Dilbilimci, yazar ve çevirmen (D. 27 Aralık
1934, Van - Ö. 27 Şubat 1988). Ortaöğrenimini Antakya, Adapazarı, Van (1955)
liselerinde okuyarak tamamladıktan sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi (1960). Bir süre Erzurum
Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde okutman olarak görev aldı. Sonra,
bitirmiş olduğu bölüme asistan olarak girdi (1963); burada doçent (1972) ve
profesör (1978) oldu. İngiltere’de Nottingham ve Almanya’da Konstanz üniversitelerinde
araştırmalar yaptı. Uppsala ve Batı Berlin üniversitelerinde ise, çeviri
kuramları ve yöntemleri konulu seminerleri yönetti. Edebiyat Fakültesiyle
birlikte Boğaziçi Üniversitesinde çeviribilim dersleri de verdi. Robinson
Crusoe çevirisiyle 1969 TDK Çeviri Ödülünü aldı. Çeşitli dergilerde inceleme
yazıları ve çeviriler yayımlayan Göktürk, eleştirilerinde, dil çözümlemelerine
ve üslup sorunlarına ağırlık verdi.
Göktürk, edebiyat alanında, dil çözülmelerine
ve üslup sorunlarına önem veren bir eleştirmen olarak tanındı. Batı
edebiyatından çeviri ve denemeleri 1956’dan itibaren Varlık, Türk Dili, Yeni
Ufuklar, Tercüman, Yeni Dergi vb. gazete ve dergilerde yayımlandı. Daniel
Defoe’dan Robinson Crusoe çevirisiyle Türk Dil Kurumu 1969 Çeviri
Ödülünü kazandı.
“Değerli bilimadamı Göktürk’ün en büyük
özelliği, ele aldığı her konuda çağdaş bilimsel ölçütleri kendine ilke
edinmesidir. Onun bilimsellikten ödün vermeyen bu yönü, uzun süre kimlik
arayışı içersinde bulunan çeviribilimin ülkemizde nerdeyse öteki ülkelerle aynı
zamanda bir bilim dalı olarak tanınmasına yol açmıştır. ‘Sözün Ötesi’ adlı
yapıtındaki ‘Çeviri Sorunları’ başlıklı bölümdeki yazıları ve çeviriyi kültürel
bir olgu olarak irdelediği ‘’Çeviri Dillerin Dili’’ adlı incelemesi çevirinin
sadece uygulama alanıyla sınırlı bir edim olmayıp, kuramsal bir geçmişi ve
geleceği olan devingen bir süreç olduğunu gösterir. Başka bir deyişle,
Göktürk’ün farklılığı, çeviriye değin bilimsel incelemelerde Holmes’un öne
sürdüğü şekilde ‘üstünkörü’ ve ‘yüzeysel’ yöntemi (agy. 46) bir kenara
bırakarak, çeviri araştırmasında çağdaş bilimsel ölçütler ışığında betimleyici
ve kuramsal alana yönelmesinden kaynaklanır.” (Mine Yazıcı)
“Çeviriye hem bir bilim, hem de bir sanat
olarak yaklaşan Akşit Göktürk, bu anlayışı doğrultusunda çeviri sürecini,
herhangi bir dilde yazılmış bir sözü, başka bir dilde söylemekten çok öte bir
bir edim olarak değerlendirir. Çeviri uğraşını ‘’okuma uğraşı’’ ile bir
koşutluk içinde görüp, çeviri metnini yeniden yaratılmış bir metin olarak
ortaya koyar. Çevirisi yapılacak metnin, yalnızca dilbilimsel bir dizge olarak
değil, içinde taşıdığı okyanus derinliğindeki bağlamıyla değerlendirilmesi
gerektiğini savunmuştur. Çeviri onun için bir yorum sürecidir. Yaptığı çevirilerin
tümünde, yabancı dilde okuduğu metinlerden aldığı tadı, diğer okurlarla
paylaşmak istediğini sezinleriz. Yaptığı çeviriler hep sevdiği yazarlardandır,
bu da bir bakıma, okuduğu metinleri bizlerle paylaşmak istediğini gösterir.” (Selami Gökçenezber)
ESERLERİ:
DENEME-İNCELEME: Edebiyatta Ada (1973),
Okuma Uğraşı (1979), Yenilikçi Sanatta Öğrenebileceğimiz, Çağdaş
Düşünce, İpşiroğlu’ya Saygı (1987), Sözün Ötesinde (1989), Çeviri: Dillerin Dili (1994), Ada (İngiliz Yazınında Ada
Kavramı, 1997), Yazın Metninin Kavranışında Okur Metin Yazar (2001), Sözün
Ötesi (2002).
ÇEVİRİ: Denemeler
(T. S. Elliot’tan, 1961), Mutlu Günler (Samuel Beckett’ten, 1965), Dostoyevski’den
Sartre’a Varoluşçuluk (Walter Kaufmann’dan, 1965), Ankara Kuşu
(denemeler, D. H. Lawrance’dan, 1966), Yunanlı Bir Kız Aranıyor (Dürrenmatt’tan,
1967), Robinson Crusoe (D. Defoe’dan, 1969), Dillerin Dili
(1986), Define Adasına Dönüş (John Connell’dan), Kral’ın Piresi (John
Connell’dan), Palavracı Baron (Erich Kästner’dan), Açıkgöz Budalalar (Erich
Kästner’dan), Define Adası (R. L. Stevenson’dan), Robinson Ölmemeli
(Friedrich Forster’dan).
Ayrıca Steinbeck, Lady Gregory, Bertrand
Russel, Walter Kaufmann, Samuel Beckett, Friedrich Dürrenmatt, Maksim Gorki,
Juan Ramon Jimenez, Mark Twain, Francis Bacon’dan da çevirileri vardır.
HAKKINDA: Yurt Ansiklopedisi (c. X, 1984),
Adnan Binyazar / Denemeler Çeviriler (Ozanlar Yazarlar Kitaplar, 1998), Füsun
Akatlı / Akşit Göktürk’ü Yeniden Okumanın Önemi (Virgül, sayı: 6, Mart 1998),
Mine Yazıcı / Çeviribilimimizin Önemli Adıydı - Selami Gökçenezber / Akşit
Göktürk’ün Çeviri Uğraşı - Ayşe Nihat Akbulut / İspanyol Şiirinin Aktarımında
Çevirmen Kararları (Cumhuriyet Kitap, 25.2.1999), Behçet Necatigil /
Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve
Yazarlar Sözlüğü (6. bas. 1999), Nazan İpşiroğlu / Mazhar Şevket İpşiroğlu
Anısına (Cumhuriyet Kitap, 4.1.2001), Gökçen Ezber / Akşit Göktürk’ü Anarken
(Radikal Kitap, 17.3.2002).
