Azra Erhat

Çevirmen, Yazar

Doğum
06 Haziran, 1915
Ölüm
06 Eylül, 1982
Eğitim
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi
Burç

Yazar ve çevirmen (D. 6 Haziran 1915, İstanbul - Ö. 6 Eylül 1982, İstanbul.). İlk ve ortaokulu Viyana’da, lise öğrenimini ise 1934 yılında Brüksel’de tamamladıktan sonra Türkiye’ye döndü. Önce İstanbul Üniversitesi’nde Leo Spitzer’in derslerini takip etti. Sonra Almanya’dan yeni gelen George Rohde’nin Anakara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde Klasik Filoloji Enstitüsü’nü kurmakla görevlendirilmesi üzerine, onunla birlikte Ankara’ya geldi. Rohde’nin yanında hem çevirmenlik yaptı, hem yükseköğrenimine devam etti. 1939 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ni bitirerek Klasik Filoloji Enstitüsü’nde asistan olarak çalışmaya başladı, 1946’da doçentliğe yükseldi. Ardından, daha önce boşanmış olmasına karşın, bir Macar’la evli olduğu ve yabancı uyruklularla evli olanların devlet memurluğu yapamayacağı gerekçesiyle fakültedeki görevine son verildi. Ancak 1948 yılında aynı fakültedeki öğretim üyeleri Pertev Naili Boratav, Behice Boran, Adnan Cemgil, Niyazi Berkes’le birlikte üniversiteden uzaklaştırılmasının altında başka nedenlerin de olduğunu görülmektedir.

Azra Erhat, 1949-50 yılları arasında “Yeni İstanbul” ve “Vatan” gazetelerinde çalıştı. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nde kütüphaneci olarak görev aldı. Yaptığı ilk çeviriler “Tercüme” dergisinde çıktı. Sofokles, Aristofanes gibi felsefeci yazarların eserlerini Türkçeye kazandırdı… Hasan Âli Yücel’in Millî Eğitim Bakanlığı Dönemi’nde (1938-46) giderek güçlenen ve olgunlaşan “Hümanist Akım”ın iki temel eğilimi vardı: Bunlardan birisi Anadolu’yu merkeze alan yeni bir tarih ve uygarlık anlayışının geliştirilmesi; ötekisi de Eskiçağ Yunan ve Roma dönemlerinden sonra Rönesans ve aydınlanma dönemlerinin edebî ve özellikle de felsefî yapıtlarından beslenmenin önemsenmesiydi. Yunanca, Latince, Fransızca ve Almanca bilen Azra Erhat, her iki eğilimin de güçlenmesine önemli katkılarda bulundu. “Mavi Anadolu” (1960) ve “Mavi Yolculuk” (1962) adıyla yayımlamış olduğu kitaplarla, ülkemizin arkeolojik ve turistik beldelerini tanıtarak Anadolu sevgisini ve ilgisini güçlendirdi.

Onunla aynı görüşleri benimseyen Orhan Burian’ın çıkardığı “Yeni Ufuklar” dergisinin yazarlarından biri olan Azra Erhat, bu dergi çevresinde de gelişen hümanist anlayışın öncüleri arasında yer aldı. Batı uygarlığının kökenini Anadolu’ya dayandıran ve Anadolu kültürlerini bir bütün olarak gören yazar Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaaçlı) ile aynı görüşleri paylaştı. Böylece Halikarnas Balıkçısı ile aralarında derin bir yakınlık doğdu. Yine çok yakınındaki Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte çevirdiği Hesiodos’un “Theogonia” ve “İşler ve Günler” adlı yapıtlarıyla Hesiodos üzerine yaptığı araştırmalar 1977 yılında “Hesiodos, Eserleri ve Kaynakları” adıyla basıldı. Böylece Balıkçı, Eyuboğlu ve Erhat bir arada “Mavi Yolculuk” terimini Türk ve dünya literatürüne kazandırdılar.

Yazıları çoğunlukla Yeni Ufuklar, ayrıca Yeni İstanbul, Vatan, Cumhuriyet, Milliyet Sanat gazete ve dergilerinde yayımlandı. A. Kadir ile birlikte Homeros’tan çevirdikleri Iliada’nın birinci cildi (1959) ile Habib Edip Törehan Bilim Ödülünü, üçüncü cildi ile 1961 Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülünü kazandı. Yunan masal ve destanlarından çevirilerinde gösterdiği başarıdan dolayı Yazko Çeviri dergisince 1983’ten itibaren adına ödül konuldu. Ancak bu ödül sadece iki yıl verilebildi.

ESERLERİ:

DENEME: İşte İnsan-Ecce Homo (1969), Sevgi Yönetimi (1978).

İNCELEME-ARAŞTIRMA: Sophokles: Hayatı Sanatı ve Eserleri (1954), Aristophanes (1958), Yunus Emre (S. Eyu­boğlu ile, 1974), Mektuplarıyla Halikarnas Bahkçısı (1976), Hesiodos Eseri ve Kaynakları (S. Eyuboğlu ile, 1977), Pir Sultan Abdal (S. Eyuboğlu ile, 1977), Sapho Üzerine Konuşmalar-Şiirlerinin Çevirileri (Cengiz Bektaş ile, 1978).

GEZİ: Mavi Anadolu (1960), Mavi Yolculuk (1962), Karya’dan Pamfilya’ya Mavi Yolculuk (1979).

ANI: En Hakiki Mürşit (1996), Gülleyla’ya Anılar – En Hakiki Mürşit (2002).

ÇEVİRİ: Elektra (Sophokles’ten, 1941), Devlet III (Eflatun’dan, 1944), Versailles Tuluatı (Moliere’den, O. V. Kanık ile, 1944), Barış (1947) - Kuşlar (S. Eyuboğlu ile, 1966) - Kadınlar Savaşı (S. Eyuboğlu ile, 1966) (Aristophanes’ten), Küçük Prens (1953) - Güney Postası (1966) (A. de Saint-Exupéry’den), Türkiye Tarih ve Sanat Memleketi (A. Gabriel’den, 1954), Dişi Kedi (1954) - Cicim (1955) (S.G. Colette’ten), Şölen (Eflatun’dan, S. Eyuboğlu ile, 1958), İlyada (3 cilt, 1959-67) - Odysseia (1970) (Homeros’tan, A. Kadir ile), İnsanlar ve İnsanlar (J. Bruller’den, S. Eyuboğlu ve V. Günyol ile, 1965), Zincire Vurulmuş Prometheus (Aiskhylos’tan, 1968), Theo’ya Mektuplar (V. van Gogh’tan, 1969), Gül ile Söyleşi (çocuk kitabı Homeros’tan, 1976), Troya Masalları (1981).

SÖZLÜK: Mitoloji Sözlüğü (1972), Gargantua (F. Rabelais’den, 1973).

KAYNAKÇA: Can Kurultay / Çağdaş Türk Edebiyatında Kadın Yazarlar (1993), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (6. bas. 1999), Mektuplarıyla Halikarnas Balıkçısı (Cumhuriyet Kitap, 31 Ekim 2002), TBE Ansiklopedisi (2001), İhsan Işık / Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007) – Ünlü Kadınlar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 6, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Fomous People (2013)., Remzi Demir - Doğan Atılgan / Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi ve Türkiye’de Beşerî Bilimlerin Yeniden İnşası: Elli Portre (2008).

 

 

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör