Cevat Çapan

Çevirmen, Şair

Doğum
Eğitim
Cambridge Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü

Şair ve çevirmen. 1933, Darıca / Gebze / Kocaeli doğumlu. Robert Kolej (1953), Cambridge Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü (1956) mezunu. “İrlanda Tiyatrosu’nda Gerçekçilik” adlı tez çalışmasıyla doktora yaptı. Asistan olarak girdiği (1960) İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümünde doçentliğe (1963) ve profesörlüğe yükseldi. Devlet Güzel Sanatlar Akademisi (Mimar Sinan Üniversitesi) Tiyatro Bölümüne geçti. Boğaziçi Üniversitesi Amerikan Edebiyatı Bölümünde öğretim üyesi olarak çalıştı. Sonradan geçtiği Yeditepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesinin dekanı oldu.

Edebiyata şiir yazarak başlayan Çapan, daha sonra ağırlık verdiği şiir çevirileriyle tanındı. Şiir, hikâye, eleştiri ve çevirileri 1951’den itibaren Varlık, Yeditepe, Seçilmiş Hikâyeler, Yücel (1952-56), Pazar Postası (1959), Dönem, Şiir Sanatı, Milliyet Sanat, Cumhuriyet Kitap gibi dergilerde yayımlandı. Seferis, Y. Ritsos, Kavafis, O. Elitis vb.’den çeviriler yaptı. Çeviri antolojiler hazırladı. Dön Güvercin Dön adlı ilk şiir kitabıyla 1986 Behçet Necatigil Şiir Ödülünü kazandı.

“İyi şiirin mutlaka narsisistik bir çembere hapsolmak zorunda olmadığını kanıtlıyor Cevat Çapan. Teknik yeterlilik, başkalığın kutlanmasına adanmıştır burada (son kıtada, yitirme ve kavuşma ritminin, kumsalı peş peşe yalayan dalgalar gibi cisimleşmesini sağlayan kadansa kulak verelim). Yalnız “Kutlamalar, Buluşmalar” adını taşıyan ilk bölümüyle değil, bütünüyle bir kutlamalar kitabı bu. Başka anların, başka şairlerin, başka şiirlerin de kutlanması. Çapan’ın sevdiği şairlerin, Yeats’in, Nâzım Hikmet’in, Gülten Akın’ın, Lawrence Durrell’in, Anday’ın, Seferis ve Ritsos’un, ama en çok da Oktay Rifat’ın sesleri ve imgeleri, o yaşlı karı kocaya eski bir yolculuğu bir kez daha yaşatan şarkı kıvılcımı gibi, bir sönüp bir parlıyor bu şiirlerde. Buna ‘metinlerarasılık’ da denildiği oluyor – ancak büyük bir ustalığın kaldırabileceği bir tevazu, demeyi yeğlerdim ben.” (Orhan Koçak)

“Cevat Çapan’la tanışmadan, Cevat Çapan’ı tanımadan önce, şiirlerini tanıdığımda çok hüzünlü bir şair izlenimini bırakmıştı bende; gerçi şiirlerinin genelinde hüzün hâkim ama... Tanıdıktan sonra, en hüzünlü anında bile konuşurken o güleç yüzü, göz bebeklerindeki o uyanıklık, eşine dostuna esprileriyle takılması, doğrusu şaşırtmıştı beni. Bulunduğum toplantılarındaki konuşmalarında hep bu zeki esprileriyle karşılaştım. Daha sonra dönüp tekrar tekrar şiirlerini okudum. Evet: O yaramaz çocuk hüzün, gene orada duruyor. Fethi Naci’nin dediği gibi: ‘Cevat’ın şiirinde bağdaş kurup oturmuş; abartısız, yakınmasız hep alçak sesle söylenen, belli belirsiz bir gülümsemeye sinmiş o hüzün...’ bir şaire yakışır haliyle. Yaşadığı ülkeye, bulunduğu coğrafyaya yakışır haliyle ve ülkesinin, coğrafyasının suretini yansıtarak beyaz sayfalara.” (Metin Fındıkçı)

ESERLERİ:

İNCELEME-ARAŞTIRMA: İrlanda Tiyatrosu’nda Gerçekçilik (doktora tezi, 1966), Değişen Tiyatro (1972), John Whiting (1972).

