Şahabettin Süleyman

Yazar

Doğum
Eğitim
İzmir İdadisi (lise)

Yazar (D. 1885, İstanbul - Ö. 1919, Davos / İsviçre).  XIII. yüzyılın başlarında Türkmenistan’dan göç eden Çavdarlı boyundan, Karesi Mutasarrıfı Şerif Paşanın oğlu olan ve bir ara İzmir Defter-i Hâkanî müdürlüğü görevinde bulunan Süleyman Şevket Beyin oğludur. İlköğrenimini İzmir’de tamamladı, İzmir İdadisinden (lise) mezun oldu (1903). Lisede Baha Tevfik, Yakub Kadri (Karaosmanoğlu), Şükrü Saracoğlu ile arkadaş oldu. İyi derecede Fransızca ve bu dilin edebiyat kültürünü öğrendi. Sonra İstanbul’a gelerek Mülkiye Mektebini (Siyasal Bilgiler Okulu) bitirdi (1908). Aynı yıl İzmir’de ilköğretim dâiresinde kâtip olarak memuriyete başladı. Vefa İdadisi (Lisesi) ve Galatasaray Sultanisi (Lisesi)’nde Fransızca ve edebiyat öğretmenliği, Darü’l-Muallimin-i Âliye (Yüksek Öğretmen Okulu)’de müdür yardımcılığı yaptı. Kadın eşcinselliği konusunu işlediği Çıkmaz Sokak adlı oyunu ahlâk dışı bulunduğundan bir ara (1910) öğretmenlik görevine son verildi. 1911’de Osmanlıca öğretmeni olarak görevine döndü. İkinci kocası olduğu eşi şair İhsan Raif Hanım’la birlikte gittiği Avrupa’da yakalandığı ağır bir grip sonucunda öldü. İsviçre Davos’ta bir köy mezarlığına gömüldü.

İlk yazıları, liseyi bitirdiği 1904 yılından itibaren İzmir basınında yayımlandı. 1908’den sonra gelişen siyâsî faaliyetler sırasında yazılarıyla aktif politikaya katıldı. Bu dönemde yazıları genellikle Resimli İstanbul, Resimli Roman, Servet-i Fünun, Musavver Hâle, Mehâsin, Musavver Muhit, Musavver Eşref Resimli Kitap, Tenkid, Yeni Ses gibi dergilerde yer aldı. Şiir ve Tefekkür (iki sayı) adlı bir dergi çıkardı. 1910’dan sonra, İttihat ve Terakki hükûmetlerinin, önceki istibdad devrini aratacak sûistimâllerine, hürriyet adına hürriyetsizlik rejimi yaratmasına karşı çıktı. Hükûmeti ve İttihat ve Terakki Partisini eleştiren yazıları, Hâkimiyet-i Milliye, Yeni Ses, Muâhede gibi gazetelerde yayımlandı. 1912’den sonra bu tip siyâsî faaliyetlerini tamamen bıraktı. Balkan Savaşı yıllarında Türk Ocağının çalışmalarına katıldı. 1910’da kurulmuş olan “Dârü’t Temsîl-i Osmânî” ve “Yeni Tiyatro Cemiyeti” gibi tiyatro topluluklarının edebî heyetlerinde bulundu.

Fecri Âti (1909-13) topluluğunun kurucuları arasındaydı. Bu kuruluşun sanat anlayışını ifade eden “Sanat şahsî ve muhteremdir” slogan cümlesi, ona âitti. Yazılarını Servet-i Fünûn ve kendi çıkardığı Rübab (1912) dergilerinde yayımladı. Hikâyelerinde çoğunlukla aşkı ele aldı. Edebî eserlerinde toplumsal olaylara hemen hiç yer vermedi. Abdülhak Şinasi Hisar, onun, “Büyük aşkların değil, küçük iptilâların adamı” olduğunu söyledi. Şiir dışında edebiyatın hemen hemen her türünde ürün verdi. Tiyatro eserlerinden sadece Tahsin Nâhid’le birlikte yazdıkları ve târihî bir trajedi olan Kösem Sultan sahneye kondu. “Yeni Lisan” hareketine katıldı. Daha çok Tahsin Nahit’le yazdığı tiyatro, Fuat Köprülü’yle yürüttüğü edebiyat tarihi araştırmalarıyla tanındı.

