Tarihçi. 1942, Dinar / Afyon doğumlu. Ortaöğrenimini Çivril ve
Isparta’da yaptı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü (1966)
mezunu. 1968-78 yılları arasında bulunduğu İngiltere’de “The Turkmens in the
Age of Imperialism” adlı teziyle doktorasını tamamladı. Bitirdiği bölüme
1978’de asistan olarak atandı. “Rus İşgali Döneminde Osmanlı Devleti ile
Türkistan Hanlıkları Arasındaki Siyasî Münasebetler (1775-1875)” adlı
teziyle 1983’te doçent, “Afganistan ve Türkler” adlı teziy-le de 1988’de
profesör oldu. Kasım 1995’te Atatürk Araştırma Merkezi Bilim Kurulu asli
üyeliğine seçildi. 1992-96 tarihleri arasında Dışişleri Bakanlığında Türk
Cumhuriyetlerine yönelik başdanışmanlık görevinde bulundu. Bu görevi sırasında
Türk Cumhuriyetleri bilim adamları ile birlikte hazırlanan “Ortak Türk
Edebiyatı”, “Ortak Türk Tarihi”, “Ortak Türk Sözlüğü” ve “Ortak Türk Alfabesi”
projelerinin yürütücülüğünü yaptı. Çalışmalarını İstanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesinde Tarih Bölümü Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Anabilim Dalı Başkanı
olarak, Türkiye Cumhuriyeti ve Yeni Türk Cumhuriyetleri tarihleri üzerine
dersler vererek sürdürdü. 2006’da Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığına
getirildi.
Makalelerini 1982 yılından itibaren Cultura Turcica, Assian and
African Studies, Korea Journal of Islamic Culture, Eurasian Studies, Türk
Kültürü Araştırmaları, Türk Kültürü, Kafkas Araştırmaları, İÜ Edebiyat
Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, İslâm Ansiklopedisi, Prof. Bekir
Kütükoğlu’na Armağan, Türk Edebiyatı, İÜ Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü
Dergisi, Türk Dünyası Araştırmaları, Doğu Türkistan’ın Sesi, Sosyoloji
Konferansları, Avrasya Etütleri, Emel, Tarih İncelemeleri Dergisi, Atatürk
Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Araştırmaları Dergisi, Askerî Tarih gibi
dergi ve yayın organlarında yayımladı. Alanıyla ilgili sempozyum ve kongrelere
katılarak bildiriler sundu.
ESERLERİ:
Rusya’nın Türk İllerinde Yayılması (1975), Dünden Bugüne Afganistan (1981),
Atatürk İlkeleri ve Dayandığı Tarihî Temeller (Prof.Dr. İbrahim Kafesoğlu
ile, 1983), Afganistan ve Türkler (1987), Türk Dünyasında Eğitim
Reformu ve Gaspıralı İsmail Bey (1988), The Turkmens in the Age of
Imperialism (1989), Türk-İran Münasebetlerinde Şiiliğin Rolü (1990),
Atatürk’ün Sovyet Politikası (1990), Atatürk ve Türk Dünyası (1990),
Azerbaycan Türkleri Tarihi (1993), Kazak Türkleri Tarihi (1993),
Kırgız Türkleri Tarihi (1993), Özbek Türkleri Tarihi (1993),
Türkmen Tarihi (1993), Rus İşgali Devrinde Osmanlı Devletiyle Türkistan
Hanlıkları Arasındaki Siyasî Münasebetler 1775-1875 (1994), A Short
History of Turkish Islamic States Exluding the Ottoman State (İbrahim
Kafesoğlu, Hakkı Dursun Yıldız ile, 1994), Yeni Türk Cumhuriyetleri Tarihi (1996),
Afganistan ve Türkler (1997), Doğu Türkistan Tarihi (1997),
Türk-Rus Münasebetlerinin Analizi (1998), Türk Devletlerinde Meclis -
Atatürk ve Demokratik Düşünce (1999), Türk-İran İlişkileri (1999),
Sovyet Tehdidi Dolayısıyla Türkiye’nin NATO’ya Girişi (2000), Türklerde
Dinî ve Kültürel Hoşgörü - Atatürk ve Laiklik (2003), Ermenistan ve Türk
Ermeni İlişkileri (2003), The Russian British Chinese and Otoman Rivalry
in Turkestan (2003), The Principles of Turkish Administration and Their
Impact in the Lives of Non-Muslim Peoples: The Armenians as a Case Study (2003),
Kazakların Uyanışı / Kazakistan Tarihi (2004), Modern Kırgızistan’ın
Doğuşu (2004), Askar Akayev: Modern Kırgızistan’ın Kurucusu (2004).
KAYNAK: Prof. Dr. Mehmet Saray’a Armağan (editör: Halil Bal,
komisyon, 2005), İhsan
Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları
Ansiklopedisi (2. bas., 2009).
