Yazar, çevirmen, siyaset ve devlet adamı (D. 1879,
İstanbul – Ö. 9 Aralık 1967). Kızlarından Perihan Çambel şair, Leylâ Çambel
gazetecidir. 1896’da Harb Okulunu, 1900’de Harb Akademisini bitirdi. Kurmay
yüzbaşı olarak Almanya’ya gönderilerek Prusya Harb Akademisinde öğrenimini
tamamladı (1902). Bir süre Karlsruhe’de General Hindenburg’un Karargâhında
görev yaptı. Yurda dönüşünde Selânik’te Rumeli genel müfettişliği ve Jandarma
ıslahat müfettişliğinde görevlendirildi. Balkan Savaşında Genel Karargâh
harekât şubesi müdürlüğü yaptı. 1913’te Berlin Büyükelçiliği askerî ataşesi
oldu. I.Dünya Savaşı’nda Irak cephesinde 51. piyade tümeni komutanlığı yaptı.
1917’de yeniden Berlin askeri ataşeliğine gönderildi.
Savaş sonrasında kurmay albay rütbesiyle emekli olduktan
sonra bir süre Haliç Vapur İşletmesi müdürlüğü görevini üstlendi. Uzun yıllar
Bolu milletvekilliği yaptı. (1928-50). Türk Tarih Kurumunun kurucu
üyelerindendir. Atatürk tarafından kurum başkanlığı görevine getirilerek
(1935), Atatürk’ün başında bulunduğu tarih araştırmalarına katıldı. Bu kurumun
çıkardığı ilk tarih kitaplarında Ege ve Yunan tarihine ait bölümleri yazdı. Bu
arada Berlin’deki Alman Arkeoloji Enstitüsünün onur üyeliğine seçildi (1939).
ESERLERİ:
ARAŞTIRMA: Fichte ve Fichtenin Hitâbeleri (1927), Millî
Terbiyemizin Hedefleri (1927), Jüpiter (1929), Yeni Ruh (1929),
Türk Gençliği Nasıl Yetiştirilmelidir? (1932), İstanbul’un Fethi (1947),
Bakacak Kahvesi (1947), Atilâ’dan Atatürk’e (1948), Türkler
Dilleri ve Kaderleri (1949), Makaleler ve Hatıralar (1964).
ÇEVİRİ: Haydutlar (F. Schiller’den, oyn. 1930), Iphigenie
Aulis’te (Goethe’ den, 1934), Zarathustra Böyle Konuştu (Nietzsche’den),
Dorian Gray’in Portresi - Hikâyeler (Oscar Wilde’den), Hikâyeler
(Strindberg’ten), Hikâyeler (Selma Lagerlöf’ten), Napoleon (Gundolf’tan).
HAKKINDA: Ahmet Borcaklı-Gülten Koçer / CDTT Bibliyografyası (1973), TDE Ansiklopedisi (c. 2, 1976), TBMM Albümü 1920-1994 (1994), TDOE – TDE Ansiklopedisi 3 (2003).