“Bir müddet sonra edebiyat muallimliği de etti. (…) Fakat edebiyat tedrisini (retorik) belâsından o kurtardı ve asrîleştirdi. ‘Talim-i Edebiyat’ usûlünden beri daha yeni bir edebî usûlü, pek iptidaî bir tarzda, ilk tatbik eden muallim belki odur. Nasıl ki o sıralarda Köprülü-zade Mehmet Fuat beyle birlikte yazdıkları edebiyat kitabı da, iptidai bir şekilde olmakla beraber, şimdikilerine bir yol açmıştır ve edebiyat tedrisi bugün hâlâ bu usûlü takip ediyor.” (Abdülhak Şinasi Hisar)

“Şahabettin Süleyman bizim ağabeyimizdi dedim. Yalnız öyle mi? Dert ortağımızdı da. Biz şımardıkça, ilk gençlik gönül maceralarımızı da ona açmaktan çekinmez olmuştuk. O da bize, bu yoldaki tecrübelerinin verdiği salâhiyetle tavsiye ve nasihatlerini eksik etmezdi. Şairlerin hep Celâl Sahir gibi uzun saçlarla gezdikleri bir devirde şiirin ilk temelinin de aşk olduğuna kendisi bir kere inanmış, bizi de inandırmıştı. Yalnız bu aşk işi o haremli selâmlıklı zamanlarda pek öyle kolay yürütülemiyordu. Açık kapı en ziyade Beyoğlu’nda idi. Buna da bolca para lâzımdı. Haydi biz ne ise, fazlasına çıkışamıyorduk, fakat o? Hem okulundan öğretmenlik maaşlarını tıkır tıkır alıyor, hem de Rübab ve başka dergilerle bilhassa Sabah gazetesindeki günlük fıkra yazarlığından ve üstelik çıkardığı kitaplardan para alıyordu. Bu kitaplar arasında, Köprülü ile beraber yazdıkları edebiyat kitapları da vardı. Fakat ne çare ki, para elinde eriyordu. Her gün parasızlıktan şikâyetine karşı gözlerimiz dolu dolu olurdu. Biz, babalarımızdan aldığımız az çok para ile günümüzü gün ederken, o nasıl oluyordu da bu para sıkıntısından bir türlü kurtulamıyordu. Ama, şunu da itiraf etmeli ki, onun bu hali de bazen hoşumuza gidiyordu. Gözyaşımızı kurutup dostumuzun bu özelliğine hayran bir bakışla bakıyorduk. Para denen nesne, o tarihte ya altın, ya gümüştü, kâğıt para henüz ortaya çıkmamıştı. E, böyle yuvarlak bir maden olunca da, bu lâtif şeyin uzun süre cepte taşınması mânâsız geliyordu Şahabettin Süleyman’a!” (Halit Fahri Ozansoy)

ESERLERİ:

OYUN: Fırtına, Aralarında (iki oyun, dört hikâye, 1910), Ben... Başka!, Çıkmaz Sokak (1911), Kırık Muhafaza (Tahsin Nâhid ile, 1911), Kösem Sultan (Tahsin Nahit’le).

İNCELEME: Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye (1910), Sanat-ı Tahrir ve Edebiyat (1911), Nâmık Kemâl (1911), Abdülhak Hamit, Hayatı ve Sanatı (1911), Meşrutiyette Terbiye-i Etfal (Fuad Köprülü ile, 1911), Resimli Muktatafat I-III (1911-12), Osmanlılıkta Vâhime-i Mesuliyyet (1913), Malumat-ı Edebiye (M. Fuat Köprülü ile, 2 cilt, 1914-15), Osmanlılıkta Vahime-i Mesuliyet (1915), Yeni Osmanlı Tarih-i Edebiyatı (1. cilt, Fuat Köprülü’yle birlikte, 1916).

ÇEVİRİ: Rehber-i Erib Kâmil I-III (Brunot’dan, 1910).

KAYNAK: Yakub Kadri (Karaosmanoğlu) / Şahabeddin Süleyman Bey (Nevsâl-i Millî, 1914, s. 149-150) - Gençlik ve Edebiyat Anıları (1969, s. 29-56), Halit Fahri Ozansoy / Edebiyatçılar Geçiyor (1967), Abdülhak Şinasi Hisar / Ediplerimize Dair Hatıralar (Hakimiyet-i Milliye, 3.7.1931), Mücellidoğlu Ali Çankaya / Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (c. III, 1968), Nâzım H. Polat / Fecr-i Âti Yazarı Şahabeddin Süleyman (Basılmamış doktora tezi, 1984), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), TBE Ansiklopedisi (2001), Orhan Okay / Şahabeddin Süleyman (Büyük Türk Klâsikleri, c. 11, 2004), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009).

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör