Osmanlı
sadrazamı (D.? – Ö. 10 Temmuz 1453, İstanbul). 1439-1453 tarihleri arasında
sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. Osmanlı Devleti Kuruluş Dönemi
başvezirlerinden olan Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa'nın torunu ve Çandarlı
İbrahim Paşa'nın oğludur. Bir vakfiye'de 1436'da kazasker olduğu kaydı
bulunmaktadır. Sadrazam olan babası Çandarlı İbrahim Paşa vefat ettikten sonra
ilmiye sınıfından ayrıldığı belirtilmektedir. İstanbul'un fethinden hemen sonra
Fatih Sultan Mehmed tarafından idam ettirildiği 10 Temmuz 1453 tarihine kadar
15 yıl süresince Vezir-i azamlık yaptı.
II.
Murat saltanat döneminde 1439'da başvezir olan Osmancıklı (Amasyalı) Koca
Mehmed Nizamüddin Paşa vefat ettikten sonra başvezirlik görevine geçti. 1439
ile 1451'e kadar dönemde iki defa devlet işlerinden uzaklaşarak Manisa'ya
çekilen II. Murad'ın yerine gelen genç oğlu II. Mehmed'in birinci sultanlık
döneminde fiilen Osmanlı Devleti'ni yönetti.
Bu
dönemde özelikle Anadolu beyliklerine karşı yapılan sert müdahalelerin önüne
geçerek büyük bir iç kargașalığı önledi. Edirne-Segedin Antlaşması'nın
koşullarından hoşnut kalmayan Papalık, Kardinal Giuliano Cesarini vasıtasıyla
Macar komutanı János Hunyadi'yı "Papa’nın onayı olmadığından dolayı
geçersizdir." iddiasıyla antlaşmayı ihlale yöneltmesi ile Balkan
ülkelerinin büyük bir Haçlı ordusu oluşturarak Macar/Lehistan Kralı I. (III.)
Ladislav komutasında önce güneye Balkanlardan sarkarak sonra doğuya Varna 'ya
yönelmeleri ile büyük tehdit altına kalan Osmanlı Devleti ordusunun başına
tekrar tahttan feragat etmiş olan II. Murat'ın gelmesini sağladı. Bunun
sonucunda Osmanlı Devleti Varna Muharebesi'nde büyük bir galibiyet kazandı.
Bunu
takiben Osmanlıların Mora'ya büyük bir sefer yaparak Mora'nın büyük kısmının
Osmanlı devleti eline geçmesinde ve Eflak Prensi Drakula III. Vlad Tepeș'in
Macar müttefiklerinden ayrılmasına ve II. Kosova Muharebesi'nde II. Murat
komutasındaki Osmanlı ordusunun Janos Hunyadı komutasındaki yeni bir
Macar-Eflak ordusunu imha etmesinde büyük katkısı oldu. II. Murat'ın 3 Şubat
1451'da Edirne'de vefatından sonra oğlu II. Mehmed'in Manisa'dan gelmesine
kadar geçen 16 gün büyük bir dirayetle bu tahta geçişinin problemsiz olmasını
sağladı.
II.
Mehmed'in ikinci tahta geçmesinden sonra da başvezirlik hizmetinde devam etti.
Fakat II. Mehmed'in lalası olan Zağanos Mehmed Paşa ile arasında bir politik
tartışma başladı. Bazı kaynaklara göre Çandarlı, II. Mehmed'i sabırsız ve
deneyimsiz buluyordu.
İstanbul
kuşatması sırasında Avrupa'da yeni bir haçlı ittifakı ortaya çıkacağından
kuşkulandığını ve bu nedenle kuşatmanın zayıflatılmasını ve hatta
kaldırılmasını II. Mehmed'e tavsiye etti. Bu tavsiyeleri orduda ve devlet
kapılarında Çandarlı Halil Paşa'nın Bizans'tan rüşvet aldığı söylentilerinin
dolaşmasına neden oldu. 1 Haziran 1453'de II. Mehmed bu dedikoduları çok
ciddiye aldığını açıklayarak başvezir Çandarlı Halil'i görevinden azletti.
Çandarlı Halil Paşa ve çocukları tutuklandı. Çocukları daha sonra serbest
bırakıldı ama Çandarlı Halil Paşa Yedikule’de Altın Kapı’da kırk gün hapis
edildi. 10 Temmuz’da gözlerine mil çekildi ve daha sonra 10 Temmuz 1453
tarihinde idam edildi. Boyun eğeceği yerde Sultan’a dik baktığı iddia edilir.
Daha sonra oğlu İbrahim Paşa tarafından İznik’e götürülüp türbesine gömüldü.
KAYNAK:
Çandarlı Halil Paşa kimdir? Çandarlı Halil Paşa nasıl öldü? (hürriyet.com.tr,
20.03.2018).