İsmail Cem İpekçi

Gazeteci-yazar, fotoğraf sanatçısı, siyaset ve devlet adamı, Dışişleri eski Bakanlarından (D. 15 Şubat 1940, İstanbul - Ö. 24 Ocak 2007, İstanbul). Tam adı İsmail Cem İpekçi olup ünlü sinemacı İhsan İpekçi’nin oğlu, ünlü gazeteci-yazar Abdi İpekçi’nin kuzenidir. İstanbul’da Robert Kolej’i (1959) ve Lozan Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni (1962) bitirdi. Ertesi yıl “Milliyet”te gazeteciliğe başladı. 1964’ten 1969’a kadar “Cumhuriyet” gazetesinde çeşitli konularda inceleme yazıları yayımladı ve bu gazetenin yazı işleri müdürlüğünü yaptı. 1971-74 yıllarında Türkiye Gazeteciler Sendikası İstanbul Şubesi Başkanlığı’nı yaptı. Ercan Arıklı ile haftalık “ABC” gazetesini çıkardı.

İsmail Cem, 1974-75 yıllarında, CHP-MSP koalisyon hükümeti döneminde TRT Genel Müdürlüğü yaptı. I. Milliyetçi Cephe hükümetince genel müdürlükten alınması ve Danıştay’ın yürütmeyi durdurma kararına karşın görevine iade edilmemesi iktidarla muhalefet arasında uzun süren tartışmalara yol açtı. 1975’te Ercan Arıklı ve Kadri Kayabal ile birlikte “Politika” gazetesini kurdu ve bu gazetenin başyazarlığı ile yayın yönetmenliğini yürüttü. Paris Siyasal Bilgiler Enstitüsü’nde siyaset sosyolojisi alanında yüksek lisans yaptı (1991).

Cem, 1985’te Halkçı Parti (HP) ile Sosyal Demokrasi Partisi’nin (SODEP) birleşmesiyle oluşturulan Sosyaldemokrat Halkçı Parti’nin (SHP) Merkez Karar ve Yönetim Kurulu’nda görev aldı. Partinin Haziran 1987’de yapılan 3. Olağanüstü Kongresi’nde de parti meclisine ve Merkez Yürütme Kurulu üyeliğine seçildi. 1987 Genel Seçimleri’nde SHP listesinden İstanbul Milletvekili seçilerek TBMM’ye girdi. Parti içinde “Yeni Sol” olarak adlandırılan grupta yer aldı. 1991 Genel Seçimleri yine SHP listesinden İstanbul Milletvekili seçildi. 1992’de SHP’den ayrılarak Cumhuriyet Halk Partisi’nin yeniden oluşumunda görev aldı. 1993 Cumhurbaşkanlığı seçimine CHP adayı olarak katıldı.

İsmail Cem, 7 Temmuz 1995’te 50. Hükümet’te Ercan Karakaş’tan boşalan Kültür Bakanlığı görevine getirildi. 1995 Genel Seçimleri’nden önce Demokratik Sol Parti’ye (DSP) geçerek, Kayseri’den milletvekili seçildi. DSP’nin TBMM Grup Yönetim Kurulu üyesi oldu (1996); 30 Haziran 1997 tarihinde kurulan 55. Hükümet’te de Dışişleri Bakanlığı görevine atandı. Bakanlığı döneminde özellikle Avrupa Birliği (AB)-Türkiye ilişkilerine yoğunlaşan Cem, Türkiye’nin Aralık 1999’da Avrupa Birliği adayı olmasında ve Yunanistan ile ilişkilerin düzeltilmesinde etkili rol oynadı.

11 Temmuz 2002’de, hükümetin ve Demokratik Sol Parti’nin artık işlevini yitirdiği gerekçesiyle Dışişleri Bakanlığı görevinden ve DSP’den istifa etti. Kısa süre sonra arkadaşlarıyla Yeni Türkiye Partisi’nin (YTP) kuruluşuna katıldı ve bu partinin genel başkanlığına getirildi. YTP’nin beklenen ilgiyi görememesi üzerine de, 2004 yılında YTP’nin CHP’ye katılma kararı alındı. Cem, CHP’nin 24 Ocak 2005’te yapılan olağanüstü kurultayının ardından Parti Meclisi üyesi, Bilim ve Kültür Platformu Başkanı ve Genel Başkan Başdanışmanı olarak görev yaptı.

İsmail Cem, 18. ve 19. dönem İstanbul, 20. ve 21. dönem Kayseri milletvekilliği yaptı. Türkiye Cumhuriyet’i tarihinin en uzun süre görev yapan dördüncü dışişleri bakanıdır. Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi ve Batı Avrupa Birliği (BAB) Asamblesi üyelikleri (1987-96) yaptı. 1989-91 ve 1993-95 tarihlerinde olmak üzere iki kez Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) Sosyalist Gurubu Başkanvekilliğine seçildi. AKPM ve BAB Asamblesi Türk Parlamenter Gurubu Başkanlığına seçildi (1996). Avrupa Medya Enstitüsü Danışma Kurulu üyeliği yaptı.

İsmail Cem, Türk-Yunan dostluğuna yaptıkları katkıdan ötürü, Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgo Papandreu ile birlikte 2000 yılında, merkezi New York’ta bulunan Doğu-Batı Enstitüsü’nce “Yılın Devlet Adamı Ödülü”ne layık görüldü. “Ekovitrin” dergisince verilen Yılın Starları ödülleri kapsamında, 2002 yılında “Yılın Bakanı” seçildi. Türkiye’ye yaptığı başarılı hizmetlerden ötürü Türk Kalp Vakfı tarafından “Sakıp Sabancı İyi Kalp Ödülü”ne değer görüldü. Merkezi İsviçre’de olan Dünya Ekonomi Forumu’nca hazırlanan ‘Rüya Hükümeti’nde İsmail Cem de “En başarılı 4 dış politikacıdan biri” sıfatıyla yer aldı. Türkiye ve Yunanistan arasındaki barışa katkılarından dolayı İzmir Gazeteciler Cemiyeti’nce 1999 Şehit Gazeteci Hasan Tahsin Gazetecilik Altın Heykel Yarışması, Prof. Dr. Ahmet Taner Kışlalı Büyük Jüri Özel Ödülü’ne layık görüldü.

İsmail Cem, akciğer kanseri tedavisi için yatırıldığı İstanbul Cerrahi Hastanesi’nde 24 Ocak 2007’de yaşamını yitirdi. Cenazesine aynı dönem çalıştığı meslektaşı Yunanistan eski Dışişleri Bakanı Yorgo Papandreu da katılmıştı. Yorgo Papandreu, 9 Ekim 2009 tarihli Türkiye ziyareti kapsamında, Türkiye-Yunanistan arasında dostluğu başlattığı için İsmail Cem’in mezarını ziyaret ederek, mezarının üstüne zeytin dalı bıraktı. 2010 yılında Antalya Büyükşehir Belediyesi ve Antalya Kültür Sanat Vakfı (AKSAV) tarafından “İsmail Cem Televizyon Ödülleri” düzenlenmeye başlandı.

İsmail Cem, 24 Ocak 2007 tarihinde İstanbul’da hayatını kaybetti, Zincilkuyu Mezarlığında toprağa verildi. Elçin Cem ile evli olan İsmail Cem, İpek ve Kerim adlarında iki çocuk babasıydı.

İsmail Cem, bütün yaşamı ve görevleri süresinde Türkiye’nin sorunları, dış politika sorunları, siyasal sistemler ve özellikle de sosyal demokrasi üzerine düşünmüş, çözümler üretmiş, önermiş ve düşündüklerini, anıları dahil, yazarak kamuoyu ile paylaşmıştı. Ayrıca fotoğraf sergileri açtı ve kimi fotoğraflarını kitap olarak da yayımladı.

ESERLERİ:

ARAŞTIRMA:

Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi (1970),

Türkiye Üzerine Yazılar (1970),

Tarih Açısından 12 Mart (2 cilt, 1973, 1979),

TRT’de 500 Gün (1976),

Sosyal Demokrasi Nedir Ne Değildir (1985, yeni bas. Sosyal Demokrasi ya da Demokratik Sosyalizm Nedir Ne Değildir adıyla, 1998),

Siyaset Yazıları,

Geçiş Dönemi Türkiyesi,

Sosyal Demokrasi ya da Demokratik Sosyalizm Nedir Ne Değildir?,

Türkiye’de Sosyal Demokrasi / Engeller ve Çözümler,

Yeni Sol, Sol’daki Arayış (2000),

Turkey in the New Century (2001, İngilizce yazılıp Almancaya çevrildi),

21. Yüzyılda Türkiye,

Türkiye Avrupa Avrasya 1. Cilt: Strateji Yunanistan Kıbrıs (2004),

Avrupa’nın Birliği ve Türkiye (2005).

DENEME:

Gelecek İçin Denemeler (1994).

FOTOGRAF:

Mevsimler-Seasons (1998).

KAYNAK: Cem, İsmail  (Milliyet Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, c. 5, 1986), Vitrindekiler (Cumhuriyet Kitap, 15.10.1998), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007) – Ünlü Fikir ve Kültür Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 3, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Fomous People (2013), Türkiye Kültür ve Sanat 2008 Yıllığı (2008), Can Dündar / Ben Böyle Veda Etmeliyim & İsmail Cem Kitabı (2010), Ozan Örmeci / Bir Türk Sosyal Demokratı: İsmail Cem (2011) - Portrait of a Turkish Social Democrat: İsmail Cem (2011).