ANTOLOJİ: Çinden Peru’ya (değişik şairlerden, 1966), Çağdaş Yunan Şiiri Antolojisi (1982), Çağdaş İngiliz Şiir Antolojisi (1985), Çağdaş Amerikan Şiiri Antolojisi (1988), Dünya Yazınından Seçilmiş Aşk Şiirleri (1993), L’Hiver est Fini (şiirlerinin Fransızca çevirisi, 1995) Çin’den Peru’ya Dünya Şiirinden Çeviriler (1998), Kaptanın Şiir Defteri (Erdal Alova ile, yerli ve yabancı şairlerden seçki, 2000), Yüreklerdeki Ok-Dünyanın En Güzel Aşk Şiirleri (2001).

ŞİİR: Dön Güvercin Dön (1985), Doğal Tarih (1989), Sevda Yaratan (1994), Şiir Atlası (6 cilt, 1994-2000), Seçme Şiirler (1998), Ne Güzel Yolculuktu Aklımdan Çıkmaz (2001), Yürekteki Ok (2003), Deniz Ürperiyor Uzakta (2004).

ÇEVİRİ: Destansı Öykü (Yorgo Stilianos Seferiadis’den, 1965), Hiroşima Sevgilim (Marguerite Duras’dan, 1966), Şiirler (Sappho’dan, 1966), Sanatın Gerekliliği (E. Fischer’den, 1966), Marksizm ve Şiir (G. Thomson’dan, 1966), Çağdaş Gerçekçiliğin Anlamı (G. Lukacs’tan, 1969), Üç Kırmızı Gü­vercin (Seferis’ten, 1971), Savaş ve Barış (Piscator uyarlaması, 1972), Umarsız Penelope (Ritsos’tan, 1974), Yaşama Uğraşı (C. Pavese’den, 1974), Kökler (oyun, Arnold Weiskler’den 1978), Yedin­ci Adam (J. Berger’den, 1979), Kırmızı Güller (oyun, O’Casey’den, 1979), Kırk Şiir (Kavafis’ten, 1982), Çılgın Nar Ağacı (Elitis’ten, 1983), Alışkanlıklar da Değişir (Ritsos’tan, 1984), Sarısabır Çiçeklerinden Bir Ders (oyun, Athol Fugard’den, 1990), Şiir­ler (Ungaretti’den, 1991), Her Şey Ayartabilir Beni (W.B. Yeats’ten, 1991), Sessiz Geceler (R. Carver’dan, 1992), Haikular (Başo-Buson-lssa’dan, 1992), So­yağacı (E. Vakalo’dan, 1992), Ateş Karalamaları (T. Tranströmer’den, 1992), Vedalaşmanın İlmini Yaptım Ben (Osip Mandelştam’dan, Seyhan Erözçelik’le, 1992), Şiir Sanatı (George Thomson’dan, 1984 – daha önce Maksizm ve Şiir adıyla), Yürü­yüş Türküsü (J. Whiting’den, 1994), Şeytanlar - Hayır Neden (J. Whiting’den, 1994), Ço­rak Ülke (T.S. Eliot’tan, 1995), Denize Övgü (F. Pessoa’dan, 1995), Soğuk Bir Bahar (E. Bishop’tan, 1997), Düğüne (1997) - Fotokopiler (1999) (J. Ber­ger’den), Ritsos-Bütün Şiirlerinden Seçmeler (Yannis Ritsos’tan, 1999).

HAKKINDA: Metin Fındıkçı / Cevat Çapan’la Buluşmak (22.10.1998), Fethi Naci / Dönüp Baktığımda (1999), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), TBE Ansiklopedisi (2001), Metin Fındıkçı / Derken Düşlerdeki Yolculuklar Başlardı (Cumhuriyet Kitap, 7.2.2002), Ne Güzel Yolculuktu Aklımdan Çıkmaz/ Cevat Çapan (Cumhuriyet Kitap, 11.4.2002), Orhan Koçak / Cevat Çapan’ın Şiirleri (Virgül, sayı: 52, Haziran 2002).

FOTO GALERİ

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör