Afro-Amerikalı Baptist papaz ve Amerikan Yurttaş Hakları Hareketi önderi (D. 15 Ocak 1929, Atlanta, Georgia / ABD – Ö. 4 Nisan 1968, Memphis, Tennessee / ABD).
Dünya
genelinde şiddet ve ırkçılık karşıtı söylemleriyle tanınmaktadır. 1964 yılında Nobel Barış Ödülü'nü kazanmıştır.
Ölümünden 9 yıl sonra, 1977 yılında eski ABD başkanı Jimmy Carter tarafından
Başkanlık Özgürlük Ödülü'ne layık görülmüş ve onuruna Martin Luther King Günü
kutlanmaya başlanmıştır. King'in en bilinen ve etkili konuşması "Bir
Hayalim Var'dır.
Morehouse
Koleji Sanatlar Fakültesi Sosyoloji Bölümü (1948) mezunudur. Crozer Theoloji
Seminerlerinden ilahiyat lisansını 1951'de almıştır. 1955 te Boston
Üniversitesi'nde felsefe doktorası yapmıştır. 1954'de, Martin Luther King,
Montgomery, Alabama'daki Dexter Baptist Kilisesi'nin papazı olmuştur.
Montgomery otobüs boykotlarında liderlik etmiştir. Otobüs boykotları ülkedeki
ayrımcılık yüzünden çıkmıştır. Bayan Rosa Parks'ın bir beyaza kendi oturduğu
yeri vermemesi üzerine çıkan gerilim sonrası boykotlar görülmüştür. Siyahların
ayaklanmaları başlamıştır. Martin Luther King eylemine, ABD yönetiminin
otobüslerde gerçekleşen ayrımcılığı durdurmasıyla beraber son vermiştir.
Martin
Luther King, Tennessee eyaletinin Memphis kentinde 4 Nisan 1968'de bir suikast
sonucu ölmüştür.
1986’dan
beri her yıl Ocak ayının üçüncü Pazartesi günü ABD'de King’in doğum gününde
medeni haklar lideri ve yaşamı boyunca savunduğu idealler anılıyor,
konuşuluyor, King’in barış sevgisi dile getiriliyor.
Ailesi ve Geçmişi
Martin,
Atlanta, Georgia'da Marthin Luther King ve Alberta Williams King'in çocuğu
olarak dünyaya geldi. Martin Luther King Jr.'ın doğum kayıtlarına göre
doğduğunda ismi Michael idi. Liseden sonra Marehouse Koleji'ne devam etti.
Burada rektör olan ve aynı zamanda bir yurttaş hakları lideri olan Benjamin
Mays'den etkilendi. 1948 yılında Sosyoloji bölümünden mezun oldu. Daha sonra
1951 yılında Chester, Pensilvanya'daki Crozer Teoloji Fakültesinden 1. olarak
mezun oldu. 1955 yılında Boston Üniversitesi'nde Sistematik Teoloji konusunda
yüksek lisans yaptı.
King
1953 yılında Coretta Scott ile evlendi. King'in babası düğünü gelinin babasının
evinde gerçekleştirdi. King ve Scott'ın 4 çocuğu oldu: Yolanda Denise, Martin
Luther III, Dexter Scott ve Bernice Albertine. King'in 4 çocuğu da babalarının
yolunda gidip birer yurttaş hakları savunucusu oldular Coretta Scott 30 Ocak
2006'da öldü.
Yurttaş hakları
eylemciliği
King,
1953 yılında daha 24 yaşındayken en önemli siyah kilisesi olan Montgomery,
Alabama'daki Dexter Avenue Baptist Kilisesinin pastörü oldu. 1 Aralık 1955 günü
Rosa Parks, Jim Crow yasaları gereği yerini bir beyaza vermesi gerektiği halde
buna karşı geldiği için tutuklandı. Bunun üzerine King, Montgomery Otobüs
Boykotunu düzenledi. Boykot 382 gün sürdü ve durum o kadar gerginleşti ki
King'in evi bombalandı. Bu boykot sırasında King tutuklandı. Boykot, Amerikan
Yüksek Mahkemesi'nin eyaletler arası otobüslerde ve diğer ulaşım araçlarında
ırk ayrımcılığını kanun dışı ilan etmesine kadar devam etti.
Bu
boykottan sonra King, siyahi kiliselerin güçbirliği yapmasını ve yurttaş
hakları reformu için barışçıl gösteriler yapmayı amaç edinen Güney Hristiyan
Liderlik Konferansı (SCLC)'nin 1957 yılında kurulmasında önemli rol oynadı.
King ölümüne kadar bu kuruluşta önemli rol oynadı. King, Mahatma Gandhi
tarafından uygulanan, şiddete dayanmayan sivil itaatsizlik felsefesinin takipçisiydi
ve bu felsefeyi SCLC tarafından gösterilerde uyguladı.
King,
siyahların oy hakkı, ayrımcılığın sona ermesi, çalışan hakları ve diğer temel
haklar için gösterileri düzenledi ve organize etti. Bütün bu haklar 1964
yılında çıkan Yurttaş Hakları Kanunu (Civil Rights Act of 1964) ile 1965
yılında çıkan Oy Hakkı Kanunu (Voting Rights Act of 1965) ile Amerikan
hukukunun birer parçası oldu.
Washington'a
yürüyüş
King,
belki de en çok 1963 yılında "İş ve Özgürlük İçin Washington'a
Yürüyüş" sırasında Lincoln Anıtı önünde yaptığı "Bir Hayalim
Var" konuşmasıyla ünlüdür.
İngilizce: “I have a dream
that my four little children will one day live in a nation where they will not
be judged by the colour of their skin, but by the content of their character.”
Türkçe: “Bir gün, dört
çocuğumun da derilerinin rengi ile değil de kişilikleri ile yargılanacağı bir
ülkede yaşayacaklarına dair bir hayalim var.”
SCLC'yi
temsil eden King, "Büyük Altılı" denilen İş ve Özgürlük İçin
Washington'a Yürüyüş isimli etkinliğin düzenlenmesinde etkili olan yurttaş
hakları örgütlerinin liderleri arasındaydı.
250.000
kişinin katıldığı yürüyüş başlangıçta Güney'deki siyahların içler acısı halini
ve yürüyüşü düzenleyenlerin istek ve şikayetlerini ülkenin başkentinde açıkça
ifade etmeleri için bir fırsat olarak düşünülmüştü. Yürüyüşü düzenleyenler,
federal hükumetin Güney'de yaşayan siyahların ve yurttaş hakları çalışanlarının
haklarını ve güvenliğini sağlamaktaki yetersizliğini eleştirmeyi
düşünüyorlardı. Fakat, grup ABD başkanının baskısına ve etkisine boyun eğdi
gösteri çok daha yumuşak bir ton kullandı.
Bunun
sonucu olarak, bazı yurttaş hakları eylemcileri gösterinin ırksal uyum hakkında
doğru olmayan, istenmeyen kısımlardan arındırılmış bir resim sunduğunu
düşündüler. Malcolm X, gösteriyi "Washington'a Saçmalık" (Farce on
Washington) olarak isimlendirdi.
King
görevi süresince birçok defa yazı ve konuşmalar yaptı. 1963 yılında yazdığı,
"Birmingham Hapishanesinden Mektup" adalet arayışının tutkulu bir
göstergesidir.
1964
yılında, ABD'de ırksal ön yargıyı yıkmak için şiddet içermeyen bir direniş
sergilediği için, en genç yaşta Nobel Ödülü almış oldu
"Kanlı
Pazar"
King
ve SCLC, SCNC'nin de kısmi katılımıyla 25 Mart 1965 tarihinde Selma şehrinden
eyalet başkenti Montgomery'e bir yürüyüş düzenlemeyi denediler. 7 Mart
tarihindeki ilk deneme karşıt görüşlü kalabalığın ve polisin şiddet uygulaması
nedeniyle iptal edildi. Bu gün, söz konusu tarihten itibaren "Kanlı
Pazar" olarak adlandırıldı.
Göstericilere
karşı polisin uyguladığı şiddet, geniş bir şekilde yayınlandı ve görüntüler
toplumda büyük bir infial uyandırdı.
Chicago
1966
yılında, Güney'de elde edilen başarılardan sonra, King ve diğer Yurttaş Hakları
Eylemcileri bu hareketi Kuzey'e yaymaya çalıştılar. İlk hedefleri Chicago şehri
oldu. King ve Ralph Abernaty, ikisi de orta sınıf kişiler oldukları halde,
fakirlere olan desteklerini göstermek ve eğitici bir deney olması amacıyla
Chicago'nun varoş mahallelerine taşındılar.
Hareketin
radikal değişiklik için isteği büyüdü ve bazı büyük yürüyüşler planlandı ve
gerçekleştirildi. Bu yürüyüşlerden bazıları şu mahallerde gerçekleşti: Bogan,
Belmont-Cragin, Jefferson Park, Evergreen Park (Şikago'nun bir banliyösü), Gage
Park ve Marquette Park, ve diğerleri.
ABD’nin Vietnam
Savaşı Politikasına Karşı Çıktı
1965
yılından başlayarak King ABD'nin Vietnam Savaşındaki rolü hakkındaki
şüphelerini dile getirmeye başladı. 4 Nisan 1967 yılında, Newyork City
Riverside Kilisesinde - öldürülmesinden tam olarak 1 yıl önce- King, Vietnamın
Ötesi: Sessizliği Kırmanın Zamanı (Beyond Vietnam: A Time to Break Silence)
başlıklı konuşmasını yaptı. Konuşmasında King kuvvetli bir şekilde Amerika'nın
savaşdaki rolü aleyhine konuştu, Amerika'nın Vietnam'da "orayı bir
Amerikan kolonisi haline getirmek" amacıyla bulunduğunu ifade etti ve
ABD'yi "bugün Dünya'nın en büyük şiddet sağlayıcısı" olarak
adlandırdı.
Aynı
zamanda ülkenin daha genel ve geniş bir ahlaki değişikliğe ihtiyacı olduğunu
iddia etti:
“Ahlaki
değerlerde gerçekleşecek gerçek bir devrimsel değişim fakirlik ve refah
arasındaki çarpıcı zıtlık üzerinde rahatsız edici bir şey olacaktır. Bu
değişim, hakli bir kızgınlıkla denizin öbür tarafında bakacak ve Batı'nın
kapitalist bireylerinin Asya, Afrika ve Güney Amerika'ya o ülkelerin sosyal
gelişmesini hiç kaale almadan sadece kar etmek amacıyla büyük miktarda paralar
yatırdığını görecek, ve şöyle diyecektir: "Bu hiç adil değil."
King
uzun süredir güneyli ırkının ayrımcıları (segregationists) tarafından nefret
ediliyordu, fakat bu konuşması ana-akım medyayı da onun aleyhine çevirdi. Time
dergisi konuşmayı "Radyo Hanoi için yazılmışa benzeyen demagojik bir
saldırı" olarak niteledi. The Washington Post gazetesi de King'in
"davası, ülkesi ve halkı için işe yararlığını azalttığını" ifade
etti.
Vietnam'la
ilgili olarak King Kuzey Vietnam'ın "onbinlerce Amerikan askeri gelene
kadar büyük miktarda asker ve tedarik malzemesi göndermediğini" ( Michael
Lind, Vietnam: The Necessary War, 1999 sayfa 182) ifade etmiştir.
King
ayrıca Kuzey Vietnam'ın toprak reformunu övmüştür. ( Lind, 1999) King ayrıca
ABD'y çoğunluğu "çocuk" 1 milyon Vietnamlıyı öldürmekle itham
etmiştir. (Guenter Lewey, America in Vietnam, 1978 pp. 444–5)
Bu
konuşma King'in evrim geçiren siyasi duruşunun bir yansımasıydı. Kamuya açık
alanda, siyasi düşmanları tarafından komünizmle ilişkilendirilmemek için
dikkatli olmakla beraber özel konuşmalarında demokratik sosyalizme olan
desteğinden bahsediyordu:
“
Milyarlarca dolardan bahsetmeden Zencinin ekonomik sorunlarını çözmekten
bahsedemezsiniz. Varoşlardan elde edilen karı yok etmekten bahsetmeden
varoşları sona erdirmekten bahsedemezsiniz. Fakat o zamanda tehlikeli sularda
tehlikeli kişilerle muhatap olmanız gerekir. Endüstri liderleriyle uğraşmanız
gerekir... Bu bizim tehlikeli sularda avlanmaya çalıştığımız anlamına gelir,
çünkü kapitalizm de bir şeyin yanlış olduğunu söylüyoruz. Refahın daha iyi bir
dağılımı olmalı ve belki de Amerika demokratik sosyalizme yönelmeli. (Frogmore,
S.C. Kasım 14, 1966. Çalışanları önündeki konuşması) „
King,
Morehouse'da iken Marx'ı okudu. Fakat, "geleneksel kapitalizmi"
reddetmekle beraber, Komünizmi "tarihi maddiyatçı yorumlaması", dini
reddetmesi, "göreceli etik anlayışı" ve "siyasi
baskıcılığı" nedeniyle benimsemedi.
3
Nisan 1968 günü, King, Mason Temple'da (Church of God in Christ Center)
kendisini dinleyen heyecanlı bir kalabalığa sanki başına gelecekleri
bilircesine şöyle seslendi (Mountaintop'a Gittim konuşması):
“
Bu saatten sonra bana ne olacağı önemli değil. Bazıları bazı hasta beyaz
kardeşlerimiz tarafından bana karşı yapılabilecekler hakkında konuşmaya
başladı. Herkes gibi ben de uzun bir hayat yaşamak istiyorum. Uzun yaşamak
önemli, fakat şu an bununla ilgilenmiyorum. Sadece Tanrı'nın isteğini yerine
getirmek istiyorum. Ve o bana bu dağa çıkmam için izin verdi. Ve çevreme
baktım, Vaadedilmiş Toprakları gördüm. Oraya sizinle beraber gidemeyebilirim.
Fakat bu gece bilmenizi istiyorum ki, biz halk olarak, o Vaadedilmiş Topraklara
ulaşacağız. Bu nedenle bu akşam mutluyum. Hiçbir şeyden endişelenmiyorum.
Kimseden korkmuyorum. Gözlerim Tanrının gelişinin Zaferini gördü!”
King
ertesi gün, uğradığı suikast sonucu öldü.
Suikast
1968
yılı Mart ayında King, siyah sağlık çalışanlarını desteklemek için Memphis'e
gitti. Siyah sağlık çalışanlarını temsil eden AFSCME Local 1733, 12 Mart'tan
beri grevdeydi ve daha yüksek ücretler ve daha iyi muamele talep ediyordu.
Örneğin, beyaz işçilerden farklı olarak siyah işçiler kötü hava nedeniyle
evlerine gönderildiğinde ücret alamıyor ve beyazlara göre daha az ücret
alıyorlardı.
3
Nisan günü King, Memphis'te bir topluluğa hitaben konuştu ve "I've been to
the Mountaintop" (Mountaintop'a gittim) isimli konuşmasını yaptı.
King,
4 Nisan günü öğleden sonra saat 6'da Memphis'teki Lorraine Motel'in balkonunda
uğradığı silahlı saldırı sonucu öldürüldü. Motel odasındaki arkadaşları silah
seslerini duyunca balkona koştu ve King'i boğazından vurulmuş şekilde buldular.
Saat 7:04'de St. Joseph's Hastanesinde öldü. Suikast, 60'dan fazla şehirde
isyanların çıkmasına neden oldu. 5 gün sonra, ABD Başkanı Lyndon B. Johnson,
yas ilan etti. Aynı gün 300,000 kişilik bir kalabalık cenazesine katıldı.
Başkan yardımcısı Hubert Humphrey, Başkanı temsilen cenazeye katıldı.
King'in
öldürülmesinden 2 ay sonra, kaçak mahkum James Earl Ray İngiltere Heathrow
Havalimanında sahte pasaportla İngiltereyi terk etmek isterken yakalandı. Ray
kısa süre içinde ABD'ye iade edildi. Ray, King'in öldürülmesiyle suçlandı ve
suikastı 10 Mart 1969 tarihinde itiraf etti. (Ray 3 gün sonra bu itiraftan geri
döndü.) Ray, 99 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Güzel Sözleri:
-
Bir insanın uğruna öleceği bir şeyi yoksa, yaşamaya da hakkı yoktur.
-
Dünyada yapılmış olan her şey umutla yapılmıştır.
-
Her şeyin sonunda düşmanlarımızın sözlerini değil, dostlarımızın sessizliğini
hatırlayacağız.
-
İnsanlığı yücelten her iş, onurlu ve önemlidir; dört dörtlük yapılmalıdır.
-
Kuşlar gibi uçmayı, balıklar gibi yüzmeyi öğrendik, ancak kardeşçe yaşamayı
unuttuk.
-
Zaman gelir sessizlik ihanet olur.
-
İnsanlar genellikle birbirlerinden nefret ederler çünkü birbirlerinden
korkarlar; birbirlerinden korkarlar çünkü birbirlerini tanımazlar; birbirlerini
tanımazlar çünkü iletişim kurmazlar; iletişim kurmazlar çünkü sınıflara
ayrılmışlardır.
GENEL
KAYNAKÇA: Martin Luther King Kimdir? (paratic.com, 13 Nisan 2017), Martin Luther
King kimdir? (star.com.tr, 19 Ocak 2015), Martin Luther King kimdir? 15 Ocak
Martin Luther King Günü (milliyet.com.tr, 15.01.2018), Martin Luther King
Kimdir? (cahil.co, 27 Eylül 2018), Martin Luther King kimdir? (haberturk.com, 22
Ocak 2019),Martin Luther King kimdir? (yeniakit.com.tr, 22 Ocak 2019), Martin
Luther King kimdir? (sozcu.com.tr, 22 Ocak 2019), 'Bir hayalim var' sözüyle
hafızalara kazınan: Martin Luther King (fikriyat.com, 4 Nisan 2019).