Ermeni patrik, din
bilgini, bürokrat, yazar (D. 15 Şubat 1841, İstanbul - Ö. 6 Kasım 1918, İstanbul). II. Abdülhamit dönemi İstanbul Ermeni
Patriklerinden. Önce Katolik mezhebine mensup iken daha sonra Andonyan
Tarikatına geçti ve dini rütbe aldı. 1860’da Apolener Üniversitesi’nde felsefe
doktoru oldu. 1863’de papaz oldu. 1865’de ilâhiyat doktoru, 1868’de ise kilise
hukuku doktoru oldu ve Roma Akademisi’ne üye seçildi.
1869’da İstanbul’da Ermeni Katolik Meclisine
katıldı. 1870’de yeniden Roma’ya yerleşip beş yıl kaldı. 1879’da Ermeni
Gregoryan mezhebine döndü ve başrahip dini rütbesi aldı. 1879’da Galata’daki
Ermeni Kilisesine vaiz olarak atandı. 1880’de Erzurum Ermenilerinin dini lideri
(Marhasa) seçildi. 1886’da piskopos rütbesine yükseldi. 1887’de Ecmiadzin’deki
(Ermenistan) Kevorkyan Semineri ilâhiyat müderrisliğine atandı. 1888’de
İstanbul’a döndü. 18.9.1889’da İzmit yakınlarında Armaş Seminerini oluşturdu.
6.11.1896’da patrik seçildi ve Temmuz 1908’e kadar bu görevde kaldı.
Sultan II. Abdülhamid’in 1909’da tahtan
uzaklaştırılmasından sonra, Abdülhamit ile iyi ilişkiler içinde olması
nedeniyle Ermeni komitelerinin yoğun eleştirisi ve hücumuna uğradı. 1914’de
Kudüs Ermeni Patrikânesi’ne heyet başkanı olarak gitti. 6.11.1917’de Şam’a yerleşti
ve bir süre kaldıktan sonra İstanbul’a döndü; 6.11.1918’de İstanbul’da öldü. Şişli Ermeni Mezarlığı’nda
gömülüdür.
BAŞLICA
ESERLERİ:
Le Vatican e les Armeniyan (Vatikan ve Ermeniler, Roma, 1873), Hamabadum
(İncil’in özeti, teksir baskı, İstanbul 1911; Fransızca L’eglis
Armenienne, Paris 1910, Ermenicesi İstanbul 1911), Askabadum (Milli Tarih, IX, İstanbul 1913; II. C, İstanbul 1914; III. C, Kudüs 1927), Khonk Yev Khosk (Düşünceler
ve Sözler, Şam’da hazırlanıp Kudüs’te 1929’da basıldı).
KAYNAK: Turgut Çeviker / İbret albümü 1908 (1991).