İrene Melikoff

Türkolog, Yazar

Doğum
07 Kasım, 1917
Ölüm
08 Ocak, 2009
Eğitim
Sorbonne Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Burç

Yazar, Türkolog (D. 7 Kasım 1917, Petrograd / Rusya – Ö. 8 Ocak 2009, Strasbourg / Fransa). Babası Azeri Türkü, annesi Rus’tur. Farklı iki milletten doğan İrene, babasından Azeri Türkçesi, annesinden Rusça, İngiliz olan bakıcısından ise İngilizce öğrendi. İlk ve ortaöğrenimini gördüğü Paris’te, eserlerinde kullandığı dil olan Fransızcanın yanında Grekçe ve Latinceyi öğrendi. Bu dillere daha sonra Almanca ve İtalyancayı da ekledi.

Lise öğreniminin ardından Paris Edebiyat Fakültesi (Sorbonne)’ne girdi. Aynı zamanda Yaşayan Doğu Dilleri Ulusal Mektebi’nde Türkçe ve Farsça bölümlerine devam etti. 1954’te Düstûrnâme-yi Enverî adlı çalışmasıyla üniversite eğitimini tamamladı. Üniversite yıllarında Türkoloji’ye ve Fars etütlerine merak saldı. Bu yüzden Fransız Türkolog Jean Denny ve bir başka şarkiyatçı Cloude Cahen’in öğrencisi oldu. Diğer taraftan da şark dilleri okulunda Dr. Adnan Adıvar’ın derslerine devam ederek Türkçesini geliştirdi.

İrene Melikoff, İran kültürü, Rus edebiyatı ve tarihiyle de uğraşmakla beraber, Türkloji’yi temel uğraş alanı seçti. 1968 yılında hocası Claud Cahen’in ölümüyle boşalan Strasburg Türk Etütleri Enstitüsü’nün direktörlüğüne atandı. Daha önce kurulmuş olan enstitü Melikoff’la birlikte, birçok sempozyumun yapıldığı dünyanın en saygın ocaklarından biri haline geldi. 1970 yılında enstitünün yayın organı olarak kurduğu Turcica dergisi, o zamana kadar Türkiye’de Fuad Köprülü’nün İstanbul’da yayımladığı Türkiyat Mecmuası istisna edilirse, uluslar arası planda, üstelik batı dillerinde yayın yapan ilk Türkoloji dergisidir.

Ömrünün büyük bir kısmını Alevilik-Bektaşilik üzerine çalışarak geçiren yazar, yayımladığı sayısız makalenin yanı sıra, başta Ahmet Yesevi, Fazlullah Hurufi ve Seyyid Nesimi üzerine yazılmış olan Uyur İdik Uyardılar, Hacı Bektaş: Efsaneden Gerçeğe, Türk Sufizmi’nin İzinde ve Kırklar Sofrası gibi alanında yetkin eserler verdi. Ayrıca seyahatler, düzenleyici veya katılımcı olarak bilimsel toplantılar yapan Melikoff, Türkoloji ve Fars etütlerinde aralarında bugün Fransa, Tunus, Cezayir, İran ve Türkiye‘den Ahmet Yaşar Ocak, Michel Balivet, Thierry Zarcone, Stephan de Tapia, Refet Yinanç, Erdal Yavuz gibi daha birçok akademisyen yetiştirdi. Osmanlı Dönemi Öncesi ve Osmanlı Dönemi Eğitimi Uluslararası Komite (CIEPO) Başkanlığı, Türkoloji Gelişim Derneği Başkanlığı, Paris Asya Toplumu Derneği Üyesi Alsace Lorraine Bölgesi Başkanlığı, Paris Dil Derneği Üyeliği, Ernest Renan Derneği Üyeliği görevlerinde bulundu. İran Milli Eğitim Bakanlığı Onur Ödülünü (1973), Türkiye Devlet Bakanlığı Onur Diplomasını (1973), Türk Tarih Kurumu Onur Madalyasını (1982), Mevlana Anma Töreni Onur Madalyasını (1982), Strasbourg Üniversitesi Onur Madalyasını (1992) aldı. Bakü ve Selçuk üniversiteleri tarafından Melikoff’a fahri doktora unvanı verildi.

“Çok iyi bir dil donanımı vardı, bugünkü Türkologlardan çok daha iyi Türkçe bilirdi. Melikoff’un özellikle Aleviler için kutsal bir ay olan Muharrem ayında ölümünü manidar bulmaktayım.” (Prof. İlber Ortaylı)

“Meslekler o mesleğe mensup pek çok kişi tarafından icra edilir, ama onlar içinde bazıları vardır ki, icra ediş tarzıyla, mesleki titizlik ve duyarlılıklarıyla, yaptıkları katkılarla, uyguladıkları yöntemlerle diğer meslektaşlarından ayrılır ve adeta meslekleriyle özdeşleşir. İrene bu tip bilim insanlarından biriydi.” (Prof. Ahmet Yaşar Ocak)

BAŞLICA ESERLERİ:

Le Destan d'Umur Pacha (Umur Pa­şa destanı, 1954), Le Geste de Melik Danişmend (Danişmendname, 2 Cilt, 1960), Abu Muslim le "Porte-Hache" du Khorasân, dans la tradition pique Turco-İranienne (Türk-İran epik geleneğinde Horasan "Teberdar"ı Ebu Müslim, 1962), Kırklar Sofrası, Efsaneden Gerçeğe Hacı Bektaş, Melik Danişmend, Umur Paşa Destanı, Türk Sufizminin İzinde, Uyur İdik Uyardılar, Türk Sufiliği ve Destandan Efsaneye, Kırklar Sofrası.

KAYNAK: Büyük Larousse (c. 13, s. 7977, 1986), Türkiye Kültür ve Sanat 2010 Yıllığı (2010), Türk Kültürünün Büyük Araştırmacısı İrene Melikoff (turkocakları.com.tr, 23.4.2010), Iréne Melikoff Hakka yürüdü.. (alevi.dk, 23.4.2010), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (C. 12, 2015).

 

FOTO GALERİ

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör