Ali Püsküllüoğlu

Sözlük Yazarı, Dil Araştırmacısı, Şair

Doğum
Ölüm
24 Haziran, 2008

Dilci-sözlükçü, şair (1935, Kadirli / Osmaniye - Ö. 24 Haziran 2008, Ankara). İlk ve ortaokulu Kadirli’de okudu. Mersin Lisesinde okurken hastalığı nedeniyle öğrenimini lise ikinci sınıfta (1952) yarım bıraktı. Yıllar içinde kendi kendini yetiştirdi. Kadirli’de, Adana’da, İstanbul’da ve Ankara’da çeşitli işlerde çalıştı. Bunlardan çiftçilik, gazete satıcılığı, sinema biletçiliği, avukat yazmanlığı, redaktörlük, gazetecilik ve yayıncılık anılabilir. 1953 yılında gittiği İstanbul’da Çevre Yayınevini (1959) kurdu. 1960 yılında Kadirli’ye dönerek Karacaoğlan adlı haftalık bir gazete (29 Temmuz 1960, 12 sayı) çıkardı. Uzun yıllar Ankara’da Türk Dil Kurumunda Yayın ve Tanıtma Kolu uzmanı olarak (1960‑83) çalıştı. 1983 yılında kurumun statüsünün değiştirilmesi üzerine istifa ederek ayrıldı, bir süre sonra da emekliye ayrıldı. Çalışmalarını dil ve edebiyat alanında serbest yazar olarak sürdürdü.

İlk şiiri, Kadirli’de Oba gazetesinde yayımlanmıştı (1950). Ancak edebiyat yaşamına başlangıç saydığı ilk şiiri, Kaynak dergisinde yer aldı (Ankara, Haziran 1951). Şiirleri ve yazıları; Türk Dili, Varlık, Türk Sanatı, Hisar, Türk Düşüncesi, İstanbul, Yeditepe, Yenilik, Değişim, Şiir Sanatı, Dost, Dönem, Papirüs, Yusufçuk, Oluşum, Milliyet Sanat, Yazko Edebiyat, Hürriyet Gösteri, Çağdaş Türk Dili gibi dergilerde ve Vatan, Akşam, Cumhuriyet, Ulus, Barış, Halkçı, Milliyet gibi gazeteler ile ortak ve armağan kitaplarda yayımlandı.

Ankara Radyosunda “Kitap Saati” (1962-63) ve Türkiye Radyolarında (Türk Dil Kurumu adına) “Arı Dile Doğru”, “Anadilimiz”, “Özdilimiz” (1963-66) programlarını hazırladı. Türkiye Radyolarında bir yıl süreyle yayımlanan, Atatürk’ün Söylev’ini ilk kez günümüz diline aktararak sunanlar arasında yer aldı. Ulus gazetesinin sanat-edebiyat sayfasını yönetti (1970-71). Yusufçuk adlı aylık bir şiir dergisi çıkardı (Ocak 1970 - Aralık 1980, 24 sayı). Bir süre Hürgün gazetesinde (1985) çalıştı, Çağdaş Türk Dili dergisinin genel yayın yönetmenliğini üstlendi (1988). Öz Türkçe Sözlük kitabı 12 Mart 1971 döneminde toplatıldı ve bir buçuk yıl süren yargılama sonunda aklandı. Çocuklar için bir Türk şiiri seçkisi olan ve Kültür Bakanlığınca yayımlanan Kırlangıcın Kanat Vuruşu da 12 Eylül 1980 döneminde savcılıkça soruşturuldu ve takipsizlik kararı verildi.

Şiir biçiminde yazdığı Nasrettin Hoca ile 1981 yılı TDK Çocuk Yazını Ödülünü, Gül Sevgili Yurdum adlı şiir kitabıyla 1983 yılı Toprak Şiir Ödülünü, yayımlanmamış şiir dosyası Babadat ile 2005 Yunus Nadi Şiir Ödülünü aldı. Sonra toplu şiirlerini aynı adla yayımladı. Kimi şiirleri İngilizce, Arapça, Rusça, Sırp-Hırvatça, İsveççe gibi dillere çevrilmiştir. Dil Derneği ile Edebiyatçılar Derneğinin kurucularındandır. Küçükesat Camisi'nde namazı kılınarak Ankara Gölbaşı Mezarlığında toprağa verilmiştir.

“İlk şiirlerinde halk şiirinin etkisi görülür. İkinci Yeni çizgisine bağlanabilecek (şii) denemelerini yalın, toplumcu sanat anlayışının egemen olduğu şiirleri izledi. Anadolu duyarlığıyla beslenen, kendine özgü bir şiiri geliştirdi.” (Atilla Özkırımlı).

ESERLERİ:

ŞİİR: Pembe Beyaz (1955), Aydınlık İçinde (1956), Karanfilli Saksı (1958), Uzun Atlar Denizi (1962), Sırtımızda Kızgın Güneş (1965), Unutma Onları (1976), Yaz ve Yağmur (1978), Gül Sevgili Yurdum (1984), Eskidikçe (1992), Seçilmiş Şiirleri (1996), Babadat (toplu şiirler, 1998-2005).

DİL-SÖZLÜK: Öz Dilimiz (1966), Konuşmalar (1966), Öz Türkçe Sözlük (1966), Yaşar Kemal Sözlüğü (1974), Öz Türkçe Kılavuzu (1980), Çağdaş Türkçe Sözlük (1980), Ortaokullar İçin Türkçe Sözlük (1980), Seçilmiş Çocuk Adları Sözlüğü (1981), İlkokullar İçin Örnekli‑Resimli Türkçe Sözlük (1988), Türkçe Sözlük (küçük, 1991), Türkçenin Yazım Kılavuzu (1991), Arkadaş Türkçe Sözlük (1994), Türkçe Deyimler Sözlüğü (1995), Türk Atasözleri Sözlüğü (1995), Türkçe Sözlük (1995), Edebiyat Sözlüğü (1996), Türkçenin Argo Sözlüğü (1996), Öğrenciler İçin Temel Deyimler Sözlüğü (1996), Türkçedeki Yabancı Sözcükler Sözlüğü (1997), Öğrenciler İçin Resimli Türkçe Sözlük (1998), İlköğretim İçin Seçme Atasözleri Sözlüğü (2000), İlköğretim İçin Temel Deyimler Sözlüğü (2000), Yazım Kılavuzu (2001), İlköğretim İçin Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü (2004).

SEÇKİ: Sevgi Şiirleri Antolojisi (1955), Şiirimizin Dört Ahmedi (1959), Yeni Türk Tiyatrosu (1969), Türk Halk Şiiri Antolojisi (1975).

ANLATI: Efsaneler (1971), Türk Halk Öyküleri (1982).

ÇOCUK KİTABI: Okumaya Geçiş Kitabı (1976), Çocuklara Şakacı Şiirler (1977), Kırlangıcın Kanat Vuruşu (1979), Nasrettin Hoca (1980), Anadolu Söylenceleri (1983), Bektaşi (1987), Afacan Cem (10 kitaplık dizi, 1990).

ÇEVİRİ: Açlar (oyun, William Saroyan’dan, 1962).

KAYNAKÇA: Tuncer Uçarol / Öz Türkçe Sözlük (Yeditepe, Kasım 1982) - Sözlükçülük Üzerine Ali Püsküllüoğlu ile Söyleşi (Yaklaşım, Ağustos 1996), - Türkçenin Peşinde Bir Ömür (Cumhuriyet Kitap, 24 Temmuz 2003) - Şair ve Dilci Ali Püsküllüoğlu (Çağdaş Türk Dili, Mayıs 2004), Mehmet Güler / Ali Püsküllüoğlu’ndan “Babadat” Bir Şiir Çelengi (Cumhuriyet Kitap, 9.7.1998), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), İhsan Işık / Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Çağdaş Türk Dili (Mayıs 2004), Dize (Ali Püsküllüoğlu Özel Sayısı, Haziran 2004), Türkiye Kültür ve Sanat 2009 Yıllığı (2009).

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör