Şair ve
çevirmen. 1933, Darıca / Gebze / Kocaeli doğumlu. Robert Kolej (1953),
Cambridge Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü (1956) mezunu. “İrlanda
Tiyatrosu’nda Gerçekçilik” adlı tez çalışmasıyla doktora yaptı. Asistan
olarak girdiği (1960) İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngiliz Dili ve
Edebiyatı Bölümünde doçentliğe (1963) ve profesörlüğe yükseldi. Devlet Güzel
Sanatlar Akademisi (Mimar Sinan Üniversitesi) Tiyatro Bölümüne geçti. Boğaziçi
Üniversitesi Amerikan Edebiyatı Bölümünde öğretim üyesi olarak çalıştı.
Sonradan geçtiği Yeditepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesinin dekanı oldu.
Edebiyata şiir
yazarak başlayan Çapan, daha sonra ağırlık verdiği şiir çevirileriyle tanındı. Şiir, hikâye,
eleştiri ve çevirileri 1951’den itibaren Varlık, Yeditepe, Seçilmiş
Hikâyeler, Yücel (1952-56), Pazar Postası (1959), Dönem, Şiir
Sanatı, Milliyet Sanat, Cumhuriyet Kitap gibi dergilerde yayımlandı. Seferis,
Y. Ritsos, Kavafis, O. Elitis vb.’den çeviriler yaptı. Çeviri antolojiler
hazırladı. Dön Güvercin Dön adlı ilk şiir kitabıyla 1986 Behçet
Necatigil Şiir Ödülünü kazandı.
“İyi şiirin
mutlaka narsisistik bir çembere hapsolmak zorunda olmadığını kanıtlıyor Cevat
Çapan. Teknik yeterlilik, başkalığın
kutlanmasına adanmıştır burada (son kıtada, yitirme ve kavuşma ritminin,
kumsalı peş peşe yalayan dalgalar gibi cisimleşmesini sağlayan kadansa kulak
verelim). Yalnız “Kutlamalar, Buluşmalar” adını taşıyan ilk bölümüyle değil,
bütünüyle bir kutlamalar kitabı bu. Başka anların, başka şairlerin, başka
şiirlerin de kutlanması. Çapan’ın sevdiği şairlerin, Yeats’in, Nâzım Hikmet’in,
Gülten Akın’ın, Lawrence Durrell’in, Anday’ın, Seferis ve Ritsos’un, ama en çok
da Oktay Rifat’ın sesleri ve imgeleri, o yaşlı karı kocaya eski bir yolculuğu
bir kez daha yaşatan şarkı kıvılcımı gibi, bir sönüp bir parlıyor bu şiirlerde.
Buna ‘metinlerarasılık’ da denildiği oluyor – ancak büyük bir ustalığın
kaldırabileceği bir tevazu, demeyi yeğlerdim ben.” (Orhan Koçak)
“Cevat Çapan’la tanışmadan, Cevat Çapan’ı
tanımadan önce, şiirlerini tanıdığımda çok hüzünlü bir şair izlenimini
bırakmıştı bende; gerçi şiirlerinin genelinde hüzün hâkim ama... Tanıdıktan
sonra, en hüzünlü anında bile konuşurken o güleç yüzü, göz bebeklerindeki o
uyanıklık, eşine dostuna esprileriyle takılması, doğrusu şaşırtmıştı beni.
Bulunduğum toplantılarındaki konuşmalarında hep bu zeki esprileriyle
karşılaştım. Daha sonra dönüp tekrar tekrar şiirlerini okudum. Evet: O yaramaz
çocuk hüzün, gene orada duruyor. Fethi Naci’nin dediği gibi: ‘Cevat’ın şiirinde
bağdaş kurup oturmuş; abartısız, yakınmasız hep alçak sesle söylenen, belli
belirsiz bir gülümsemeye sinmiş o hüzün...’ bir şaire yakışır haliyle. Yaşadığı
ülkeye, bulunduğu coğrafyaya yakışır haliyle ve ülkesinin, coğrafyasının
suretini yansıtarak beyaz sayfalara.” (Metin Fındıkçı)
ESERLERİ:
İNCELEME-ARAŞTIRMA: İrlanda Tiyatrosu’nda Gerçekçilik (doktora
tezi, 1966), Değişen Tiyatro (1972), John Whiting (1972).
ANTOLOJİ: Çinden Peru’ya (değişik şairlerden, 1966), Çağdaş
Yunan Şiiri Antolojisi (1982), Çağdaş İngiliz Şiir Antolojisi (1985),
Çağdaş Amerikan Şiiri Antolojisi (1988), Dünya Yazınından Seçilmiş Aşk Şiirleri
(1993), L’Hiver est
Fini (şiirlerinin Fransızca
çevirisi, 1995) Çin’den
Peru’ya Dünya Şiirinden Çeviriler (1998), Kaptanın Şiir Defteri
(Erdal Alova ile, yerli ve yabancı şairlerden seçki, 2000), Yüreklerdeki
Ok-Dünyanın En Güzel Aşk Şiirleri (2001).
ŞİİR: Dön Güvercin Dön (1985), Doğal Tarih (1989), Sevda Yaratan (1994), Şiir Atlası (6 cilt, 1994-2000), Seçme Şiirler (1998), Ne Güzel Yolculuktu Aklımdan Çıkmaz (2001), Yürekteki Ok (2003), Deniz Ürperiyor Uzakta (2004).
ÇEVİRİ: Destansı Öykü (Yorgo Stilianos Seferiadis’den, 1965), Hiroşima Sevgilim (Marguerite Duras’dan, 1966), Şiirler (Sappho’dan, 1966), Sanatın Gerekliliği (E. Fischer’den, 1966), Marksizm ve Şiir (G. Thomson’dan, 1966), Çağdaş Gerçekçiliğin Anlamı (G. Lukacs’tan, 1969), Üç Kırmızı Güvercin (Seferis’ten, 1971), Savaş ve Barış (Piscator uyarlaması, 1972), Umarsız Penelope (Ritsos’tan, 1974), Yaşama Uğraşı (C. Pavese’den, 1974), Kökler (oyun, Arnold Weiskler’den 1978), Yedinci Adam (J. Berger’den, 1979), Kırmızı Güller (oyun, O’Casey’den, 1979), Kırk Şiir (Kavafis’ten, 1982), Çılgın Nar Ağacı (Elitis’ten, 1983), Alışkanlıklar da Değişir (Ritsos’tan, 1984), Sarısabır Çiçeklerinden Bir Ders (oyun, Athol Fugard’den, 1990), Şiirler (Ungaretti’den, 1991), Her Şey Ayartabilir Beni (W.B. Yeats’ten, 1991), Sessiz Geceler (R. Carver’dan, 1992), Haikular (Başo-Buson-lssa’dan, 1992), Soyağacı (E. Vakalo’dan, 1992), Ateş Karalamaları (T. Tranströmer’den, 1992), Vedalaşmanın İlmini Yaptım Ben (Osip Mandelştam’dan, Seyhan Erözçelik’le, 1992), Şiir Sanatı (George Thomson’dan, 1984 – daha önce Maksizm ve Şiir adıyla), Yürüyüş Türküsü (J. Whiting’den, 1994), Şeytanlar - Hayır Neden (J. Whiting’den, 1994), Çorak Ülke (T.S. Eliot’tan, 1995), Denize Övgü (F. Pessoa’dan, 1995), Soğuk Bir Bahar (E. Bishop’tan, 1997), Düğüne (1997) - Fotokopiler (1999) (J. Berger’den), Ritsos-Bütün Şiirlerinden Seçmeler (Yannis Ritsos’tan, 1999).
HAKKINDA: Metin Fındıkçı
/ Cevat Çapan’