Şair ve
yazar, gazeteci (D. 10 Şubat 1944, Pasinler / Erzurum – Ö. 30 Kasım 2018,
İstanbul). Fikret Kaynakçı, Sıtkı Sipahioğlu müstearlarını da kullandı. İzmir
Necatibey İlkokulu (1956), Namık Kemal Lisesi (1965) mezunu. İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü yarıda bıraktı.
1965-1968 arasında çeşitli işlerde
çalıştı. Yeni İstanbul ve gazetemizde düzeltmenlik yaptı. Sabah
gazetesinde kitap sayfası yönetmeni olarak çalışmalarını sürdürdü.
İkinci
Yeni çizgisinde görülen şiirleri, 1962 yılından itibaren Ege Ekspres
(İzmir, 1962), arkadaşlarıyla birlikte çıkardığı Evrim (1962-64, 24
sayı), kendi çıkardığı Alan 67 (4 sayı, 1967), yönetimine katıldığı Yeni
A (1972), Soyut, Şiir Sanatı, Papirüs vd. gazete ve dergilerinde yer
aldı. Devinim, Gösteri, Sanat Olayı, Soyut, Papirüs gibi dergilerdeki
şiirleriyle dikkat çekti. Gazetelerde sanat sayfaları hazırladı. 1992 yılında
Cumhuriyet gazetesinden emekli oldu.
Köşe yazarı olarak değişik
gazetelerde çalışmalarını sürdürdü. En son BirGün gazetesinde yazılar kaleme
aldı.
İkinci Yeni esintisi ile başladığı
şiir yaşamı, zamanla toplumcu yönelim kazandı. Kendine özgü dili ve
benzetmeleriyle, baştan beri tavrını ve varlığını keskinleştiren, anlam kadar
biçime de önem veren şiirler yazdı. Çarşıların, işçi kızların, pazar
yerlerinin, çay evlerinin dünyasını yansıtan şair olarak tanındı. Şiirinde
günlük konuşma dili içine ustaca serpiştirilmiş eski sözcükler de kullandı.
Çırak
Aranıyor adlı kitabıyla 1979 Yeditepe Şiir
Ödülünü, Nereye Uçar Gökyüzü ile 1983 Necatigil Şiir Ödülünü kazandı.
Refik
Durbaş, 30 Kasım 2018 Cuma günü akşam saatlerinde, diyaliz ve akciğer tedavisi
gördüğü Medeniyet Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde vefat etti.
Hakkında Ne Dediler?
“Refik
Durbaş, Çaylar Şirketten kitabından beri, yoldan söz etmediğinde bile yolculuk
şiirleri yazıyor aslında. Ama Nâzım Hikmet’te olduğu gibi sürgünlük izleğini de
içeren siyasal bir yolculuk değil bu; son otuz, kırk yılda uluslararası nüfus
hareketlerinin patlamasıyla birlikte kendi özel –ve kolayca kalıplaşabilecek–
duyarlığını oluşturan o yeni jeokültürel yolculuğa da pek benzemiyor. Daha çok,
Cahit Külebi’de ve İkinci Yeni’de görüldüğü gibi, kendi ülkesini, kendi bildiği
yerleri uzak, hüzünlü –ve yeni– kılan o epeyce hayali, epeyce zihinsel
yolculuğu sürdürüyor Durbaş. Bildiği sokaklarda kayboluyor, yekpare sanılan bir
ânın içine birdenbire bir mesafe duygusu sokuyor.” (Orhan Koçak)
***
“Refik
Durbaş’ın şiiri, hayatın çeşitli alanlarına yayılmıştır. Bundan dolayı,
şiirleri, aynı yapıt içinde de birbirlerinden farklı özellikler taşır. Hatta
bazen aynı şiir içinde bile form açısından dalgalanmalar görülür. Kimi yerde
imgesel düzey daha belirgin bir konumdayken, kimi yerde geriye çekilerek
yerini, gündelik uğraşların ifadesine dayanan düzyazıya yakın bir dile
bırakır.” (Aydın Afacan)
ESERLERİ:
Şiir: Kuş Tufanı (1971), Hücremde Ayışığı (1974), Çırak Aranıyor (1978, 2016), Denizler Sincabı (çocuk şiirleri,
1979), İkinci Baskı (çocuk
şiirleri, 1979), Çaylar Şirketten
(1980, TV filmi yapıldı, 1989), Kırmızı
Kanatlı Kartal (çocuk şiirleri, 1982), Nereye Uçar Gökyüzü (1983), Siyah Bir Acıda (1983), Bir
Umuttan Bir Sevinçten (toplu şiirler 1, 1984), Yeni Bir Defter Şiirler-Meçhul Bir Aşk (1985), Adresi Uçurum (toplu şiirler 2,
1986), Geçti mi Geçen Günler
(1989), Menzil (1992), Kimse Hatırlamıyor (Toplu Şiirleri:
1, 1994), Nereye Uçar Gökyüzü
(Toplu Şiirleri: 2, 1994), Düşler Şairi
(1997), Seçme Şiirler (1997), Hatıram Olsun (2000, 2010), Yol Uzundur Günden Ama Ölümden Kısa
(2002), Rüya Tabirleri (2004), Kırık
Ayna Toplu Şiirler – 3 (2016), Şayeste (2018).
