Yazar ve dil uzmanı (D.
1883, Yanga Aktav (Yeni Akdağ) köyü / Buzavlık / Şamar – Ö. 1969). Tatar
Türklerindendir. Dinî ve Arapça öğrenimini Orenburg ile Troyskiy medreselerinde
tamamladıktan sonra 1904 yılında Mısır’a gitti. Mısır’da Arapçasını
geliştirdikten sonra 1908’de Rusya’ya dönünce askere alındı. Troyskiy’de
Arapça ve tarih okuttu (1910). Kazan’da çıkan Yulduz gazetesinin yazı
kurulu müdürlüğüne seçildi (1913-17). 1917’de Türkistan’a gitti. Aynı yıl Kurultay
gazetesinin sekreterliğine getirildi. 1917 yılının kış başlarında ise İç
Rusya ve Sibirya Türk-Tatarlarının Millet Meclisine üye seçilip Ufa’ya gitti.
1918 yılında Kurultay gazetesi kapatıldıktan bir süre sonra hapsedildi.
Bir süre sonra Kazan’dan ayrılmak zorunda kalarak Sibirya’nın Kızılcar şehrine
gitti, burada arkadaşlarıyla birlikte Mayak adlı küçük bir gazete çıkardı.
1921 yılında Finlandiya’ya sığındı. 1925 yılında İstanbul’a gelince bazı gazete
ve dergilerde yazı yazmaya başladı. Türkiyat Enstitüsü Müdürü Fuat Köprülü’nün
isteği üzerine Rusçadan çeviri yaptı. 1927’de Matbuat Umum Müdürlüğünde Rusça
mütercimliğine atandı. Bir süre sonra Matbuat Umum Müdürlüğünün Dışişleri
Bakanlığına bağlanması üzerine Hariciye memuru oldu. Dil ve tarih alanında
çalışmalar yaptı. Ankara ve İstanbul’daki gazetelere, dergilere makaleler yazdı.
1947’de emekliye ayrılarak İstanbul’a yerleşti. Yazıları Türk Dili
Araştırmaları Yıllığı Belleten’inde, Türk Kültürü ve Türk Yurdu dergilerinde
ve Handbuch der Orientalistik, Philologiae Turcicae Fundamenta kitaplarında
yayımlandı. Taymas, Mısır, Türkiye, Rusya, Sibirya, Türkistan, Azerbaycan,
Almanya ve Finlandiya’da bulundu.
BAZI ESERLERİ:
Kazan Türkleri (1925), Rusya’dan
Ayrılan Milletler (1927), İbnî Mühennâ Lügati (1934), Kırgız
Sözlüğü (Yudahin’den çev., 1946), Rus İhtilalinden Hatıralar (1947),
Yeşil Rize ve İli (Yolculuk hatıraları, 1950), Kazanlı Türk
Meşhurları (1958-59), Ben Bir Işık Arıyordum (1962), Kazan
Türkçesinde Atasözleri ve Deyimler (1968).
KAYNAK: Ertuğrul Yaman / Türkiye’deki Türk
Dünyası (A.K. Bolaç – A. Esatoğlu ile, 1998), İhsan Işık / Resimli ve Metin
Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas. 2009).
