İhsan Doğramacı

Tıp profesörü, yönetici, bürokrat, YÖK başkanlarından (D. 3 Nisan 1915, Erbil / Irak – Ö. 25 Şubat 2010, Ankara). Üniversite camiasında “Son Osmanlı” ve “Hocabey” lakapları ile de tanımlandı. Erbil’in Kale Mahallesi'nde ikamet eden, biri kız diğerleri 6 olmak üzere 7 çocuklu bir Osmanlı ailesinin ilk çocuğudur. Osmanlı Devleti'nde, bugünkü Irak'ın V. Murad zamanında yaşamış olan Doğramacızade Kara Mehmed'in soyundan gelen Doğramacızade Ali Paşa'nın en büyük oğludur. İlkokula başladığı yıl, Musul ve Kerkük'le birlikte Erbil de Osmanlı devletinden koparılarak İngiliz desteğindeki Irak hükümetine bırakılmıştı. Bu yüzden Türkçe başladığı öğrenimini, Arapça sürdürmek zorunda kaldı. Erbil, Doğramacı’nın şiir ve müzik kültürü üzerinde de etkili oldu. Ortaokul ve liseyi Beyrut'taki Amerikan Koleji'nde okuyan genç Doğramacı, Beyrut yıllarında, İngilizce ve Almanca öğrenmekle kalmayarak, Batı ve Batı kültürüyle de yakından ilgilendi. Yüksek öğrenim içinse, İstanbul Tıp Fakültesi'nde okudu. Ancak, yıllar sonra pek çok öğrencinin kâbusu haline getireceği 'denklik' sorunu çıktı karşısına. Bağdat'taki üç yıllık tıp eğitimi yok sayılınca yeniden imtihana girmek zorunda kaldı. Çocuk doktorluğu alanındaki ihtisasını ise Ankara Numune Hastanesi'nde Prof. Dr. Albert Eckstein'in yanında yaptı, daha sonra da ABD yollarına düştü.

Ancak, ABD'ye gitmeden önce Erbil'e uğradı. Burada Yıldırım Orduları Komutanı Mahmut Şevket Paşa'nın yeğeni Ayser Hanım'ı görüp beğendi. 16 Nisan 1942 tarihinde Bağdat'ta evlendiler. Bir yıl sonra Bağdat'ta, ilk çocukları Şermin doğdu. Onu da alıp Amerika'ya gittiler. ABD'de Harvard ve Washington Üniversiteleri'nde iki yıl görev yaptı.

Biri Boston'da, biri Ankara'da doğan iki çocuk sahibi daha olan Prof. Doğramacı, sonra ülkeye dönerek çalışmalarına Türkiye üniversitelerinde devam etti Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesinde Profesör oldu. Ankara Üniversitesi ile Hacettepe Üniversitesine rek­tör seçildi. Paris Üniversitesinde ders verdi. 1981 yılında YÖK kuruluşuna öncülük etti ve 10 Aralık 1981 - 10 Temmuz 1992 tarihleri arasında YÖK Başkanlığı'nda bulundu. Bilkent Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanlığını üstlendi. İhsan Doğramacı Barış Vakfı ile Erbil Vakfı’nın ku­rucuları arasında yer aldı. Bilkent Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanı iken 25 Şubat 2010 günü Ankara’da öldü. Vefatından bir hafta önce Bilkent Üniversitesinin adına, üniversite senatosunun kararıyla “Prof. Dr. İhsan Doğramacı” adı eklenmiştir. Ayser Süleyman ile evli (1942); üç çocuk, altı torun, yedi torun çocuğu sahibiydi.

KAYNAK: Muvaffak Akman / Yaşantımda Hacettepe ve Sonrası: Bir Emekli Rektörün Anıları (1995, 1997), Celal Ertuğ / Türkiye'de ve Dünyada İhsan Doğramacı Olayı (1996, Azeri Türkçesine de çevrildi), Erdoğan Okyay / İhsan Doğramacı ve Çağdaş Üniversite (2006, 2007), Şinasi Özsoylu / İhsan Doğramacı ile 40 Yıl (1995), Sir Horace Phillips / İhsan Doğramacı: A Remarkable Turk. (ABD, 1997, 1998, Fransızca, Almanca ve Rusçaya da çevrildi), Tomris Türmen - Jane G. Schaller /Children in His Heart, Youth on His Mind: Tributes to İhsan Doğramacı in Honour of His Sixty-Five Years of Service to Child Health and Education (ABD, 2003), Murat Yurdakök - Gülsev Kale / Hocabey ile Anılar (Ankara, ?), YÖK’ün Babası (Tempo dergisi, 12 Nisan 2007), Bilkent'e Prof. Dr. Doğramacı'nın adı verilecek (turkiyeegitim.org, 28.02.2010), Türkiye Yazarlar Birliği / Türkiye Kültür Sanat Yıllığı (2011), İhsan Doğramacı – Özgeçmiş (bilkent.edu.tr, 16.01.2016).