Ayten Alpman

Pop müzik ve caz şarkıcısı (D. 10 Ekim 1929, Yeşilköy / İstanbul – Ö. 20 Nisan 2012, İstanbul). Müzikle tanışması ilk kez Nişantaşı Kız Lisesi’nde öğrenciyken, İlham Gencer’in yardımıyla oldu ve önce İngilizce şarkılar söylemeye başladı. Daha sonra ailesi onu Erenköy Kız Lisesi’ne gönderdi ve lise öğrenimini orada tamamladı. Liseden sonra İlham Gencer’in solistlik önerisi ile İstanbul Radyosu’nda program yapmaya başladı. Bu çerçevede radyoda ilk söylediği “You Are Always In My Heart” adlı parça oldu.

Ayten Alpman, sahneye ilk kez Taksim Belediye Gazinosu’nda düzenlenen bir Tıp Balosu’nda çıktı. Daha sonra tanıştığı Arif Mardin’in yönlendirmesi ile de caz şarkıları söylemeye başladı ve ilk caz şarkılarını ondan öğrendi. İlk profesyonel sahne çalışmasına 1952 yılında Yeşilköy Deniz Park Oteli’nde başladı. Burada üç ay çalıştıktan sonra Kervansaray Gece Kulübü kendisini transfer etti. 1953 yılında İlham Gencer ile evlendi. Eşinin Çatı Gece Kulübü’nü kurmasıyla birlikte orada sahne almaya başladı.

Alpman, 1959 yılında, ilk plak çalışması olan “Sayanora / Passion Flower”ı yayınladı. 1960 yılında İlham Gencer’den ayrıldı ve bir süre sonra İsmet Sıral Orkestrası ile çalışmaya başladı. 1963 yılında aynı orkestra ile çalışmak için İsveç’e gittiler. İsveç’te iki yıl boyunca İsmet Sıral’la, bir yıl da başka bir caz orkestrası ile sahne çalışması yaptı ve daha sonra Türkiye’ye döndü. Dönüşünde Türkiye’de caz şarkıları değil de Türkçe sözlü uyarlama (aranjman) modası başlamıştı. O ise, ısrarla caz şarkıları söylemeyi sürdürmek istedi ve bu nedenle de bir süre başarılı sahne çalışması yapamadı. Türkiye’de aranjman uyarlamalarının öncüsü olan Fecri Ebcioğlu’nun ısrarlarıyla bu türde Türkçe sözlü şarkılar söylemeye başladı. Bu türün ilk ürünü de “İnan Bana / Ayrıldık Yalnızım” 45’lik plak çalışması oldu. Ancak yaptığı bu ilk 45’lik plak çalışmaları pek ilgi görmedi. Sezen Cumhur Önal ile birkaç 45’lik çalışması daha yaptı. “Hafif mü¬ziğin” her akımına uyum sağlayabilen şarkılar söylemeyi başardı.

Ayten Alpman, 1968 yılında Ümit Aksu ile evlendi. Fecri Ebcioğlu ile birlikte yayımladıkları “Sensiz Olamam” plak çalışması ile ilk büyük çıkışını da yapmış oldu. 1972 yılında yaptığı ve sözlerini Fikret Şeneş’in yazdığı “Bir Başkadır Benim Memleketim” plağı büyük bir ilgiyle karşılandı. 1974 yılında gerçekleşen Kıbrıs Çıkartması ile TRT radyo ve televizyonunda “Memleketim” parçası sık sık çalınmaya başladı. Böylece bu şarkı tekrar 45’lik plak olarak piyasaya sürüldü ve büyük satış rakamlarına ulaştı. Mireille Mathieu’nun Fransızca olarak seslendirdiği bu şarkı Fikret Şeneş’in Türkçe sözleriyle de adeta Ayten Alpman’la özdeşleşti ve adeta bir milli marş durumunu aldı. Ayrıca; “Memleketim” kadar olmamakla birlikte “İstersen”, “Sensiz Olmam”, “Tek Başına”, “Yanımda Olsan”, “Ben Varım” “Ben Böyleyim”, “Yaz Yağmuru” gibi şarkıları da ün kazandı.

Ardından iki adet uzunçalar (longplay) çalışması yapan Ayten Alpman, son profesyonel sahne çalışmasını 1990 yılında İstanbul Yeniköy Bilsak Kulübü’nde yaptı. Bundan sonraki yaşamını festivallere katılarak, konser, gala, imza günleri, TV programları yaparak geçirdi… 1995 yılında ses tellerinde oluşan nodüller nedeniyle ameliyat oldu. 1999 yılında en sevilen şarkılarından oluşan bir albümü Ada müzik şirketi tarafından yayımlandı. Bundan sonra sahne çalışmalarına profesyonel anlamda devam etmeyerek sadece dönem dönem özel caz konserleri vermeyi sürdürdü. Akciğer yetmezliği nedeniyle kaldırıldığı İstanbul Şişli Osmanoğlu Hastanesi’nde 20 Nisan 2012 tarihinde 83 yaşındayken yaşamını yitirdi. 

Taş Plak:

1959: Sayanora / Passion Flower (Tout L'Amour), 1960: Tomorrow (Özleyiş) / Manha De Carnival)

45likleri:

1969: İnan Bana / Ayrıldık Yalnızım, 1970: Bir Başkadır Benim Memleketim / Yaşamak İçin, 1971: Hayal / Çağırdın Sana Koştum, 1973: Tek Başına / Sevince Her Şey Başka, 1974: Yanımda Olsa / İstersen, 1975: Birazcık Umut / Kimbilir Kim Var Yanında, 1977: Son Bir Defa / Neden Sanki Bu Dünya Dar Geliyor İnsana.

Long Play:

1974: Memleketim, 1976: Ben Böyleyim.

Almanya da Yayımlanan Eseri:

1975: Ayten Alpman

CD’leri:

1999: Ayten Alpman / Eski Kırkbeşlikler Serisi

2002: Ülkü Aker / 35 Yılın Şarkıları, 2004: Bak Bir Varmış Bir Yokmuş 2, 2005: Bak Bir Varmış Bir Yokmuş 3, 2006: Bak Bir Varmış Bir Yokmuş 4, 2007: Sevdim Seni Bir Kere, 2008:  Bir Başkadır Benim Memleketim – Single, 2010: Fecri Ebcioğlu Şarkıları 2, 2011: 45'lik – Kadınlar.

Filmleri:

1974: Tek Başına, 1953: Aşk Izdırabtır.

KAYNAKÇA: Türkiye Ansiklopedisi (c.3, 1974), Cemil Yener / Müzikte Kim Kimdir? (1987), Metin Solmaz / Türkiye'de Pop Müzik - Dünü ve Bugünü ile Bir İnfilak Masalı (1996), Vural Sözer / Müzik Ansiklopedik Sözlük (2005), İlke Boran - Kıvılcım Yıldız Şenürkmez / Kültürel Tarih Işığında Çok Sesli Batı Müziği (2010), Sanatçı Ayten Alpman hayatını kaybetti (Radikal, 20 Nisan 2012), Türkiye Yazarlar Birliği / Türkiye Kültür Sanat Yıllığı (2013), Ayten Alpman (aytenalpman.com, erişim: 2 Ocak 2016), Ayten Alpman ile geçmişe yolculuk (cazkolik.com, erişim: 2 Ocak 2016), Ayten Alpman’ın vasiyeti (sabah.com.tr, erişim: 2 Ocak 2016), Ayten Alpman (odeonmuzik.com.tr, erişim: 2 Ocak 2016).