Öykü: Öykülerde İstanbul (1995).
Röportaj: Ahmed Arif Anlatıyor / Kalbim Dinamit Kuyusu (1990, 2000), Yazılmaz
Bir İstanbul (1988).
İnceleme: Şair Cezaevi Kapısında (1992), Galata Köprüsü (1995), Taşın ve İnancın Şiiri Mardin (Fotoğraflar:
Bünyad Dinç, 1998), Efsaneler Kenti İstanbul
(2017), Mehmet Akif Hayatı ve Toplu Şiirleri (2008), Köroğlu (2014), Gül İle
Sitemkar (Halk hikâyeleri, 2015), Dizelerin
Renkleri (Evrim Altuğ , Fahri Özdemir ile, 2017).
Çocuk Kitabı: Yedi İklim Dört Bucak
(1977, Evliya Çelebi'den çocuklar için), Şakaname (1983, Evliya Çelebi'den
çocuklar için), Mavi Alacalı Baston (1983, Muallim Naci'den çocuklar için), Evliya Çelebi (çocuk kitabı, 1983), Tilki Tilki Saat Kaç (2007), Pençesi
Pamuk Kedi (2009), Nar Düştü Kar Üstüne (2011),
Kurabiye Ev (2014), Kuyruklu Hayvan Masalları (2015),
Büyüsün Düşler (2017), Zuzu ile Babası
(2018), Refik Durbaş Seti-7 Kitap Takım.
Deneme: Güneşli Rüzgarı Nazım'ın Vera Tulyakova
Anlatıyor (1997, 2009), İki
Sevda Arasında Kara Sevda (1994), Yasemin
ve Martı (1997), Rakı ile Edebiyat Muhabbeti (2007).
Anı-Portre: İlhami Bekir'den Mektup Var (1997), Anılarımın Kardeşi İzmir (2001, 2018), Edebiyat Anılarda Yaşar (2018).
Antoloji: Türk Yazınında Cezaevi Şiirleri (1993), Öykülerle
İstanbul (1995).
KAYNAKÇA: Yurt Ansiklopedisi (c. 4, 1982), İhsan Işık / Yazarlar
Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) –
Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye
Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü
Edebiyatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 4, 2013) - Encyclopedia of
Turkey’s Famous People (2013), Okan Yüksel / İzmirli Ozan Gazeteciler (1997),
Asım Bezirci / Güle Dil Verenler (1998), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar
Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), Şiirini Yaşamından Damıtan Şair: Refik Durbaş - Sokağın Şairi (Cumhuriyet
Kitap, 22.2.2001), Raif Özben / İzmir’in Yüzünü Çizmek ya da Bir Sevgili-Kent
Portresi (Virgül, sayı: 43, Eylül 2001), Orhan Koçak / Yol Uzundur Günden Ama
Ölümden Kısa (Virgül, sayı: 53, Temmuz-Ağustos 2002), Şair Refik Durbaş yaşamını yitirdi
(cumhuriyet.com.tr, 1 Aralık 2018).
ÇIRAK ARANIYOR
Refik DURBAŞ
Elim
sanata düşer usta
Dilim
küfre, yüreğim acıya
Ölüm
hep bana
Bana
mı düşer usta?
Sevda
ne yana düşer usta
Hicran
ne yana
Yalnızlık
hep bana
Bana
mı düşer usta?
Gurbet
ne yana düşer usta
Sıla
ne yana
Hasret
hep bana
Bana
mı düşer usta?