Arkeolog, tarihçi (D. 1905, İstanbul
- Ö. 19 Ocak 1975, İstanbul). İstanbul’da Saint Benoit Lisesi’ni bitirdikten
sonra Almanya’ya giderek Berlin Üniversitesi’nde arkeoloji öğrenimi gördü.
Doktorasını tamamladıktan sonra Türkiye’ye döndü ve İstanbul Arkeoloji
Müzeleri’nde müdür yardımcısı olarak göreve başladı (1930). Bu arada İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eskiçağ Tarihi Bölümü’nde ders verdi. 1936’da
doçent, 1944’te profesör, 1956’da ordinaryüs profesör oldu. Kurulmasında emeği
geçen İstanbul Üniversitesi Klasik Arkeoloji Kürsüsü’nün başkanlığını üstlendi.
Bu görevinin yanında Ege ve Yunan tarihi derslerini hayatını kaybedene kadar
sürdürdü.
Mansel, öğretim üyeliğinin yanı sıra
kazı çalışmalarına yöneldi. İlk kazı çalışmasına İstanbul Balaban Ağa
Mescidi’nde başladı (1930). Ardından Yalova kaplıcalarında çalışmalar yaptı
(1932). Atatürk’ün isteğiyle, o güne kadar yeterince incelenmeyen Trakya’nın
kültür tarihini araştırdı. Trakya’da çok yaygın olan tümülüsleri (mezar
anıtları) belirledi, kazı ve sondajlar yaptı ve Kırklareli kubbeli mezarlarını
bilimsel alana taşıdı (1936-38).
1938’de Türk Tarih Kurumu üyeliğine
seçildikten sonra Pamphylia bölgesinde yüzey araştırmaları yaptı, Perge ve
Side’de kazılara (1943-46) başladı. Pamphylia’nın en önemli antik liman kenti
olan Side kazılarını yirmi yıl, yani ölümüne kadar aralıksız olarak sürdürdü.
1954’te Side ve Perge’de gün ışığına çıkarılan eserlerin korunması ve
onarılması için Antalya Bölgesi Arkeoloji Araştırmaları Merkezini kurdu.
“Ayrıca çok sayıda bilimsel yazıları
da bulunan A. Müfid Mansel’in sözcüğün tam anlamıyla karizmatik bir kişiliği
vardı. Öğrencileri ile arasında büyük mesafe bırakırdı ama onlarla yakından
ilgilenirdi. Derse başladığından karşısındaki hep akademik düzeyde görür ve
öylece konuyu anlatırdı. Ancak o konuşurken hiç kimse soru sormaya cesaret
edemezdi. Öğrencileri bu yüzden zorlanırlarsa da bilgi düzeylerini yükseltmeye
özen gösterirlerdi.”
(Erdem Yücel)
ESERLERİ:
Stockwerbau der Griechen und Römer (Yunan ve
Romalılarda Çok Katlı Yapılar. Almanca, 1932), İran’ın Tarihi ve Arkeolojisi (1932), Yalova ve Civarı (1936), Kırklareli
Kubbeli Mezarları ve Sahte Kubbe ve Kemer Problemi (1943), Silifke Kılavuzu (1943), Eski Doğu ve Ege Tarihinin Ana Hatları (1945),
Ege ve Yunan Tarihi (1947), Mısır ve Ege Tarihi Notları (1938), Trakya’nın Kültür ve Tarihi (1938), Türkiye’nin Arkeoloji Epigrafi ve Tarihi
Coğrafyası İçin Bibliyografya (1948), Perge'de
Kazılar ve Araştırmalar (A. Akarca ile birlikte, 1949), 1947 Side Kazılarına Dair Önrapor (E. Bosch-J. İnan ile birlikte, 1951), Side Agorası Ve Civarındaki Binalar - 1948
Yılı Kazılarına Dair Rapor (G. E. Bean-J. İnan ile birliktei 1956), Die Ruinen Von Side (Side Kalıntıları,
1963), Side Klavuzu (1967), Side 1947-66 Yılları Kazıları ve
Araştırmaları Sonuçları (1975).
KAYNAKÇA:
“Arif Müfit Mansel” (Türkiye Ansiklopedisi, c. 3, s. 1016–1017, 1974), “Mansel,
Arif Müfid” (Büyük Larousse (c. 13, s. 7767, 1986), “Mansel, Arif Müfid” (Ana Britannica, c. 15, s. 298,
1987), Erdem Yücel / Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Yüksel Anısına
(2003), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye
Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü
Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) - Encyclopedia of
Turkey’s Famous People (2013).
