Ressam
(D. Çal / Denizli, 1881 – Ö. İstanbul, 1960). İlk ve ortaöğrenimini Çal ve
İzmir’de tamamladı. İlk resim derslerini, 1899’da askeri okula girmek için
geldiği ve çeşitli işler yapmak zorunda kaldığı İstanbul'da, Vefa Lisesi
öğrencilerine resim dersleri veren bir öğretmenden aldı. Daha sonra,
Kapalıçarşı'da çalışan ressam Ruben Efendi'den resim öğrendi. Bu sıralarda
tanıştığı Şeker Ahmet Paşa'nın oğlu İzzettin Bey'in aracılığı ve yönlendirmesiyle
1906’da Sanayi-i Nefise Mektebi (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi)'ne girdi. Öğrenim
süresi altı yıl olan bu okulu üç yıllık bir öğrenimden sonra birincilikle bitirdi
(1909).
Ertesi
yıl, Maarif Nezareti'nin açtığı bir yarışmayı
Çıplak adam ve
Harekât Ordusu'nun Muhafız Alayı'ndan Maksut Çavuş
adlı resimleriyle kazandı ve Hikmet Onat, Ali Sami Boyar, ve Ruhi Arel’le
birlikte burslu olarak Fransa’ya gönderildi. Paris Güzel Sanatlar
Yüksekokulu’nda Fernand Cormon'un atölyesinde dört yıl resim çalıştı. Birinci
Dünya Savaşı çıkınca yurda döndü ve Sanayi-i Nefise Mektebi'nde Vallaury'nin
yardımcısı olarak çalışmaya başladı. Bir süre sonra da atölye öğretmenliğine
getirildi. 1917’de Harbiye Nazırı Enver Paşa’nın emriyle Şişli’de, savaş
resimleri yapmak amacıyla kurulan
atölyede Hikmet Onat, Ruhi Arel, Avni Lifij, Namık İsmail gibi isimlerle
birlikte çalıştı.. 1947’de emekli oluncaya kadar görev yaptığı İstanbul Devlet
Güzel Sanatlar Akademisi’nde adına açılan atölyede resim öğretti ve aralarında
Şeref Akdik, Refik Epikman, Elif Naci, Mahmut Cuda, Muhittin Sebati, Ali Çelebi,
Zeki Kocamemi’nin de bulundukları birçok ressamın yetişmesinde etkili oldu.
Güzel Sanatlar Birliği'nin kurucuları arasında yer aldı.
Çallı,
Türk resminde "1914 kuşağı", "Türk izlenimcileri" ya da
ötekilerine oranla daha yaygın ünü nedeniyle "Çallı kuşağı" olarak
bilinen ressam grubunun en özgün temsilcilerindendir. Çallı’nın yanında, Nazmi
Ziya Gören, Hikmet Onat, Ruhi Arel, Avni Lifij, Namık İsmail gibi izlenimci
anlayışa sahip ressamların bulunduğu grup, “Galatasaray Sergileri” adıyla
anılan ve büyük ilgi uayandıran ilk resim sergilerini açtı. Çallı, 1927'de
İstanbul’da bulunan Rus ressam Aleksis Griçenko'nun etkisiyle izlenimci
teknikten uzaklaşarak, onun grafiğe yakın şematik desenini ve az karışımlı renk
anlayışını benimsedi.. Mevleviler
adlı dizisi, bu etkiyle oluştu. Kısa süre sonra izlenimci anlayışa dönen Çallı,
sanat yaşamının sonuna kadar bu anlayışa bağlı kaldı. Gerçek izlenimciliğin
dönüştürülmüş bir biçimi üzerine kurulan bu anlayış, "akademik"
olarak da nitelendirilir.
Manzara,
portre, natürmort, eviçi gibi resim türlerinde ürünler verdi. Türk resminde o
zamana kadar görülmemiş nü (çıplak figür) türünün ilk örnekleri de onundur. Türk Topçulannın Mevzie Girişi
(Mimar Sinan Üniversitesi Resim ve Heykel Müzesi, 1917) adlı yapıtı da Türk
resminin ilk büyük boyutlu kompozisyonları arasında yer alır. Sanat yaşamının
ilk evresinde (1914-23) baloları, ada gezintilerini, çıplak kadın figürlerini
ve çevresindeki ünlülerin portrelerini resmetti. Dengeli bir kompozisyon kaygısının
sezildiği bu dönem ürünlerinde, siyah ve kahverengi gibi koyu renklerden
arınmış bir palete ve özgür bir fırça işçiliğine sahip olduğu görülür.
1923'ten
sonra, manzara ve natürmortlarının yanı sıra Atatürk inklaplarını ve özellikle
Kurtuluş Savaşı'nı konu alan resimler yaptı. Mimar Sinan üniversitesi Resim
ve Heykel Müzesi'nde bulunan
İstiklal Savaşı'nda Zeybekler (1923), Atatürk Portresi
(1935), Süvariler
(1936), Hatay'ın Anavatana Hasreti
(1938) gibi bu dönem ürünlerinin başlıcalannda.izlenimci teknikten göreli
olarak uzaklaşarak, daha geleneksel bir yaklaşımı benimsedi. Son yıllarında
ise, en tanınmış yapıtları arasında yer alan
Manolyalar vb. gibi natürmortlar yaptı.
HAKKINDA: İbrahim Alaeddin Gövsa / Türk Meşhurları
(1946), Nüzhet İslimyeli / Türk Plastik Sanatçıları Ansiklopedisi (1971),
Hüseyin Gezer - Nurullah Berk / Elli Yılın Türk Resim ve Heykeli (1973), Adnan
Turanî / Batı Anlayışına Dönük Türk Resim Sanatı (1984), Büyük Larousse (c. 5, s. 2553, 1986), Ana Britanica (c. 6, s. 300-301, 1987),
Sezer Tansuğ / Resim Sanatının Tarihi (1999).