeni eşya
çalıp ortalığı kurutmalarından bizar olan Türk münevverlerinin, en başta Halil
Ethem beyin gayretleriyle kurulmuştu. "Kalan halıları bari
kurtaralım" düsturu nedeniyle müzede halı uzmanlarının yetişmesine dikkat
ediliyordu. Nazan'ın halı bilgisi doğrusu çarpıcıydı, çalışkandı, meraklıydı,
literatürü kullanmayı biliyordu. 1960'lar Türkiye'sinde üç dile hakim nadir
uzmanlardandı. 1978'de Türk-İslam Eserleri Müzesi'nin müdürü oldu. Müze dar bir
mekandan Sultanahmet'teki İbrahim Paşa Sarayı'na taşındı. Sadrazam sarayını
çekip çevirdiği için de biz o tarihten itibaren kendisine "kethüda
hanım" diyoruz. Taşınırken devlet tahsisatına bakmadı. Birçok eşyayı kendi
arabası ve eş dost yardımıyla taşıdı. Arada Emirgan'daki Şerifler Yalısı'nı
dondurmacı yapmak isteyen zihniyetle mücadele etti.
Türkiye'nin
derdi sağda ve solda yuvalanan hödüklerdir. Ailedeki politik kültürü nedeniyle
o erken olgunlaşmış görünüyor. Türkiye'nin değerli aydınlarına siyasi
görüşlerine bakmadan saygı duydu ve yardımlarını aldı. İbrahim Paşa Sarayı bir
mezbelelikti. Devlet bütçesinin dar imkanlarından şikayet etmedi. Sevildiği
İstanbul muhitinin bağışlarını müzeye yöneltti. Sadece İstanbul'un mu? Avrupa
müzeleri bu zeki ve bilgili müdireye hayrandı. Hepsinin destek ve itimadını
kazanmıştı. İlk defadır ki onun sayesinde Avrupa müzelerinden gelen malzeme ile
sergiler açılmaya başlandı. Böylelikle, New York, Paris, Londra halkı gibi
bizler de dünyanın güzellikleri karşısında bayılmaya başladık. "Venedik
camları", "Tarihte ayakkabı", Polonya müzelerindeki Türk
eserlerini teşhir eden "Savaş ve Barış Sergisi" ve hâlâ unutamadığımız
muhteşem bir halı sergisi bunların bazılarıdır. Mükemmel katalogları hazırlanan
bu sergiler Türkiye müzeciliğini yeni bir çağa taşıdı. Galiba bundan sonra özel
müzelerde, Nazan Ölçer bu gibi derleme koleksiyonları teşhir edecek.
Topkapı
Sarayı'nda eski yazmalar uzmanı olan Filiz Çağman'ın müdürlüğü ve doktor Nazan
Ölçer'in İbrahim Paşa'daki müdürlükleriyle, bu şehr-i İstanbul çağdaş kültür
hayatına geçişte önemli rol oynayan iki büyük İstanbullu tanıdı. Filiz Çağman
ve Nazan Ölçer bu ulusun fahri olan iki uzmandır. Nazan Ölçer, İstanbul'un en
zevkli evlerinden birine sahiptir. Bu babadan kalma bir entelektüel birikimin
eseridir.
Sevgili
dostumuz, Avrupa'nın büyük müze müdürlerinden Nazan Ölçer'in yakın gelecekte de
yeni üniversitesinde ve müzesinde İstanbul'a hizmet edeceğine eminiz.
KAYNAK:
İlber Ortaylı / Sarayın "kethüda hanımı"
(milliyet.com.tr, 05.10.2003).