Sendikacı, DİSK eski Başkanı, Siyasetçi, XIV. Dönem Yozgat, XV. ve XVIII. Dönem İstanbul Milletvekili (D. 29 Mayıs 1929, Yalova’ya bağlı Güneyköy – Ö. 21 Aralık 1991, Ankara). Baba adı Murtaza Ali, anne adı Emine. İlkokul mezunu. Ticaret ve sendikacılıkla uğraştı.
29 Mayıs 1929'da Yalova’ya bağlı Güneyköy’de, Dağıstan
göçmeni bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. İlkokulu bitirdikten sonra ortaokulu
maddi güçlükler nedeniyle yarıda bırakarak işçiliğe başladı. Çeşitli işlerde
çalıştıktan sonra 1950’de askere gitti. Dönünce sıhhi tesisatçılığa başladı ve
1955 yılında İstanbul Belediyesi Fen İşleri’ne sıhhi tesisatçı olarak girdi.
1961 Yılında İstanbul Belediyesi Fen İşleri Sendikası’na üye oldu ve ilk genel
kurulunda genel sekreterliğe seçildi. Bu sendikanın adı daha sonra İstanbul
Belediye İşçileri Sendikası olarak değiştirildi. Baştürk’ün Genel Sekreteri
olduğu sendika 1962’de milli tipe dönüştürüldü; adı Türkiye Genel Hizmetler
İşçileri Sendikası (Genel-İş) olarak değiştirildi. Genel-İş’in kurucuları
arasında olan Baştürk, Kasım 1962’de yapılan genel kurulda Genel-İş’in Genel
Başkanlığına, 1964’te Türk-İş Yönetim Kurulu üyeliğine seçildi.
1963 yılında Bursa belediye işçileri onun önderliğinde 274
ve 275 sayılı yasaların çıkmasından sonraki ilk yasal grevi yaptılar. 1966’da
Yalınayakların Yürüyüşü olarak da anılan “Çorum Belediyesi Temizlik İşçileri
Yürüyüşü” ve 1967’de Manisa Belediyesi işçilerinin grevi ve “Anayasa
Yürüyüşü“ne önderlik etti. 1969’da Yozgat Milletvekilliği’ne seçildi. 1971
yılında Kızılcahamam’da toplanan Türk-İş Yönetim Kurulu’na Petrol-İş, Deniz
Ulaş-İş, Yol-İş genel başkanları ile birlikte Dörtler Raporu’nu sundu, Türk-İş
yönetimini eleştirdi. Bu rapor daha sonra yeni katılımlarla 12’ler ve 24’ler
Raporu adını aldı ve Türk İşçi Hareketi için Sosyal Demokrat Düzen Raporu’na
dönüştü. Baştürk, 1973 seçimlerinde CHP’den İstanbul Milletvekilliği’ne
seçildi. Sendikamızın 1976 Haziranı’nda Türk-İş üyeliğinden ayrılma ve DİSK’e
katılma kararı almasına öncülük etti. Aralık 1977’de yapılan DİSK 6. Genel
Kurulu’nda DİSK Genel Başkanlığı’na ve PSI yönetim kurulu üyeliğine seçildi.
1979 ve 1980 1 Mayıs kutlamaları nedeniyle iki kez
tutuklandı. 12 Eylül 1980 askeri darbesinin ilk saatlerinde gözaltına alındı,
daha sonra tutuklandı ve 4 yılı aşkın bir süre cezaevinde kaldı. DİSK davasında
“Anayasal düzeni yıkmaya teşebbüs” ettiği iddiasıyla TCK’nın 146. maddesinden
idam talebiyle yargılandı ve beraat etti. Bu arada 1987’de İstanbul
Milletvekili seçildi. 1991 yılında Askeri Yargıtay‘ın beraat kararıyla mahkeme
kararıyla yeniden faaliyete başlayan DİSK’in başına geçti.
Abdullah Baştürk, uluslararası düzeyde de ağırlığı olan
bir sendika lideriydi. 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra 4 yıllık
tutukluluğun ardından cezaevinden çıktı ve DİSK’in yeniden faaliyete başlaması
kampanyasını uluslararası düzeye de taşıdı. DİSK, 1985’de ETUC üyeliğine kabul
edilince, ETUC Yönetim Kurulu Üyeliği’ne seçildi. Bu görevi ölünceye kadar
sürdü. 1987 yılı sonunda, daha önce bir kez Nelson Mandela’ya verilen İsveç
Sendikal Hareketi Özgürlük Ödülü’nü aldı. DİSK Davası’nda yapmış olduğu savunma
1986’da “Türkiye’de Sendikacılık Yargılanıyor: Abdullah Baştürk’ün Savunması”
adıyla yayımlandı ve 1987’de PSI tarafından İngilizce olarak (Defence of
Abdullah Baştürk) basıldı.
Abdullah Baştürk, XIV. Dönem Yozgat, XV. ve XVIII. Dönem (29.11.1987
– 20.10.1991) İstanbul Milletvekili seçilerek TBMM’de yasama çalışmalarına
katıldı. 21 Aralık 1991, Ankara’da hayatını kaybetti. SHP ve HEP çatıları
altında siyaset yaptı.
Baştürk, DİSK’in 8.
Genel Kurulu’nu hazırlamak üzere DİSK Tüzük Genel Kurulu’nu topladı.
Sendikaların mal varlıklarının yeniden geri alınması çalışmalarını yaparken
beyin kanaması geçirdi ve 21 Aralık 1991 günü Ankara’da hayatını kaybetti. Evli,
5 çocuk babasıydı.
KAYNAK: TBMM Albümü 3. Cilt
1983-2010 (2010), Yaşamını işçi sınıfına adayan Abdullah Baştürk anıldı – DİSK
(disk.org.tr, 21 Aralık 2018), Abdullah Baştürk'ün Yaşam Öyküsü (genel-is.org.tr,
06.12.2019), Abdullah Baştürk Kimdir (timeturk.com, 06.12.2019), Abdullah
Baştürk'ün Yaşam Öyküsü (portreler.fisek.org.tr, 06.12.2019), Abdullah Baştürk (eksisozluk.com,
06.12.2019).