Aliya İzzetbegoviç

ALİYA (ALİJA) DİZİSİ

Öykü:

1943 yılında Avrupa, hatta dünyanın nerdeyse tamamı sosyalist-komünist fikir akımları ve hareketlerinden etkilenip sarsılırken Alija da bir bocalama yaşar. Nihayetinde komünist, sosyalist ve faşist bütün akımları reddederek, İslam’a yönelir.

İki yıl boyunca Alija, bütün felsefi ve siyasi akımların yanında İslam’ı okur, tanır ve bilir. İlk emri “Oku, tanı, bil” olan Kur’an-ı Kerim; artık genç Alija’nın sarsılmaz imanının temel kaynağı olacaktır.

Alija, İslam aşkının etkisi altında kaçınılmaz olarak kendisini aktif eylemlerin içinde bulur ve “Genç Müslümanlar Hareketi”ne katılır.Bu sırada İngiliz uçakları Alman mevzilerini bombalamaya giderken Saraybosna üzerinde uçmakta ve taşıdıkları bombaların bazılarını şehre düşürmektedir. Her uçak geçişinde sirenler çalar ve halk sığınaklara gider.

Alija ve Halida’nın aşkı, aynı zamanda zulüm ve haksızlıklara karşı iyilik, cesaret ve güzelliğin başkaldırısıdır. Sovyet Rusya yanlısı komünistler artık Saraybosna’ya girmişlerdir ve halk tedirgindir. Komünist harekete karşı Genç Müslümanlar eylemler düzenlemekte, gerçekleştirilen toplantılara katılan Alija’da ateşli konuşmalar yapmakta, bir yandan da İslam konusundaki fikirlerini kâğıda dökmektedir.

Komünistler, Genç Müslümanlar hareketinin bir toplantısını basar. Alija, arkadaşlarıyla birlikte yakalanarak hapse atılır. 3 yıla mahkûm edilen Alija, serbest kaldıktan sonra Halida ile evlenir. Artık iki sevgili, aşklarını ve bağımsızlık özlemlerini el ele, omuz omuza büyüteceklerdir. Üzerlerine bombalar yağsa da onlar sarsılmadan, korkmadan ve ümitsizliğe kapılmadan birlikte yollarına devam edeceklerdir.

Künye:

Yönetmen: Adi Ahmet Imamovic, Ömer Gökhan Erkut)

Senaryo: Ahmet Tezcan)

Yapımcı: M. Hakan Sancaktutan

Görüntü Yönetmeni: Erhan Makar

Tür: Biyografi, Dram

Ülke: Bosna hersek Türkiye

Firmalar:

TRT (Yayıncı)

Sancak Medya (Yapım)

Oynayanlar:

 Yurdaer Okur (Aliya İzzetbegoviç)

 Görkem Yeltan            (Halida İzetbegoviç)

 Berke Üzrek (Bakir İzetbegoviç)

 Dilşad Çelebi (Sabina İzetbegoviç)

 Mehmet Çepiç (Radovan Karadzic)

 Erdal Bilingen (Mustafa İzzetbegoviç)

 Duygu Yürükçe (Lejla)

 Dilşad Çelebi (Sabina İzetbegoviç)

 Bilal Bulut (Keco)

 Emrah Girgin (Yasminko)

 Ali Ertan Güney (Kukanjac)

 Serhat Yiğit (Ruşid Prudga)

 Volkan Özdaş  (Mirsat)

 Barış Çon (Enişte Alija)

 Fatih Küçük (Ratko)

 Erdoğan Özerdem (Efendiya Hüseyin)

 Serdar Yeğin (Izet Nanic)

 Hilmi Erdem (Senad

 Serhat Sümer (Jovan Divjak)

 Yıldırım Öcek (Havaalanı Müdürü)

 Hakan Karaman (Nikola)

 Gamze Topuz  (Suada)

 Cemil Usal (Baş Piskopos)

 Melda Arat (Mirjana)

 Nezih Işıtan (Slobodan)

 Baran Güler (Türk Gazeteci)

 Bengi Öztürk (Amina)

 İlker Taze (Meho)

 Mehmet Yıldırım (Hollandalı Subay)

 Tayfun Yılmaz (Albay Tomas)

 Savaş Barutçu  (Recep Tayyip Erdoğan)

 Arkın Gelenbe (Turgut Özal)

 Ekrem Erdinç (Haris)

 Doğa Yaltırık (ABD Büyükelçisi Richard)

  Ümit Bülent Dinçer (Robert Owen)

 Doruk Uysal (Baron David)

