Eğitimci, bürokrat, mutasarrıf, siyaset ve devlet adamı,
milletvekili, Bakan, TBMM eski Başkanlarından (D. 29 Kasım 1881, Yanya /
Osmanlı Devleti – Ö. 1 Ekim 1957). Meclis kayıtlarında Mustafa Abdülhalik Bey
olarak da geçer. Babası Rendazâde Arslan Efendi, annesi Nafıa Hanım’dır. İttihadçıların
önde gelenlerinden Talat Paşa’nın kayınbiraderidir.
Yanya İdâdîsi Rüştiyesi ve İstanbul İdâdisinde orta öğrenimini
tamamladı ve 25.07.1903 tarihinde de Mülkiye Mektebinin Yüksek Bölümünden mezun
oldu.
Ziraat Bankası Muhasebe Kalemi mukayyit refiki unvanı ile
devlet hizmetine başladı. 27.10.1903 tarihinde Rodos İdâdîsi matematik,
geometri, tarım, sağlık ve Fransızca öğretmenliğine atandı. 11.09.1904’te
Cezayir Bahr-i Sefîd Vilayeti maiyet memurluğunda görevlendirildi. Stajını ise
Yanya Vilayeti maiyet memurluğunda 13.07.1905 tarihinde tamamladı.
11.03.1906’da Tepedelen, 14.11.1907’de Maçova, 14.11.1908’de Pogon,
18.01.1909’da Delvine Kaymakamlıklarında bulundu. Delvine’de iken iki kez Berat
Mutasarrıflığına, 04.02.1911’de Kavala Kaymakamı iken Çamlık ve Ergeri Mutasarrıflığına
vekâlet etti. Bir süre açığa alındıktan sonra 08.05.1913 tarihinde Siirt Mutasarrıflığına,
20.12.1914 tarihinde Bitlis Valiliğine atandı.
06.09.1915’te atandığı Kastamonu Valiliğine başlamadan Halep
Valiliğine tayin edildi. 29.04.1917’de Dâhiliye Vekâleti Müsteşarlı gına,
06.05.1918’de yeniden Halep Valiliğine atandı. Halep’in İşgali üzerine
12.11.1918’de Hüdavendigâr Valiliğine getirildi ve göreve gitmeden Damat Ferit
Hükümetince azledildi. İstanbul’a gelince tutuklanarak Bekir Ağa Bölüğüne
kapatıldı. Burada altı ay kaldıktan sonra Malta’ya sürüldü. Malta dönüsünde
sırasıyla, 04.01.1922’de İktisat Vekâleti Müsteşarlığına, 20.01.1922’de
Dâhiliye Vekâleti Müsteşarlığına, 29.04.1922’de Konya, 19.09.1922’de İzmir Valiliğine
atandı.
İzmir Valisi iken, TBMM’nin II. Döneminde, 30.07.1923’te CHP’den
342 oy alarak Çankırı’dan milletvekili seçildi ve 11.08.1923’te Meclis’e katıldı.
III., IV. ve V. Dönemde de Çankırı ilinden milletvekili oldu. Milletvekilliği
VI., VII. ve VIII. Dönem sonuna (22.05.1950) kadar devam etti.
II. Dönemde Dâhiliye ve Muvâzene-i Maliye Encümeni Üyeliğinde
bulundu. 02.01.1924 – 21.05.1924 tarihleri arasında 1. Hükümette, 06.03.1924 –
21.05.1924 tarihleri arasında 2. Hükümette, 22.11.1924 – 03.03.1925 tarihleri arasında
3. Hükümette Maliye Vekili oldu. 21.03.1926 - Temmuz 1926 tarihleri arasında
Ziraat Bankası Genel Müdürlüğünde bulundu.
Bu görevinin ardından 13.07.1926 – 01.11.1927 tarihleri
arasında 4. Hükümette, 25.12.1930 – 04.05.1931 tarihleri arasında 6. Hükümette
ve 04.05.1931 – 03.02.1934 tarihleri arasında 7. Hükümette Maliye Vekili olarak
görev yaptı. 01.11.1927 -27.09.1930 tarihleri arasında 5. Hükümette Müdâfaa-i
Milliye Vekili ve Bahriye Vekili; 6. Hükümette ise 27.09.1930 – 25.12.1930
tarihlerini arasında Müdâfaa-i Milliye Vekili oldu.
V. Dönemde, 01.03.1935
tarihinde TBMM Başkanı seçildi ve görevi 2 yasama dönemi üst üste devam ederek
22.05.1950’de son buldu. Fransızca, İngilizce, Rumca ve Bulgarca bilen, evli ve
2 çocuk babası olan Mustafa Abdülhalik Renda, 1 Ekim 1957 tarihinde öldü.
Hakkında, mason olduğu yolunda iddialar vardır.
KAYNAKÇA: TBMM Albümü 1920-2010 (1. cilt, 2010), Mehmet
Polatel / Soykırım’ın valisi,
Cumhuriyet’in bakanı: Abdülhalik Renda (agos.com.tr, 20.03.2015).
