Alman felsefeci, toplumbilimci, bestekâr ve müzikbilimci (D. 11 Eylül 1903, Prusya Krallığı – Ö. 6 Ağustos 1969, Visp, İsviçre). Tam adı: Theodor Ludwig Wiesengrund-Adorno. Etkilendiği kişi: Max Horkheimer, Walter Benjamin, Karl Marx. Frankfurt Okulu ya da “eleştirel kuram” olarak bilinen düşünce okulunun en önemli mensuplarındandır.
Frankfurt
Üniversitesi’nde (bugünkü Goethe Üniversitesi) felsefe, müzikoloji ve sosyoloji
eğitimi aldı. Alban Berg’le kompozisyon üzerine çalıştı. Dönemin en önemli
eleştirmenlerinden Siegfried Kracauer’la Kant metinlerini inceledi. Frankfurt
Okulu’nun diğer önemli figürlerinden Walter Benjamin ve Max Horkheimer‘la
üniversite yıllarında tanıştı. Benjamin’le bu yıllarda başlayan ve her ikisinin
düşüncelerini karşılıklı olarak etkileyen yazışmaları, 1940’ta Benjamin’in
ölümüne dek devam etti.
Theodor
W. Adorno, 1925’te Viyana’ya giderek Arnold Schönberg ve Anton Webern gibi
avangard bestecilerle çalıştı, Schönberg’in “yeni müziği” üzerine incelemeler
kaleme aldı. Frankfurt’ta Kierkegaard üzerine tamamladığı tezinin ardından
üniversitede ders vermeye başladı, ancak Nazilerin iktidara gelmesiyle birlikte
babasının Yahudi olmasından ötürü 1934’te İngiltere’ye gitmek zorunda kaldı.
Horkheimer’ın idaresinde olan ve Nazi rejimi yüzünden New York’a taşınan
Toplumsal Araştırmalar Enstitüsü’nün Zeitschrift für Sozialwissenscahft dergisinde
yazıları yayınlandı; özellikle “Caz Üzerine” (1936) adlı metni, daha sonra
Horkheimer’la geliştirecekleri “kültür endüstrisi” eleştrisinin nüvelerini
içeriyordu. 1938’de Toplumsal Araştırmalar Enstitüsü’nde çalışmak üzere New
York’a göç etti.
Theodor
W. Adorno, ABD’de geçirdiği yıllarda, Horkheimer’la birlikte Aydınlanmanın
Diyalektiği’ni (1944) yazdı; Avusturyalı sosyolog Paul Lazarsfeld’le kitle
iletişim araçlarının etkilerini inceledikleri “Radyo Projesi” üzerine çalıştı;
Dr. Faustus adlı romanı için Thomas Mann’a müzik danışmanlığı yaptı;
azınlıklara yönelik önyargıları inceleyen ve aynı adla yayınlanan Otoriter
Kişilik (1950) başlıklı araştırmayı yönetti. Savaşın ardından Frankfurt’a
dönerek yeniden buraya taşınan Toplumsal Araştırmalar Enstitüsü’nü yönetti.
Theodor
W. Adorno, 6 Ağustos 1969 yılında İsviçre’de hayatını kaybetti.
Bazı Kitapları:
Philosophie
der Neuen Musik (1949, Modern Müziğin Felsefesi), Dialektik der Aufklaerung
(Aydınlanmanın Diyalektiği, Horkheimer’la, 1944), Minima Moralia (1951,
Türkçede: Çevirmen: Ahmet Doğukan, Orhan Koçak, 2005), Negative Dialektik
(1960), Ästhetische Theorie (1970, Estetik Kuramı), Estetik ve Politika (Benjamin,
Jameson, Brecht ve Lukács'la birlikte, 1985), Eleştiri Toplumu Üstüne Yazılar (1990),
Edebiyat Yazıları (Çevirmen: Sabir Yücesoy, 2004),
KAYNAKÇA:
Theodor W. Adorno kimdir? (felsefe.gen.tr, filozof.net, listelist.com, eksisozluk.com,
sozkimin.com, 18.06.2019), Theodor W. Adorno Kitapları (iletisim.com.tr, kidega.com,
idefix.com, 18.06.2019).