 Rüçhan Çalışkur (Sehida Mujic)

 Ercüment Sapmaz (Adnan Agic)

 Recep Çavdar (Bajro)

 Ahmet Bilgin (Vehbija)

 Turan Çelik (Albay Keserovic)

 Baki Çiftçi (Hasan Biber)

 Fatma Kabasakal (Sebija)

 Nihal Tercan (Hiba İzzetbegoviç)

 Balım Gaye Bayrak (Amina)

 Gökhan Çelik (Kosovalı Mahkum)

 Emre Çaltılı (Naser Oric)

 İbrahim Şentürk (Nuriddin İmamoviç)

 Alev Cınbarcı (Edina)

 Metin Büktel (Zlatko)

 Hakan Elmasoğlu (Ismet Kasumagic)

 Nazmi Göçmen (Esref Dzanpara)

 Murat Ceylan (Avukat)

 Akın Erozan (Muhammed Kuposovic)

 Levent Taşçı (Ömer Behmen)

 Halil Doğan (Yargıç)

 Yaşar Büker (Cemal Abdiç)

 Cem Sultan Karabulut (Zdravko)

 Seda Kement (Meryema)

 Ümit Olcay (Eldin Jakupovic)

 Yiğit Çelebi (Ahmed İmamoviç)

 Murat Prosçiler (Nico)

 Barış Çakmak (Eyüp Ganiç)

KAYNAKÇA: Aliya Dizisi (sinematurk.com, 01.05.2019), Aliya Dizisi (diziler.com, 01.05.2019).

DOĞU BATI ARASINDA İSLAM

Son yüzyılın en önemli Müslüman düşünür ve devlet adamlarından birisi olan Aliya İzetbegoviç’in başyapıtı sayılan Doğu Batı Arasında İslam, büyük bir bilgi birikimini derin bir tefekkür ile harmanlayarak geniş bir bakış açısı sunuyor. Felsefe, sanat ve sosyoloji gibi disiplinlerin kültürel öğelerle etkileşimlerini temel alan bir düşünce sistematiği inşa eden İzetbegoviç, İslam’ın kuşatıcı ve dönüştürücü özüne doğru bir yol izliyor. Doğu’da ve Batı’da, İslam’ın bütün güzelliklerini tıpkı güneşin hareketlerini takip eder gibi modern dünyanın karanlık yanlarına ulaştırmak isteyen bu eser aynı zamanda örnek bir yaşamın da ürünü. “İslam, adını kanunlarından, emir ve yasaklarından, talep ettiği bedensel ve ruhsal çabadan değil, tüm bunları kapsayan ve aynı zamanda aşan, bir marifet anından, ruhun zaman ile yarışma kuvvetinden, bir mevcudiyetin sunabileceği her şeye tahammül etme dirayetinden, tek kelime ile teslimiyet hakikatinden almıştır. Ey teslimiyet, senin adın İslam’dır!”

(Tanıtım Bülteninden)

GELECEĞİ YENİLEMEK

Aliya İzzetbegoviç’in kendisine yöneltilen sorulara verdiği cevaplardan bir kısmından oluşan Geleceği Yenilemek, onu mücadele ve düşünce hayatının bir özeti olarak değerlendirilebilir. Zira burada hem hayatı hem bir ahlaki mesele olarak Bosna mücadelesi hem de İslâm dünyası üzerine söylediklerini görmek mümkün. Bu yüzden de kitap bir İzzetbegoviç seçkisi olarak okunabilir.

Kitabın bu niteliği, İzzetbegoviç’in fikri ve siyasi mücadelesini kavramaya dönük çalışmalarda onu öncelikli kaynaklardan biri haline getiriyor. Ayrıca söyleşilerin İslâm dünyasının geçmişi ve geleceğine dair birtakım vurgular taşıması yanında 2000’lere kadar uzanan bir zaman aralığında İzzetbegoviç’in düşüncesinin ve mücadelesinin hangi soru(n)lar etrafında şekillendiğini görmeye de imkân tanıyor.

Bu küçük kitap, İslâm dünyasının kemikleşmiş sorunlarının nasıl aşılabileceğine dair bir ufuk çiziyor. Çağdaş İslâmî uyanışın umdelerini bilmenin büyük güveniyle… İnsan fıtratının köleleştirilmesine karşı çıkarak… Bilinç ışıkları yakarak… Geleceğin tortularla değil, mesuliyet bilinci ve muhasebeyle kurulabileceğinin farkında olarak...

(Tanıtım Bülteninden)

İSLAM DEKLARASYONU VE TARİHİ SAVUNMA

Aliya İzetbegoviç’in fikir dünyasının temel taşı, 1969 yılında kaleme aldığı ve ertesi yıl kendi imkânlarıyla, zorlu şartlar altında Belgrat’ta yayınlattığı, İslam Deklarasyonu’dur. Bu eser, hacim itibariyle küçük olsa da, hem yerel ölçekte, hem de dünya çapında etkili olmuş, büyük yankı bulmuştur. Öyle ki, eski Yugoslavya’nın Tito rejimi tarafından açık bir tehdit olarak algılanmıştır. 1983 yılında Saraybosna’da görülen Genç Müslümanlar (Mladi Muslimani) davasının en önemli delili olarak sunulmuştur.

İslam Deklarasyonu’nu kıymetli kılan; Saraybosna’da yaşayan bir Bosnalı tarafından kaleme alınmış olmasına rağmen, tüm İslam dünyasına hitap etmesidir. Aliya İzetbegoviç, sadece Yugoslavya Müslümanlarının değil, tüm dünya Müslüman halklarının sorunlarına dair tespitlerde bulunmuş ve reçeteler önermiştir. Bu tespit ve reçeteler bugün de geçerliliğini korumaktadır.

Aliya İzetbegoviç'in, 1983 yılında verilen 14 yıllık mahkûmiyet kararı aleyhindeki kanun yararına bozma başvurusu yani ünlü savunması ise ilk kez Türkçeye kazandırılarak, kitabın ikinci bölümünde yer almaktadır.

(Tanıtım Bülteninden)

İSLAM DEKLARASYONU

Arka Kapak Yazısı (Tanıtım Bülteninden)

Bugün kamuoyuna takdim ettiğimiz deklarasyon, yabancılara veya şüphe duyanlara, İslam dininin, şu ya da bu sistemden yahut düşünceden üstün olduğunu kanıtlamayı amaçlayan bir müfredat kitabı değildir. Bu deklarasyon, nereye ait olduklarını bilen, kalplerinin derinliklerinde hangi tarafta durduklarını hisseden Müslümanlara hitaben yazılmıştır. Bu, insanların hissettikleri aşk ve aidiyetin beraberinde hangi sorumlulukları getirdiği konusunda elzem sonuçlar ortaya çıkarmalarına vesile olacaktır.

KONUŞMALAR

Kitabı okurken bir düşünür, bir lider ve daha da önemlisi bir insan olarak Aliya'ya dokunduğun Aliya, insanın evrensel sorunları üzerine düşünen Müslüman bir mütefekkir, baskılara boyun eğmeyen bir özgürlük savaşçısı, halkının bağımsızlık savaşına öncülük eden bir lider, askeri ve diplomatik alandaki başarılarıyla devlet kurmuş bir önderdir.

Elinizdeki kitap, Aliya'nın çok farklı ortamlarda yaptığı konuşmalardan oluşuyor. Konuşmalar bir lider ve düşünür olarak Aliya'nın anlaşılmasına önemli bir katkı yapmakla kalmıyor, yirminci yüzyılın sonunda yaşanan insanlık trajedisinin ve bunun sorumlusu olan bir 'dünya sistemi'nin doğru okunmasına da hizmet ediyor.

(Arka Kapak Yazısı)

KÖLE OLMAYACAĞIZ

20. yüzyılın en büyük dramlarının yaşandığı Bosna Hersek, bilge devlet adamı İzzetbegoviç'in önderliğinde kendini toparlamış, ayağa kalkmış ve Avrupa'nın göbeği sayılabilecek bir coğrafyada hayatiyet kazanmıştı. Devlet adamı olmanın çok ötesinde bir kimlik çizen İzzetbegoviç, düşünce ufkuyla sadece Bosna halkı için değil, tüm İslâm dünyası, hatta Batı dünyası için bile büyük öneme sahiptir.

Elinizdeki kitapta, bu bilge devlet adamının gerek Bosna Hersek, gerekse tüm İslâm dünyası ile ilgili temel sorunlar ve bu sorunların çözümlerine ilişkin "bilgi ve hikmet" penceresinden baktığı görüş ve düşünceleri yer almakta. Muhtelif zaman ve zeminlerde yapılmış konuşmalar ve kaleme alınmış makaleler, 21. yüzyılda tetiklenmeye çalışılan "medeniyetler savaşı" kaosu için neler yapılabileceğine dair ipuçları da içeriyor.

(Arka Kapak Yazısı)

ALİYA İZZETBEGOVİÇ, BİLGE BİR LİDER

Taha AKYOL

Bu kaçıncı Saraybosna’ya gelişim, bilmiyorum ama bu defa Aliya İzzetbegoviç’in mezarını ve müzesini ziyaret ettim.

Boşnakların büyük siyasi lideri ve çağımızda Müslümanların sayısı pek az olan büyük düşünürlerinden biri…

Çok mütevazi bir anıt mezar, Boşnaklar da “Türbe” diyor. “Şehitlik” kabristanında çoğu yirmili yaşlardaki Boşnak şehitlerle birlikte yatıyor… Sırp faşizmine karşı Boşnaklarla beraber savaşta hayatını kaybeden bazı Hırvatların da mezarları var burada. “Vatan şehidi” olarak.

Lider, Kumandan ve Bilge

Aliya İzzebtbegoviç (1925-2003) dindarlığını annesinden aldı. Yugoslav eğitiminin ve okumalarının etkisiyle 15-20 yaşlarında şüpheler yaşadı. Şüphe onu okumaya, araştırmaya yöneltti. O zamanlarını anlatırken “Tanrısız bir evren hiç aklıma yatmadı” demişti.

Müslüman kimliğini ve Boşnak milletine sadakatini her zaman gururla savundu. Totaliter rejime karşı faaliyetlerinden iki defa hapse girdi.

Kasım 1983’te 14 yıl hapse mahkum edildi; 5 yıl 8 ay hapis yattı, hapiste sürekli okudu, okudu.

Baş eseri olan “Doğu ile Batı Arasında İslam” kitabını okuduğunuzda, hayret edersiniz; Aliya ne kadar çok düşünür, filozof, bilim insanını okumuş diye…

Nietzsche, Jaspers, Camus, Popper, Louis de Broglie, Einstein, Hume, Kant, Lenin, Marks, Bergson… Hugo, Tolstoy…

Merhum Aliya’nın hukuk doktoru olduğunu da belirtmeliyim.

Kurduğu Demokratik Hareket Partisi ile Boşnakları ve birlikte yaşamayı kabul edenleri toparladı, örgütledi… Sırp faşizmine kaşı Bosna Hersek Ordusu’nun kumandanı ve ilk devlet başkanı oldu. Süresi dolunca tekrar aday olmadı, kütüphanesine çekildi.

Adalet, Hürriyet, Hukuk

Aliya’nın şu satırları onun felsefi şüpheleri nasıl aştığını gösteriyor:

“Bugünkü fizik ve kimya bilgilerimizle hayatı tamamen izah etmek her halde mümkün değildir… Hayat fenomen değil, mucizedir…”

Kuran-ı Kerimi doğru anlamak için ‘metin okuması’ şeklinden ziyade, ayetlerin hayatla ilişkisini (esbab-ı nüzul) ve bütünsel mesajını kavramak gerektiğini söyler.

Aliya İzzetbegoviç’ten alıntılar:

“Dinde zorlama yoktur. Aynı kanun ahlakta da geçerlidir. Zorla alıştırma, doğru davranmayı empoze ettiğinde bile aslında gayri ahlaki ve gayri insanidir…

Hürriyet mefhumu ahlak fikrinden ayrılmaz… Hürriyetin reddiyle ahlak da reddedilmektedir.

Ahlakilik özgürlükten ayrılamaz, ancak hür fiil ahlaki fiildir…

Diktatörlük günahı yasaklasa bile ahlaksızdır, demokrasi ona izin verse bile ahlaklıdır…”

Ve hukuk:

“Adalet ve hakkaniyete olan ihtiyacı ispatlamak kalbi olanlar için abes, kalbi olmayanlar için faydasızdır…

Düşünce ve inanç hürriyeti her şeyden evvel başka türlü düşünmek ve inanmak hakkıdır… Her sosyal düzenin hukukiliğinin mihenk taşı muarızlarına ve azınlıklara karşı takındığı tutumdur. Güçlünün iktidarı bir gerçektir, hak değildir. İktidarın herhangi bir sınırlamasının başladığı zamanda ve yerde hukuk başlar...”

Ve eleştirel analitik zihniyet:

“Ben olsam, Müslüman Doğu’daki tüm mekteplere ‘eleştirel düşünme’ dersleri koyardım. Batı’nın aksine Doğu bu acımasız mektepten geçmemiştir ve birçok zaafının kaynağı budur.”

Tavsiyem, gitmediyseniz mutlaka Saraybosna’ya, Aliya İzzetbegoviç’i ziyarete gidin.

KAYNAK: Taha Akyol / Aliya İzzetbegoviç, bilge bir lider (28.07.2019).