Hikâye ve roman yazarı (D. 12 Aralık 1928, Bişkek / Frunze / Kırgızistan – Ö. 10 Haziran 2008, Nürnberg / Almanya). Asıl adı Cengiz Törekuloviç Aytmatov. Babası Törekul Aytmatov’un 1937’de Stalin terörünün kurbanlarından olduğu biliniyor. Çocukluğu, İkinci Dünya Savaşı’nın SSCB’yi âdeta felce uğrattığı yıllarda geçti ve savaşın acılarını derinliğine yaşadı. Savaştan sonra Kazakistan’daki Cambul Veteriner Teknik Okuluna girdi (1946). Bu okulu bitirdikten sonra Kırgızistan Tarım Enstitüsüne devam etti. Öğrenciliği sürerken Kırgız Türkçesiyle yazdığı bir hikâyesi Rusçaya çevrildi ve 1952’de Pravda gazetesinde yayınlandı. Bir yıl sonra Tarım Enstitüsünden mezun oldu ve hayvan yetiştirme uzmanı olarak göreve başladı. Böylece ülkesini ve insanlarını yakından tanıma fırsatı buldu. Çocukluğunda çobanlık yaparken sezinlediği tabiat insan ilişkilerine dair ipuçları, bu görevi sırasında yeni gözlem ve tecrübelerle zenginleşerek eserlerinde canlı bir şekilde yer aldı.
1956-58
yılları arasında Gorki Edebiyat Enstitüsünde staj imkânını elde eden Cengiz
Aytmatov, “Halk düşmanının oğlu” damgasını taşımasına rağmen yükselişini
sürdürdü. Gorki Enstitüsüne başladığı yıl, Moskova Üniversitesi Edebiyat Fakültesine
de girdi. Kruşçev’in antistalinist kampanya döneminde Sovyet Yazarlar Birliğine
ve Sovyet Komünist Partisine kabul edildi (1959). Başarısı herkesçe alkışlanan
bu önemli yazar, İlk Öğretmen, Cemile, Deve Gözü, Selvi Boylum Al Yazmalım
gibi eserleriyle ard arda Lenin Edebiyat Ödülünü kazandı. 1968 yılında Büyük
Sovyet Ödülüne de layık görülen ve bu ödülü 1983 yılında ikinci defa kazanacak
olan Aytmatov, 1950’lerin sonlarından itibaren dünya ölçüsünde gerçek bir
şöhret sahibi oldu. Aytmatov’un Bütün Eserleri dizisi, Ötüken Neşriyat
tarafından yayımlandı. Cengiz Aytmatov, babası Törekul Aytmatov’un Almanya’nın
Nürnberg kentindeki Klinikum Nord’da tedavi görmekte iken 10 Haziran 2008 günü
vefat etti. 2005’ten itibaren İstanbul’da kitaplarının yeni basımları yapıldı.
ESERLERİ:
ROMAN-HİKÂYE: Yüzyüze (1957), Cemile (1958), Selvi Boylum Al Yazmalım (1960), İlk Öğretmen (1961), Deve Gözü (1961), Toprak Ana (1962), Gülsarı (1962), Al Elma (1964), Beyaz Gemi (1970), Askerin Oğlu (1971), Erken Gelen Turnalar (1975), Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek (1977), Gün Uzar Yüzyıl Olur (1980), Öğretmen Duyşen (2005).
ANI: Çocukluğum (2005).
SOHBET: Şafak Sancısı (Muhtar Şahanov ile, 2005).
KAYNAKÇA: Ali İhsan Kolcu / Millî Romantizm
Açısından Cengiz Aytmatov (1997), Beşir Ayvazoğlu / Tolomış Olcayev, Kar
Leoparının Soyu ve Cengiz Aytmatov (Defterimde Kırk Sûret, 3. bas. 1999, s.
208-212), Mehmet Nuri Yardım / Romancılar Konuşuyor (2000; Dünyaca Ünlü Kırgız
Romancı Cengiz Aytmatov: Yazarlık Takdir İşi, s. 103-108), Ali İhsan Kolcu /
Bozkırdaki Bilge (2003), Aytmatov: Ortak Türk dilini geliştirmeliyiz (Zaman,
19.9.2004), Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları
Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) - Ünlü Edebiyatçılar (Türkiye Ünlüleri
Ansiklopedisi, C. 4, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013).
