Maden yüksek mühendisi, bürokrat ve
devlet adamı, Kurucu Meclis üyesi, bakan (D. 1909, Üsküp – Ö. 1986, İstanbul). Tam adı Ahmet İhsan Soyak’tır. Üsküplü Ali Necip Efendi ve Fatma
Hanım’ın altı çocuğundan Şükriye Soyak, Hasan Rıza Soyak, Hamdiye Yönak,
Makbule Akyaşar, Atiye Savaşan en küçüğü
Ahmet İhsan Soyak, 1909 Üsküp doğumlu (Osmanlı dönemi-Makedonya’nın
başkenti Üsküp). Ağabeyi Hasan Rıza Soyak, Çankaya köşkü özel kalemi ve Atatürk’ün
genel sekreteri, “Atatürk’ten Hatıralar” kitabının yazarıdır.
İhsan Soyak, Yüksek Maden Mühendisliği
Mektebini (1929) bitirdi. Zonguldak Kömür İşletmeleri TAŞ başmühendisi
(1929-34) iken staj yapmak için üç yıllığına Fransa'ya gönderildi. Yurda
dönüşünde atandığı Kozlu Kömür İşletmesi TAŞ Genel Müdürlüğü (1934) görevinde
1940 yılına kadar kaldı. 1942-50 yılları
arasında da Ereğli Kömür İşletmesi Genel Müdürlüğü yaptı. 1950'den sonra
serbest müşavirlik ve yüksek maden mühendisi olarak çalıştı. 27 Mayıs 1960
İhtilâli sürecinde kurulan Kurucu Meclis
Bakanlar Kurulu Üyeliği (2 Mayıs 1961 - 25 Ekim 1961) ile İkinci Cemal Gürsel Hükümetinde
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (1961) yaptı. Evli ve bir çocuk babasıydı.
İhsan
Soyak, günümüzde de Zonguldak bölgesinde kendisinden saygı ve övgü ile bahsedilmeyi
sürdürmektedir. Bu saygı ve övgü ile anış, 1942 ile 1950 yılları arasında EKI
Umum Müdürü olarak gösterdiği performanstan kaynaklanıyor olmalıdır. Hakkındaki
bir yazıda İhsan Soyak’ın hizmetlerinden şöyle söz edilmektedir:
“Onu
tanıyan, onunla çalışan arkadaşlarının ve işçilerin tabiriyle, EKI’nin (Ereğli Kömürleri İşletmesi) mimarı,
Zonguldak’a heykelinin dikilmesi gereken adam… (…)
“EKI
Umum Müdürü İhsan Soyak…
Fransız
sermayeli kurulan Ereğli Şirketi’nin hisselerinin geri alınmasıyla havzada
millileştirme yolunda önemli bir adım atılmıştır. İş Bankası’na ait olan
Kömüriş şirketi, 27 Ağustos 1937’de Kozlu Kömür İşletmesi adını almış, İhsan
Soyak da şirketin müdürü olarak atanarak havzada değişim rüzgarları
başlamıştır. 1941’e kadar ocakların bir
kısmını İtalyanlar işletiyordu. Bu tarihten sonra havza millileşti hepsini
devlet aldı. Bedri Bekiroğlu, o dönemde
Müessese Müdürü idi. Kurumun başındayken maden direği sıkıntısı vardı. Bunu
yazılı ve sözlü olarak belirtmesine rağmen hükümet gerekli önlemi
almamıştı.1942 yılında kömür üretimi direksizlik yüzünden durdu. ve Bedri
Bekiroğlu suçlanarak görevden alındı. Yerine İhsan SOYAK atandı.
İhsan
Soyak genç ve dinamikti iktidar çevrelerinde etkin bir kişilikti. Onun
çalışmaları sayesinde direk sorunu aşıldı. Ama savaş sürüyordu. İşçi sayısı
yetersizdi. Ayrıca üretimin duraklaması demiryolu taşımacılığını da aksatmıştı.
Üretimin yükseltilmesi konusunda hükümet baskısı çok daha arttı. Yerel değimle
zar-zor günleri ile üretim arttırılmaya çalışıldı. (…)
“Maden
Mühendisleri Cemiyeti’nin kurucusu…
Türk
Yüksek Maden Mühendisleri Cemiyeti'nin 1930 tarihli nizamnamesinde, Cemiyetin
kurucuları Zonguldak Yüksek Maden Mühendisi Mektebi 1928 yılı mezunlarından
Yusuf Gürata, 1929 yılı mezunlarından İhsan Soyak ve İhsan Ayla ve 1930 yılı
mezunlarından Mustafa Sami Erk ve Zeki Yerdelen olarak belirtilmektedir.
Günümüzdeki Maden Mühendisleri Odası’nın kurucu mimarlarından biriside İhsan Soyak’tır.
Adına
sokak ismi bulunmakta…
Soyak
döneminin izleri bugün hala Zonguldak’ta konuşulmaktadır. Zonguldak şehrinin,
kömür havzasının ve EKİ kurumunun yapılanmasında ve büyümesinde çok etkili
olmuş bir bürokrattır. O yıllara şahitlik etmiş insanların tabiriyle
‘Zonguldak’ın Mimarı’ İhsan Soyak’tır. TTK (Türkiye Taşkömürü Kurumu) Genel
Müdürlüğü binası önündeki bağlantı yolu onun adını taşımakta olup, 1960
yılından sonra yaşadığı İstanbul’da (1986) vefat etmiştir. İşçilerin onun
hakkında temenni ettikleri heykeli dikilememiştir.” (Yüksel Yıldırım)
KAYNAK:
Türkiye Ansiklopedisi 4 (1974), Yüksel Yıldırım / EKİ’nin Mimarı “İhsan Soyak”
(m.pusulagazetesi.com.tr, 30 Eylül).
