Seyyid Nuh

Ses Sanatçısı, Müzisyen

Doğum
-
Ölüm

16.-17. Yüzyıl Diyarbekirli bestekâr ve ses sanatçılarından (D. ?, Diyarbekir - Ö. 1714, İstanbul). Diyarbekir’de düzenli bir öğretim gördükten sonra, genç yaşında İstanbul’a giderek bilgisini artırmış, ortaya koyduğu eserler ile yüzyılının önde gelen Türk Sanat Musiki bestekârlarından biri olmuştur. Şeyhülislam Esad Efendi, bizzat dinlediği Seyyid Nuh hakkında "Atrabul Âsâr” isimli eserinde şu bilgileri vermektedir:

“Amid doğumlu Seyyid Nuh, Sultan Mehmed Han ve Sultan Ahmed Han dönemlerinde yaşamış, dönemin en önemli bestekârlarından olup, tımar erbabındandır. Dili çok usta bir şekilde kullanır idi. "Baba Tahir" makamında "Havide" usulünde eserler vermiştir ki bunlardan otuz kadarı gerçekten takdire şayandır. 1126 tarihinde hayatı son bulmuştur”.

Osmanlı sarayının yüksek sanat ve bilim merkezi olan Enderûn-i Hümâyûn’da baş hanende (okuyucu) olmuştur. Kendisine tımar verilerek emekli olmuş ve Diyarbekir’e dönmüştür."

Şeyhülislâm Es’ad Efendi 30’dan fazla beste semâî ve şarkı bestelediğini yazıyorsa da, bu sayı Es’ad Efendi’nin bizzat bildiği veya dinlediği eserlerin sayısıdır.

Klasik Türk musikisinde mümtaz bir yeri olan Seyyid Nuh’un günümüze sadece 15 kadarı eseri ulaşmıştır. Bestekârımızın bugün unutulan makamlar arasında olan “Tahir” makamında eserleri olduğu gibi, Şehnaz bestesi Türk Musiki klasiklerinin şaheserlerindendir.

Seyid Nuh’un eski güfte mecmualarında yüzden fazla eserinin güftesi yazılı olup bunlardan, Millet Kütüphanesi Ali Emiri Manzum Eserler, Nu: 732 ve ayrıca Nu: 736’da kayıtlı bulunan XVIII yüzyıla ait Hasan Gülşenî’nin güfte mecmuasında 11 eseri mevcuttur. Seyid Nuh Efendi’nin günümüze kadar gelen eserlerinden tespit edilenler şunlardır:

1-Neva Peşrevi “Dil-güşay” (Hamparsum-Mardoli, 224)

2-Saz semâîsi (Hamp. 225)

3-Seng-Endaz Peşrevi (Hamp. 571)

4-Saz Semâîsi (Hamp. 571)

5-Tahir Ağır Remel I. Beste (Meyletdi gönül bir meh-i hurşîd-tırâze)

6-Tahir Çember II. Beste (Nesîm-î bül-heves, gîsûy-i cânânımdan el-çeksin)

7-Tâhir Aksak Semâî (Hevây-i aşka uyup, kûy-i yâre-dek gideriz)

8-Tâhir Yörük Semâî (Ne hevây-î bâğ-ı ruhsar, nê esîr-î zülf-i yârim)

9-Hümâyûn Hafîf Beste (Ol kaaşı kemânımla hemen bâyıla kaldım)

10- Hümâyûn Nakış Sengîn Semâî (Şeb-cûnûn-‘ı dil, dîmâğımrâ perîşan kerde)

11- Hümâyûn Nakış Yürûk Semâî (Kâmîlu’l-mâ’nâ vasla nasıybî, Arapça)

12- Şehnâz Ağır Çenber Beste (Bezm-i meyde sâkiyâ, devr eylesîn mül, gül gibi)

13-Şehnâz Evsat Dâğî Şarkı (Nice sevmiyeyim dostlar, bîr acâib dili var)

14- Nühüft Darb-ı Fetih Beste (Tâ kim hatın-ey mah-cebîmin yüze çıkdı)

15-Arazbâr-Buselik Muhammes Peşrev

 

KAYNAK: Şeyhlîslam Es’ad Efendi / Atrabu’l-Âsâr (madde; Mecmû’a Konya Mevlânâ Müzesi, Küt., no: 2.1939, Mecmû’a (güfte cöngü, Mevlânâ Küt:, nu: 1.661), Diyarbakır’ın Türk Musikisindeki Yeri (Zafer gazetesi 1/2/1953, sayfa. 3), Alaeddin Gövsa / Meşhur Adamlar Ansiklopedisi (C. 4), Ali Emiri  / “Esâmî-i Şu’arây-i Amid” (Millet Kütüphanesi-sayı: 781) - Ali Emiri Kütüphanesi Manzum Eserler no: 732-736, 849), Arel Kütüphanesi, nota koleksiyonları, Bursalı Mehmet Tahir / Osmanlı Müellifleri (İstanbul 1972, C.2), Murat Uraz / Resimli Kadın Şair ve Muharrirlerimiz (İstanbul 1941), Şevket Beysanoğlu / Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamlar (C.1, C.2) - Anıtları ve Kitabeleriyle Diyarbakır Tarihi, C.2), Seyyid Mehmed Nûh / İkdâm gazetesi (nu 1.497, 29.8.1341 (1898), Vedat Güldoğan / Diyarbakır Kültürü (2011), Vasfi Mahir Kocatürk / Tekke Şiiri Antolojisi (1955), Vedat Güldoğan / "Seyyid Nuh" (İhsan Işık / Diyarbakır Ansiklopedisi, 2013).

 

 

 

SEYYİD NUH'UN GÜFTELERİNDEN ÖRNEKLER

Seyyid Nuh’un notaları bilinen eserlerinden ikisinin güfteleri şunlardır:

 

Şehnaz makamında:

 

Bezm-i meyde sakıyâ devr eylesûn mül gül gibi

Bülbül etsin sad hezârân nağmesin gül gül gibi

Bertaraf kıl ruhlerinden turre-i müşkinini

Gülistanda olmaya rağbette sümbül gül gibi

 

Nişabur makamında:

 

Çemende cûy veş bu cüst ü cûlar hep seninçündür

Miyân-ı bülbülânede püft ü gülar hep seninçündür

Reg-i tâk-i hafâdan coşâ gel ey bade-i tahrik

Kadehler şişeler humlar sebular hep seninçündür

 

KAYNAK: Vedat Güldoğan / Diyarbakır Kültürü (2011).

 

 

ESKİ MUSİKİMİZ

 Yahya Kemal, “Eski Musikimiz” adlı şiirinin 2. dörtlüğünde Seyyid Nuh’tan şöyle bahseder:


Çok insan anlayamaz eski mûsikîmizden

Ve ondan anlamayan bir şey anlamaz bizden

Açar bir altın anahtarla rûh ufuklarını

Hemen yayılmaya başlar sadâ ve nûr akını

Ve seslenir büyük Itrî, semâyı örten rûh

Peşinde dalgalanır bestesiyle Seyyid Nûh

O mutlu devrede Itrî’ye en yakın bir dost

Işıklı danteleler bestekârı Hâfız Post

 

KAYNAK: Vedat Güldoğan / Diyarbakır Kültürü (2011).

 

 

Yazar: YAHYA KEMAL BEYATLI

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör